Morgunblaðið - 23.11.1969, Blaðsíða 16

16
MORGUNÐLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÓV. 196®

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
RitstjórnarfuHtrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsia
Auglýsingar
Áskriftargjaid kr. 165.00
1 Iausasöiu
H.f. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sfmi 10-100.
Aðalstræti 6. Simi 22-4-80.
á mánuði innaniands.
kr. .10.00 eintakið.
BYGGING GEÐSJÚKRAHÚSS
¥ fyrirspumartíma á Alþingi
í síðustu viku gerði Jó-
hann Hafstein, heilbrigðis-
málaráðherra, grein fyrir
þeim úrbótum, sem fyrirhug-
aðar eru í málefnum geðsjúkl
inga. Næstu framkvæmdir á
þessu sviði eru bygging
sjúkradeildar með 90—100
rúmum á lóð Landspítalans.
En í því sambandi benti ráð-
herrann á, að framtíðarskipu-
lag Reykjavíkurborgar gerir
ekki ráð fyrir, að sjúkrahús-
ið á Kleppi verði til frambúð
ar á þeim stað.
Af þeim sökum er nauðsyn-
legt að taka ákvörðun um,
hvort ráðizt verður í viða-
meiri sjúkrahúsbyggingu fyr-
ir geðsjúklinga á Landspítala
lóðinni en sjúkradeild þá,
sem að ofan greinir, og taldi
Jóhann Hafstein það koma
sterklega til greina. Jafnhliða
þessum framkvæmdum má
búast við, að geðdeildin í
Borgarspítalanum verði
stækkuð, þegar B-álma sjúkra
hússins verður byggð. Heil-
brigðismálaráðherra benti á,
að Kleppsspítalinn mundi
enn verða starfræktur um
langa hríð og þess vegna
væri langt komið undirbún-
ingi að viðbótarbyggingu þar,
sem fyrst og fremst væri ætl-
uð sem vinnustofur fyrir
lækna, sálfræðinga og félags-
fræðinga, og mundi þessi
bygging bæta mjög aðstöðu
til meðferðar sjúklinga, sem
ekki dveljast í sjúkrahúsinu.
í sambandi við endurhæf-
ingu geðsjúklinga kvaðst heil
brigðismálaráðherra vilja
minna á, að á undanförnum
árum hefur staðið yfir bygg-
ing á vinnustofum fyrir
sjúklinga á Kleppi, en þar
stunda nú vinnu að staðaldri
56 sjúklingar. Svipuð starf-
semi er nú rekin á Reykja-
lundi fyrir forgöngu Geð-
vemdarfélags íslands. Þá
benti ráðherrann á, að
Reykjavíkurborg mun á næst
unni hefja starfrækslu á deild
fyrir tauga- og geðsjúklinga
í húsnæði Hvítabandsins, en
skortur á hjúkrunarliði hefur
tafið fyrir því, að starfræksl-
an kæmist í gang. Loks
minnti ráðherrann á, að í
undirbúningi er að koma upp
geðdeild fyrir böm í vist-
heimili Reykjavíkurborgar
við Dalbraut.
Þessar upplýsingar Jóhanns
Hafsteins, heiibrigðismálaráð
herra, á Alþingi sýna glögg-
lega, að heilbrigðisstjómin í
landinu er vakandi fyrir
nauðsyn þess að gera stórt
átak í byggingu sjúkrahúsa
fyrir geðsjúklinga og bæta
alla starfsaðstöðu til lækn-
inga á þeim. Það er nú mest
aðkallandi verkefni í heil-
brigðismálum hér á landi.
Ráðstefnuland
HUvær erlendar heimsóknir
•* hafa síðustu daga vakið
athygli manna á því, að ís-
land getur orðið eftirsótt
ráðstefnuland. Fulltrúar
Sheraton-hótelsamsteypunn-
ar hafa verið hér á ferð til
þess að kanna möguleika á
hótelbyggingu á fslandi, en
fyrirtæki þeirra hyggst
byggja hótel á hinum Norð-
urlöndunum. Kváðust þeir
sérstaklega hafa í huga bygg-
ingu hótels til ráðstefnuhalds.
