Morgunblaðið - 02.11.1969, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. NÓVBMBER 1909
17

tltsynningur í Selsvör
(Ljóam.. Hel'gi Hailllvairðisisxm).
^ ^ ^ m m ^ .m ^ ^ m m
eyl ^javíkurbréf
Laugardagur 1. nóv.
Ingvar Vilhjálms-
son, sjötugur
Ingvar Vilhjálmsson, útgerðar
maður, varð sjötugur síðastlið-
inn sunnudag. Þegar litið er yfir
feril Ingvarfl úr sjóbúðunum í
Þorlákshöfn til eiganda og stjórn
anda eins stærsta atvinnufyrir-
tæikis landsins, getuir enginn ef-
azt um það, að þar feir stórbrot-
inn og miiíiihæfur maður. Það
er umlhiuigsuniaretfni, hivoirt Þjóð
ottdkar ali sd'ílka dugnaðarimenn í
dag, eða hvort íslenzikt þjóðfé-
lag nútímanis veitir slíkum mönn
nm enn tælkiifæri og sikilyrði til
að vaxa af verkurn sínum og eig
in atortku.
Einstaklingsiframtak og djörf-
ung hafa einkennt öll stönf Ingv-
ars Vilhjálmssonar. Æviferill
hains og atlhafnir eru s(kýr dæmi
þess, sem unnt er að áorlka, ef
góðir hæfileikar fá réttan jarð-
veg til að njóta sín. Hann er einn
aif þeim, sem sannar, að framtak
einstaklingsins er heiBadirýgra
en þrúgandi ríkisforsjá.
Rithöfundaþing
Fyrsta almenna þing íslenzikra
rithöfunda var haldið um síðustu
helgi. Helztu mál þess voru hags-
munamál rithöfunda og tillögu-
gerð þeirra um þau. Eftiir Tóm-
asi Guðmiundssyni, úkáldi, var
haft fyrir þingið, að hainin vonaði
að bókmenntiirnar lifðu það af.
Væntanlega eru allir saimmála
um það að þingi Loknu, að það
hafi ekiki drepið bókmenntirnar.
En hins vegar virðist það nærri
því hafa gengið að ítöfcum rétt-
línu kommúnista dauðum í for
ystusveit íslenzkra rithöfunda.
Óánægja yfiir þvi hiefiur lýsf
sór í sfciriifuim kommiúnisitablaðs-
iinis uindiamflarið.
Brezkir blaðamenn, sem ritað
hafa ítarlega bðk um síðustu for
'setakosningar í Bandaríkjunum,
komast meðal annars svo að orði
á einum stað:
„Flestir þeirra, sem hafa ver-
ið handgengir Nixon, álíta, að
stefna hans og baráttuaðferðir
áu-ið 1968 stafi í öllum meginat-
riðum frá ósigri hans fyrir John
Kennedy árið 1960. Þessi skýring
á fyllilega Tétt á sér, og efcki
sízt með tilliti til nánustu sam-
starfsmanna hans. Nixon fannst,
að menn flofcfesvélarin/nar, sem
stóðu að honum árið 1960, bæru
Lægri hlut í samanburði við sam-
stimi Kennedys af hæfileikaimikl
mn og oft á tíðurn unglegum fylg
ismönnum. Hann hófst handa um
að mynda slílkan hóp innan frem
ur gætnari og vainabundins
ramima þ<ess, sem repúblifcainar
'lláta sér lynda.
Þetta var góð pólitík, því að
fólk virðir í raun spakmæli
Maohiavellis, að „fynstu áhrifin,
sem maður fær af stjórnanda og
hæfni hans, koma af því að sjá
mennina sem hann hefur í
fcringum sig“. Mikið af tilfinning
unni um „nýjan“ Nixon stafaði
af þeirri staðreynd, að það voru
nýir menn í kringum hann“.
Kommúnistar hafa alltaf reynt
að hafa góða menn í kringutm sig.
Þeim hefur oft á tíðum tekizt að
laða þá að sér með blíðmælgi og
dálitlu daðri, en síðan yfirleitt
fælt þá frá sér aftur, þegar til-
gangurinn með öllu saman kem
uir í ljós. Þetta hefur ekki sízt
gerzt í hópi rithöfunda og ann-
arra menntamamna.
