Morgunblaðið - 06.01.1970, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JANÚAR 1970

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
RitstjórnarFulItrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald kr. 165.00
I lausasölu
H.f. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Srmi 10-100.
Aðalstræti 6. Simi 22-4-80.
á mánuði innanlands.
kr. .10.00 eintakið.
BATNANDI GJALDEYRISSTAÐA
¥ áramótaræðu sinni gat
Bjami Benediktsson for-
sætisráðherra þess, að á
fyrstu 11 mánuðum ársins
1968 hefði gjaldeyrisstaða
þjóðarinnar versnað út á við
um rúmlega 1700 milljónir
króna, en á 11 fyrstu mánuð-
um sl. árs hefði hún batnað
um tæplega 1500 milljónir,
mtmurinn væri þvi fullar
3200 milljónir.
Þessar athyglisverðu upp-
lýsingar hafa orðið ritstjóra
Tímans tilefni til að rita ein-
feldningslegar um þessi mál
en sæmandi er nokkrum
ábyrgum aðila. Grípur hann
í ritstjómargrein til upplýs-
inga Hagstofunnar um vöru-
skiptajöfnuðinn, nefnir hann
ýmist „utanríkisverzlun“
landsins eða „útflutnings-
verzlunina“ og spyr síðan,
hvernig á því geti staðið, að
halli sé á vöruskiptajöfnuði,
en samt hafi gjaldeyrisstaða
batnað. Ættu raunar allir
þeir, sem gefa sig að skrifum
eða umræðum um þjóðmál,
að vita fullvel, að vöruskipta-
jöfnuðurinn er aðeins einn
þátturinn 1 gjaldeyrisvið-
skiptum og stöðu þjóðarinnar
út á við.
Það er rétt, að til nóvem-
berloka varð halli á vöru-
skiptajöfnuði, sem nam 1450
milljónum króna, enda kem-
ur naumast fyrir, að vöru-
skiptajöfnuður sé það sem
kallað er „hagstæður“. Og til
þess liggja m.a. þær ástæður,
að verð útflutningsvara er
reiknað fob, en aftur á móti
er verð innflutningsins reikn-
að cif. Þannig eru ótaldar í
vöruskiptajöfnuði allar tekj-
ur af millilandasiglingum ís-
lenzkra skipa og vöruflutn-
ingum í lofti. Ef hér væri um
samræmi að ræða, mundi sú
leiðrétting ein á sl. ári hafa
numið nálægt 900 milljónum
Hagnaðurinn af
17' ommúnistablaðið heldur
þvi fram í ritstjórnar-
grein sl. sunnudag, að hækk-
un sú, sem fyrirhuguð er á raf
orkuverði frá Landsvirkjun,
stafi af því, að álbræðslan í
Straumsvík greiði ekki nægi-
lega hátt verð fyrir rafork-
una, og segir raunar beint,
að íslenzkir viðskiptavinir
Landsvirkjunar séu skatt-
lagðir til þess að standa und-
ir tapviðskiptum við álbræðsl
una!
Fullyrðingamar um það, að
raforkusöluverðið til ál-
bræðslunnar sé íslendingum
óhagstætt eru svo marg-
hraktar að ekki skal farið
langt út í þá sálma hér, en
króna, sem vöruskiptajöfnuð-
ur yrði hagstæðari.
Þá er þess að gæta, að mjög
mikill innflutningur hefur
verið vegna Búrfellsvirkjun-
ar og byggingar álverk-
smiðju, og er sá kostnaður
að miklu leyti greiddur með
innfluttu fjármagni. Þessi
innflutningur mun hafa num-
ið um 1665 milljónum króna
og að minnsta kosti þúsund
milljónir af þeirri upphæð eru
greiddar með innfluttu fjár-
magni. Nákvæm sundurgrein
ing liggur þó ekki fyrir, enda
er nú orðið um að ræða bæði
innflutning vegna fjárfesting-
ar og eins vegna reksturs ál-
bræðslunnar. En nánari tölur
í þessu efni munu að sjálf-
sögðu liggja fyrir síðar.
Loks er svo að því að gá,
að eins og nafnið ber með sér,
em í vöruskiptajöfnuðinum
einungis fólgin skipti á vör-
um, en hins vegar ekki þjón-
ustu, en þjónustujöfnuður
hefur verið hagstæður okkur
íslendingum undanfarin ár,
og nemur það nokkur hundr-
uð milljónum króna.