Nú er fyrirhugað að hingað
komi næsta haust 1500 full-
trúar frá Ford-fyrirtækinu í
Bretlandi, forstjórar, sölu-
menn og umboðsmenn. Hyggj
ast þeir halda árlegan fund
sinn hér á landi.
Þetta tvennt sýnir, að ís-
land hefur mikla möguleika
til þess að fá hingað fjöl-
mennar ráðstefnur, ef önnur
skilyrði eru fyrir hendi, svo
sem hótelrými, fundarsalir og
annað. En til þess að þau
tækifæri nýtist, sem þama
eru fyrir hendi, þarf að hefj-
ast handa um markvisst starf
á næstu árum. Væntanlega
taka þeir aðilar, sem að ferða
málum starfa, þetta til ræki-
legrar athugunar í ljósi síð-
ustu viðburða á þessu sviði.
„Skemmiiegt uppátæki”
T¥¥orgunblaðið hefur ekki
hug á að gera hlut Guð-
mundar skálds Böðvarssonar
verri en hann er í grein
þeirri, er hann ritaði í Þjóð-
viljann í fyrradag um innrás-
ina í Tékkóslóvakíu og fleira.
í forystugrein blaðsins í gær
var sagt, að Guðmundur
Böðvarsson hefði lýst innrás
Sovétríkjanna í Tékkósló-
vakíu sem „skemmtilegu
uppátæki". Hér var um mis-
tök að ræða. Skáldið talaði
um „skemmilegt uppátæki"
í þessu sambandi, en á þessu
tvennu er að sjálfsögðu meg-
inmunur og leiðréttist þetta
hér með.
Hins vegar breytir þessi
mislestur í engu efni málsins,
sem er að Guðmundur Böðv-
arsson tók sér fyrir hendur
að verja athaefi Sovétríkj-
anna í Tékkóslóvakíu sem og
önnur glæpaverk þeiira á
undanfömum áratugum svo
sem innrásina í Finnland,
sáttmála Stalíns og Hitlers og
blóðbaðið í Ungverjalandi
1956.
DÓNSK LJOÐ
DANSKI RITHÖFUNDURINN og gagn
rýnandinn Jens Kruuse kom nýlega
hingað til lands á vegum Norrsena húss-
ins. Kruuse flutti m.a. fyrirlestur um
danska ljóðlist, sem hann kallaði Bros-
ið og dauðann. 1 upphafi máils sínis benti
Jeans Kruuse á það, að skáildiskiapur
allra þjóða fjallaði meira og minna um
ástina og dauðamm, en í dönskum skáld-
skap væri rétfcara að tala um brosið og
dauðann; Danir væru brosandi þjóð,
dainisik'ur húimior um miairigt séansitæðuir. I
danskri Ijóðagarð, sagði Jens Kruuse,
er brosið jafnan á farð með dauðanum:
þegar önvæntingin er mest, þá er brosið
ekki langt undam, og þegair gleðin er
háværust eir dauðinn á næsta leiti. Máli
sínu til sönnunar las Kruuse dönsk ljóð,
bæði ný og gömul, og fræddi þess á
milli hlustendur um ýmislegt, sem varp-
aði ljósi á tilgamg skáldanna og til-
efni ljóðanma. Kruuse flutti erindi sitt
blaðalaust, nema hann studdist við bæk
ur, þegar hann fór með ljóðin, og með
þessum hætti tókst honum að fá fólk
til að gerast þátttakendur þessarar
dönsku menningarstundar í Norræna
húsinu.
Jens Kruuse er ritstjóri Jyllands Post-
en og aðalbókmenntagagnrýnandi þess
blaðs. Honum eir gefinn sá dýrmæti
hæfileiki, að kunma að skrifa um bók-
menntir og listir á þann hátt að les-
andinn verður menntaðri eftir að hafa
kynnst skoðunum hans og um leið for-
dómalausari, því Kruuse leggur lítið upp
úr, að slá sig til riddara á kostnað ann-
arra. f erimdi sínu um brosið og dauðann í
danskri ljóðagerð, kom þetta skýrt
fram; hér var leiðbeinandi að starfi,
ekki vargur í véum.