Á nýloknu þingi íslenzikra rit-
höfunda kom greinilega í ljós,
hverjir raunverulega berjast fyr
ir bættum hag þeirra og réttlát-
ari stöðu í þjóðfélaginu. Það
voru efcki talsmienm komm-
úiniilsta, haliduir einilægiir
fiarystuimienn nithöfiunda, siem
létu þröng flokkssjónarmið löind
og leið, ökki sízt forystumenn
svonefndra borgaralegra rithöf-
umda. Þessi samstaða rithöfund-
aimna var fcannski mesti styrfcur
þingsins.
Bækur
og bókasöfn
Sagt hefur verið, að rithöfumd
ar séu sterkustu „lobbyistar" á
landinu. Og víst er það, að fáir
eru betur til þess búnir að flytja
mál sitt og setja það fram. Fróð
legt verður að fylgjast með því
hverjar af tillögum Rithöfunda-
þings ná fram að ganga, Skoðan
ir manna virðast einna helzt
skiptair um þá kröfu, að almenn-
ingssöfn kaupi 500 eintök allra
sikáldverfca, sem koma út á ís-
lenzkum bókamiairkaði og hef-
uir sú tillaiga verið gagn-
rýnd. Skððanir enu eiinmiig skipit-
ar um það, hversu mjög rithöf-
undar eigi að vera háðir opinber
um aðilum um ailkomu sína.
Mörg dæmi sanma, að óprúttnir
valdlhafar geta misnotað aðstöðu
sína, ef þeir telja það sér til firam
dráttar.
í ávarpi því, sem Geiir Hall-
grímsson, borgarstjóri, flutti til
Rithöfundaþings við setningu
þess, ræddi hann m.a. um bóka-
sölfn og gi'ldi þeirra. Hann sagði:
„Hæsti útgjaldaliður borgar-
imnar til menningarmála annarra
en Skóla er Borgairbókasafnið,
sem nú er í örum vexti. Ég get
ekki verið sammála því, að mot'k
un íslenzkra ritveifca í almenn-
ingsbókasöfnum dragi úr sölu
þeirra á bókamarkaðinum og
valdi höfundunum fjárhagslegu
tjóni. Almenningsbókasöfinim
glæða einmitt almennan lestrar
áhuga og lestraráhugi eýkur sölu
bóka, þegar tiT lengdar lætur, en
dregur ekki úr henni. Hitt er allt
ahnað mál, að eðlilegt og sjálf-
sagt er, að rithöfundar fái sann
gjarnar greiðslur vegna notkun
ar bóka þeinra á almenningssöfn
um vegna þess hve margir njóta
hverrar bókar þar“.
Andar köldu
Við lestur frásagna dagblað-
anna frá Rithöíundaþingi séist,
að þar hefur rífct óánægja í garð
einstalkra þátta útvarpsins. Ó-
neitanlega var það næsta furðu-
leg ráðsmeninska tveggja starfs-
manna útvarpsims, að grípa til
þess í þætti sínum daginn áður
en Rifchöfundaþing var sett, að
ræða tillögudrögin, sem Rithöf-
undasambandið hafði látið und-
irbúa fyrir þingið. Auðvitað var
sjállfsagt að kynna ti'llögurnai,
en óþarfi var að leggja dóma á
þær og hafna meira að segja sum
um, áður en þær voru tefcmar til
umræðu á þinginu sjálfu. Eftir
að hafa 'hlustað á þáttinn varð
glöggum manni að orði, að lík-
lega þynfti ekki að halda þingið,
því að sérfræðingar útvarpsins
í menningarmálum hetfðu þegar
áfcveðið, hverjar niðurstöður
þess sfcyldu vera.
í frásögn Morgunblaðlsins er
ræða Jóns úr Vör á Rithöfunda-
þingi reifuð, þar segir m.a.: —
„Jón gagnrýndi þær akoðanir,
sem ihefðu komið fram í útvarps-
þættinum Víðsjá fyrir nokkru,
og taldi þær efefci hlynntar rit-
höfundum. Kvaðst hamm vilja
víta útvarpið fyrir að ráðast
gegn rifchöfundum um þær mund
ir, er þing þeiirra hefði staðið fyr
ir dyrum“.
5 ára samstjórn
Nú er þesis minnzt, að 5 ár eru
síðan þeir Brezhnev, Kosygin og
Podgorny mynduðu saimstjórn
sína í Kreml. Franska blaðið Le
Monde fja'llaði um þetta nýlega.