Allt þetta ætti ritstjóri
Tímans að vita — og sjálf-
sagt gerir hann það eða renn-
ir að minnsta kosti grun í
það, hvemig þessum málum
er í raun og vem varið, en
engu að síður grípur hann til
þess ráðs að reyna að gera
tortryggilegar tölur, sem að
sjálfsögðu em unnar af opin-
bemm aðilum eftir beztu
samvizku og vitneskju.
Mergurinn málsins er sá,
að staða okkar út á við hef-
ur batnað ótrúlega mikið á
því ári, sem nú er nýliðið.
Endanlegar tölur liggja ekki
fyrir, en þegar þær birtast,
mun enginn þurfa að fara í
grafgötur um það, hve geysi-
mikill árangur hefur náðst á
skömmum tíma.
Búrfellsvirkjun
aðeins á það minnt, að álver-
ið greiðir mun hærra raf-
orkuverð en svarar til kostn-
aðar við byggingu þess hluta
Búrfellsvirkjunnar, sem ál-
bræðslan mun nota. Hins
vegar fá íslenzkir notendur
miklu ódýrara rafmagn,
vegna þessarar stórvirkjun-
ar en nokkur kostur hefði
verið að framleiða með öðr-
um hætti.
Það vekur svo furðu, þeg-
ar reynt er að telja mönnum
trú um það, að sú tiltöluiega
litla raforkuverðshækkun,
sem óhjákvæmileg verður nú
vegna erlendra skulda, sem
að sjálfsögðu verður að
greiða með fleiri krónum eft-
Varúð
Mao er að störfum
ÞEIR sem ve*l þekkja til hafa
uindajnfari'ð getað greint mild-
ara yfirbratgð á yfirborði kín-
verslara kommúnista aem
takn uim að þeir séu heldur
að slaika á í utanríkisstefnu
sinini og ininianríkisstefnu frá
þvi sem vaæ á meðam á menn-
in'gairbyltinigumni stóð. Kín-
verjaæ hafa samþykkt, að
ræða við Rússa um landa-
mæraágreininig og þeir hafa
látið Anthony Grey frá
Reuters lausan og marga aðra
brezika famiga. Stjórnarerind-
rekar þeirra erlemdis hafa
gerzt borgairalegiri og alúð-
legiri og nú hafa blöð jafnrvel
liaft orð á því, að hægt sé að
hafa gagn af reynslu ammiairr'a
landa og jaifnivel komni til
greinia að þiggja hjálp þess-
ara landa.
Sá hættulegi misskilningur
virðist enin vera ríkjamdi
heima fyrir, að Chou Em-lai
hafi uminið valdabaráttuma
gegn öfgafullum huigisjóna-
mönmuim, sem töldu bylltingu
einu lausnin'a. SkóJabörm
lsera enn meira um Mao Tse-
turag em þau læna í stærð-
fræði og smám samain eru þau
getrð að litliuim rau'ðnm her-
mönnium í hugsum, sem ætlað
er aið berjaist síðar gegn him-
< um illa aodblæ stjórmleyBÍsinis.
í fyrsta skipti hefur nú upp-
eldisfræðinigur óbeinilínis ráð-
izt á þessa stefmu í blaðimu
Pekimg Peopl'e’s Daily, em þar
ga'gmirýnidi hamn hina smögig-
soðnu aðferð við að keruna
tækndleg og siðfræðileg mál-
efni. Námsbækur eru styttar
um allt aið einum þriðja frá
upphaflegri lenigd og útskýr-
íngar á mikilvægum atriðum
verða að sitja á halkanuim, en
í þess stað lesa keminiararmir
upp fyxir bormin hvermág
fcenigja eigi útvörp eða gróð-
uirsatja ávaxtatré.
Það eru heldur efcki liðnir
nema miokikrir mámuðir síðam
hugisum Maos formamms eim
nægði til þess að læknia mamm
af berkluim og hamm ga/t haft
þau áhrif á venjulega hjúkr-
umiarkoinu, að hún gat skorið
upp við alls kynis kviliLum. En
mú hefur útvarpið í Naniking
hins vegar lýst þvi yfir að þó
ininiblástuæ geti hjálpað sjúkl-
inigum til þess að ná bata,
geti inmiblástur elkki komið í
stað læknisku'nmáttummiar og
störf hjúkrun'airkvemima verði
að vera skýrt afmörkuð frá
störfum lækniisin3. — Menm
óttast nú að margir ólánissam-
ir meon hafi orðið nú þegar
áþreifamlega varir við þessa
staðireynid.