NORRÆNA HÚSIP
Bókasafn Nonræma hússins tók ný-
Iega til starfa. í safninu eru auk margra
góðra bóka töluvert úrval af tímaritum,
auk þess, sem dagblöð liggja frammi í
kaffistofu hússins. Norræna húsið er
ómetanlegt þeim, sem fylgjast vilja með
því, sem gerist í menningarlífi á Norð-
urlöndum, og þeir eru margir, ef dæma
má eftir aðsókm fólks að fyrirlestrum.
Salirnir eru vistlegir, en of litlir, því
algengt er að menn verði að sætta sig
við að stamda firammi í gangi þegar
merkir gestir koma til að lesa upp eða
ræða um athyglisverð efni. Reyndar hef
ur því verið haldið fram, að það sé ekki
skandinavískt, sem ekki beri einhver
merki kotungsháttar. Aðalatriðið er þó
að starf Nonræna hússins er í þeim
anda, að þrengslin gleymast. íslending-
ar ættu að vita það manna best, að
menningin spyr ekki um húsrými; alþýðu
menningin, sem við erum alltaf að stæra
okkur af, dugði vel, enda þótt hún
'hireykiti sór eikki í viðhafmiairmátoluim sifcof-
um, þar sem hátt var til lofts og vítt
til veggja.
Við tölum oft með lítilsvirðingu um
norræna samvinnu, og satt er það, að
hún reynist stundum bágborin. En okk-
ur ber að þakka það, sem vel eir gert.
Hingað til hefur starfsemi Noriræna húss-
ins verið okkur ávinningur og ég sé ekki
befcuir, en það, sem er á daigstorá þests í
vetur lofi góðu. Við eigum t.d. von á
fleiri rithöfundum, ekki síðri þeim, sem
áður hafa kynnt verk sín hér; meðal
þeirra, sem koma, eru Johan Borgen frá
Nonegi og Per Olof Sundman frá Sví-
þjóð.
ÍSLENZKAR BÆKUR
í SKANPÍNAVÍU
Fyrir milligöngu Narðurlandaráðs eru
þýddar tvær íslenskar bækur árlega á
norsku, dönsku eða sænsku. Þetta er
nauðsynlegt til að dómmefndarmemn bók-
menntaverðlaima ráðsins, geti áttað sig
á því hvað í þeim bókum stendur, sem
fulltrúar okkar leggja fram. Sumar
þessara bóka hafa verið gefnar út I
Skandínavíu, aðirar fara í glatkistuna.
Vegna málsins er íslenskum bókum
ekki greið gangan inn á martoaði í ná-
grainimailiönidum oktoair, aið ég tali eklki
um fjarlægari þjóðlönd. En það ætti
ekki að vera ofverk Norðurlandaráðs, að
sjá um að fjórar íslenskar bækur komi
árlega út í Danmörku, Noregi eða Sví-
þjóð. Það er að vísu skortur á hæfum
þýðendum, en íslenskum stjórnvöldum
ber að greiða úr þeim vanda, sjá um að
þeir skandínavísku bókmenntamenn,
sem áhuga hafa á að læra íslensku í
þvi skyni að stunda þýðingar úr mál-
inu, fái tækifæri til að læria það, kynn-
ast þjóðinni og bókmenntum hennar.
Bent hefur verið á, að mjög fáar
skandínavískar bækur komi hér út í
þýðingum, og er það rétt. Við ættum að
geta bætt úr því, ef áhugi er fyrix
hendi annars staðar á Norðurlöndum
til að kynna íslenskar bókmenntir.