Þar segir:
„Getur rfki, sem vill leifca for-
ystuhlutver'k í öllum heiminum,
falið samstjórm að stjórma málum
sínum? í október 1964 spáðu flest
ir sérfróðir menn því, að hópur
inn, sem tók við af Krusjefif
myndi ekki sitja lengi við völd.
Fordæmin —• eftir dauða Leníms
og brottvarf Stalíns — eýndu
raunar, að tilraunirnar til sam
stjórnar reyndust árangurslitlar.
Þó hafa þeir Brezhnev, Kosygin
og Podgorny og félagar þeirra
ha'ldið því fcerfi í fimm ár, sem
stofnað var eftir hailarbylting-
una árið 1964. Þeir lýstu því yf-
ir í upphafi, að tíma „persónu-
veldisins" væri loikið og að Sov
étríkjunum yrði stjórnað eftir
vísindalegum aðferðum. Þeiir
ábyrgðust fraimhald þeirrar
stefniu, sem fylgt hafði verið frá
dauða StaMns, en hétu breytimg-
um á stjórnarháttum . . .
Eitt orð lýsir núverandi stefnu
Kreml: ihaldsemi. Inmam lands
verður aið varðveita það, sem
Lenín gerði og einnig góðan
slkerf af verki Stalínis. Þannig
er unint að slkýra greinarnar, sem
lofa hemaðarlist einræðisherr-
ans fyrrverandi, og einnig, að rit
slkoðunin hafnar verfcum, sem
lýsa göllum tímabils „dýnkunar-
innair“. Hvatningum til árvekni
og aukins aga fjölgar sífellt. Einn
ig utanlands ber framar öllu að
fcoma á hefðbundinni reglu í
„herbúðunum". Þjóðlegar leiðir
til sósíalisma eru þrengdar, og
Brezhnev sýndi í Tékfcóslóvakíu,
hvernig hanm beitir kennimigu
sinni um takmankað fullveldi
bræðraríkj anna.
Knusjefif sjálfur hikaði ekki við
að blanda sér í inmanríkismál
bandamanna sinna: sovézfcar her
sveitir héldu inm í Ungverja-
land, þegar hann var aðalritari,
og hann reyndi að fcoma í veg
fyrir, að Gomulika kæmisf aftur
til valda. En að lókum gat hann
gert sinin hlut nokfcuð fjöl'breytt-
ari. Hann vildi jafnvel skapa
opið þjóðfélag, til þess að lenin-
isrninn yrði aftur aðlaðandi fyr
ir hinn hluta heimsins, Eftir-
menn hans gera flér naumast
mikið far um að hugsa um álit
annarra: þrátt fyrir það að fram-
farasinmar Vesturlanda fordæmi
hernám Prag, ber fyrst og fremst
að víggirða fcastalann og færa
framverðina aftur í óbreyttar liðs
sveitir. Þeir hafa komið á reglu
hjá sér, en þeir hafa tapað for-
slkotinu. Þeir ríghalda í gamlar
kreddur, fllytja ræður sínar ein-
staklega flatnesikjulega. Þeir lof
uðu að berjaist gegn peirsóniudýrk
un. Þeir hafa staðið svo vel við
orð sin, að sumir, stundum jafn-
vel í Moslkvu, sipyrja sig, hvort
það séu enn persónur í forystu
Sovétrik j anna“.
Sovézki flotinn
Opinber heimsókn tveggja sov
ézfcra hersfeipa hingað til lands
beimir huganum að örum vexti
sovézka ílotans á síðusfcu árum.
Um aldir hefur herstyrkur Rúss
lamds byggzt á landiher. Lega
landsins og aðgangur að úthöf-
umirn veldur mestu þar um.
Með stærri skipum og betri bún-
aði eru þetta ekki lengur
hindranir. í seinni heimsstyrj-
öldinni var sovézíki flotinn
hvodki mifcill að afli né skipa-
fcosti. Hlutverfc hanis þá var að
gæta strandstöðva og vera Rauða
hernum til aðstoðar, þegar nauð-
syn krafði. Siðustu tvo áratugi
hefur orðið sú gjörbreyting, að
sovézki flotinn er orðinm annar
stærsti floti í heiminum, aðeina
bandaríslki flotinn ræður yfir
fleiri skipum. Þó er sá sovézki
búinn fleiri kafbátum. ÖIl skip
hans eru tiltölulega ný í saman-
burði við slkip úr flotum annarra
þjóða, sem hafa byggt upp flota
styrtk sinn á löngu árabili.
Kasatonov, aðmíráll, og annar
æðsti yfirmaður sovézka flotama,
kornst svo að orði árið 1966:
........Hvítt og ljósblátt flagg
Sovétríkjanna með rauðri
stjörnu og hamar og sigð má sjá
í öllum heimshlut’um. Marfcmið
þessara siglinga er að verja þjóð
arhagsmuni Sovétríikjanna. Um
þessar mundir stunda úkip okk-
ar æfkngar á hafsvæðum, sem
áður voru talin til hefðbundinna
verndarsvæða brezka og bamda-
ríska flotans . .
Til þess að gegna þessu hlut-
verfei sínu hefur sovézki flotimn
stöðugt aukið ferðir sínar um út-
höfin og bætt skipakost sinn. í
sovézka kafbátaflotanum enu nú
nálægt 400 slkip og mikill fjöldi
þeirra er knúinn kjarnomku og
búinn fcjarnorkusprengjum, sem
skjóta má með eldflaugum úr
hafdjúpinu. Á hverju ári eru
u.þ.b. 10 nýir kafbátar smíðaðir
í Rússlandi. Enginn skyldi held-
ur vanmeta gildi sovézka fiski-
skipaflotans fyrir Rauða herkvn.
Meðal þeirra skipa, sam í hon-
um eru, má nefna verfcsmiðju-
Skip, sem flytja innanborðs 14
50 tonna dkip. Kæmi til stríðs
gæfcu þessi stóru skip hæglega
flutt innrásarpramma hvert sem
er í stað fiskibáta nú.
Sýna valdið
í grein, sem fyrrnefndur Kasa-
tonov, aðmíráll, skrifar í Rauðu
stjörnuna, málgagn Rauða hers-
ins, árið 1967, kemst hamm m.a.
svo að orði: „Heimisóknir her-
skipa eru tíl þess fallnar að efla
og styrkja vináttutengslin milli
sovézku þjóðarinnar og þjóða
annarra landa. Þær styrkja einn
ig vald og áhrif ættjarðar okkar
á sviði alþjóðamála..........“
Sú áherzla, sem sovézkir
valdaimenn hafa lagt á uppbygg-
ingu flotans, stafar fyrst og
fremist af því, að með honuim
geta þeir sýnt vald sitt amnars
staðar en í Mið-Evrópu. Hvort og
hvemær þeir beita þessu valdi
vita þeir einir. Brezhnev-kenning
in fjallar um íhlutunarrétt í inn-
anríikismál sósíalískra ríkja Fram
til þessa hefur íhlutunarinmar
aðeins gætt í löndum þeim, sem
liggja landveg að Sovéfcrífcjun-
um. Þegar fram líða stundir má
einnig beita kenningunni annars
staðar í slkjóli flotastyrfcsimis.
Skipuleggjendur vama Atl-
antshafsbandalagsins hafa brugð-
izt við aukinni sókn Sovétrífcj-
anna á höfunum með ýmsium
hætti. Á síðasta ári var fasta-
floti bandalagsins á Atlantshafi
stofnaður. í honum eru skip frá
ýmsum löndum Atlantsihafs-
bandalagsins. Hernaðarlegt gildi
íslands fyrir þann, sem vill vera
sterlkur á hafinu, er öllum ljÓ3t.
Hér má t.d. vitna til greinar,
sem Ephraim P. Holmes, aðmír-
áll, yfirmaður herstjórnair NATO,
á Atlantshafi, ritaði í NATO
Letter sl. vor. Þar segir m.a.:
„Á nyrðra svæði herstjórnar-
innar á Atlantshafi er ísland
hoirnisteinn varnarbaugs, og það-
an er unnt að halda uppi nauð-
synilegri könnun á hinu hernaðar
lega mikilvægi svæði milli ís-
lands og Færeyja. Þessi könnvn
er að sjálfsögðu ein af frum-
ákyldum herstjórnar minnar,
einkum með tilliti til aukinna
umsvifa sovéZka flotans, sem
koma í fcjölfar uppbyggingar
hans. Hernaðarleg lega fslands
er mjög miíkilvæg til raunhæfra
framfcvæmda í þessu starfi
NATO.........“