Ég man í svipinn ekki eftir öðrum
skandínavískum bókum, sem væntanleg
ar eru á ísilenztoan miartaað í vetur en
Heimeyingum Augusts Strindbergs í
þýðingu séra Sveirxs Víkings. Sennilega
er það að þakka hinum ágætu sjón-
varpsþáttum, sem gerðir voru eftir þess-
ari skáldsögu og sýndir hér, að hún
kemur út á íslensku. Nú virðist aftur á
móti hafa dregið úr því, að íslenskir
lesendur eigi kost á að kynnast skandí-
navískum bókmenntum í afbragðsþýðing
um. Á sínum tíma vann Almenna bóka-
félagið virðingarvert starf í þá átt að
viðhalda hinum norrænu tengslum. Á
vegum forlagsins hafa komið út ekki
færri en ellefu þýdd skáldverk eftir
skandínavístoa höfunda. Ég á erfitt með
að trúa, að áhugi íslenskra lesenda hafi
skyndilega dofnað, einmitt nú þegar
skáldsagan er í óvenju miklum blóma á
Norðurlöndum. Það er beinlínis hættu-
legt nonrænni samvinnu, ef hinn^ bók-
menmtalegi þráður slitnar. Margir íslend
ingar skilja og lesa skandínavískar
tungur, en hinir eru enn fleiri, sem
ekki lesa skáldverk nema í þýðingum.
Þess vegna held ég að Norðurlanda-
ráð hafi hér verk að vinna. Það á að
greiða fyrir íslenskum bókmenntum í
Skandínavíu, og sjá jafnframt um að
við eignumst merk skandínavísk verk í
þýðingum. í sfcaðinn mætti til dæmis
spara hin tíðu fundarhöld og dýru
veislur.
SJÓNVARP
Af mörgu er Ijóst, að íslenska sjón-
varpið er að sækja i sig veðrið. Ástæða
er til að þakka því fyrir að koma á
framfæri við íslenska áhorfendur leik-
ritum norska sjónvarpsins. Fyrir
skömmu gafst fólki kostur á að sjá leik-
rit unnið upp úr sögu Alexanders Kiel-
lands: Skipper Worse, og nú síðast Föð-
urinn, eftir August Strindberg. Ég hef
heyrt marga tala um, að slíkt sjón-
varpsefni réttlætti það að eiga sjón-
varp.
Faðirinn var fyrir nokkrum árum
sýndur í Þjóðleikhúsinu og vann þá Val-
ur Gíslason eftirminnilegan leiksigur.
Þetta magnaða leitorit um ofurvald hinn-
ar slóttugu konu, fær okkur til að hug-
leiða yfirburði rithöfunda eins og
Strindbergs, enda þótt margt í verkinu
orki allt að því hjákátlega á nútíma-
fólk. Það er til dæmis erfitt að verjast
brosi þegar gamla konan færir riddara-
iilðsifioriinigj'anin í sipeminitneyjiuinia, en edn-
mitt þá nær harmleikur Strindbergs há-
marki. En það er sameiginlegt öllum
miklum listaverkum, að hver tími skil-
ur þau á sinn hátt.
Þýðingair sjónvarpsleikrita þarf að
vanda umfiram annan þýddan texta í
sjónvairpi. Því miður virðist sumt fara
forgörðum í þýðingum, án þess að bein-
línis s é algengt að um rangþýðingar sé
að ræða. Því ber ekki að leyna, að þýð-
enidiur eru í m/itoiuim vanda mieð að kioima
öllu, sem sagt er, á skerminn. Textinn
má til dæmis ekki vara svo fyrirferðair-
mikill, að hann skyggi á sviðsmyndina.
En niauðsyniliegt er, aið mieiiniinigáin toomist
til skila, að ekkert sem máli skiptir fari
framhjá þeim, sem verða að byggja á
textanum til að hafa gagn af því, sem
firam fer.
Vonandi fáum við í firamtiðinni að
njóta norsktra sjónvarpsleikrita. Um
leið og sú ósk er borin fram, sakar
ekki að geta þess að sjónvarpið hefur
skyldum að gegna við íslenska leiklist.
Þau íslensku leikrit, sem sýnd hafa ver-
ið í sjónvarpinu, hafa tekist vel. Sjón-
vairpið þa/rf að stefna að því, að gera
íslenskar leiksýningar að föstum lið í
dagskrá sinini.