Kíoa er of stórt land og í
of föstum skorðúim til að
snöggar breytingar geti átt
sér stað og hugmyodir uim
stjómmál í niániustu framtíð
hljóba <að vera í einhverjum
tengslum við hugmyndir frá
menminigarbyltiogummi. — Al-
meoninigi er sagt að hafa
megi í huga að þi'ggja ertlenda
aðstoð, sem síðar mætiti nota
til þess að efla sjálfstæðar
tilraumir þeirra. Nú er farið
að auka framleiðsl'u vél<a í
verksmiðjuim undir því yfir-
skyni, að komast hjá fieiri
byltinigum og koma jafnvægi
á milli stjórmmála og fram-
leiðslu. Hin rauoverudega
orsöik er hims vegar sú, að ná
trauistari og batri árangri í
að byggja upp sósíalisma, sem
gæti staðið af sér ailar bylt-
ingar.
Það er efcki þar með sagt, að
Chou En-lai og stjórn'arfull-
trúairmir 'hafi sigrað þá, sem
komu byltinguinmi af stað.
Bylting þessi var efcki raum-
veruilegri en stríð þau sem
sett eru á svið í kínverskum
leik’húsum, þar sem leifcar-
aimiir þykjast ekki einu sinmi
vera dauðir, heldur velta sér
út af sviðimu og standa upp
þegar þeir eru komoir úr
sjóomáli. En hægfara Kín-
verja-r hafa á þöiguilam hátt
svarað tilslökumium Maoisitia
með öðrum tilslökuoum. Leiða
má rök að því, að stefna S'ú,
að senda óbreytta flakks-
m'enmi, kenoara og skólafólk,
út um sveitir lamdsios haldisit
\ J
Mao Tse-tung

vel í heradur við þá ste'fnu,
að bmeiða út þá kenoimigu að
landbúniaður sé mikilvægusit
allra atviraraugreiraa, em það er
eiiran þáttur í jaifiwægissbefnu
þeirri sem Mao dreymir um.
Meraratamenmirnir ferðast
um sveitirniar og breiða út
Skoðarair Maios, þeir læra af
hiinium fátæku bændum og
byggja upp nýtt sósíalískit
kerfi. Hiniar tíðu ferðir þeirra
falla vei iran í ósk formanms-
iras um myniduin nýs komm-
únista, sem hvorki er bóodi,
hermaður né menotamaður
heldur allar þessar þrjár
miammgerðár sameioaðiar. Þetta
fellur lífca vel imo í drauma
hams um að hið þumglama-
leiga Kína, verði byggt úr
litlum sjálfstæðum hlutum,
sem falia samam eims og
mósai’k.
Áherzla hefur verið lögð á
gruinidvallairatrið'i ákæruhern-
aðarlýðveldisios, sem getur
varið hvern hluta ríkiisima
fyrir óviounium og stríðsótt-
aoum, sem stafaði af Sino-
Soviet hefur verið eytit, til
þess að réttlæta hina kænisfcu
legu niðurbútuo.
Hims vegar hafa þeir sem
fylgzt haifa með framvindu
mála í Kíraa veitit því athygli
að ðkki er eins mikiið a£ mynd
um og upplýstum Skilltum
af Mao fla'ggað. En huigsumim
um hamin lifir þó. Því til
sönouoar má geta þess að
fyrir skömmu átti það sér
stað að það kvi'koaði í húsi í
Pekinig. Neituðu bruualiðs-
m'eranirniir að ráðast til at-
Framhald á bls. 17
ir gengisbreytingu, stafi af
samningunum við ísal. Stað-
reyndin er sú, að þeir samn-
ingar eru gerðir í dollurum,
og hsekkunin til álbræðslunn-
ar í krónum og aurum er
miklu meiri en til íslendinga.
Ef sá samningur væri ekki
fyrir hendi til þess að standa
undir erlendum greiðslum,
hefði raforkuverðið til ís-
ienzkra notenda að sjálfsögðu
hækkað miklu meir en raun-
in hefur á orðið.
Kommúnistablaðið snýr
þess vegna gjörsamlega við
sfcaðreyndum — eins og raun-
ar oft vill verða í því mál-
gagni. Gengisbreytingin
hækkar auðvitað nokkuð það
verð, sem greiða verður í ís-
lenzkum peningum fyrir raf-
orkuina, en hún hækkar sjálf-
krafa verðið til álversins og
hækkar það miklu meira en
nemur verðhækkununum til
íslenzkra notenda, sem ein-
Stundum heyrist því haldið
fram, að það sé lítillækk-
andi fyrir okkur íslendinga
að siemja um stofnun Iðnþró-
unarsjóðs við hin Norður-
löndin, þar sem sjóður þessi
sé stofnaður á kostnað frænd
þjóða okkar.
Sannleikur þessa máls er
sá, að í samningunum um
EFTA milli allra ríkja er tek-
ið tillit til mismunandi hags-
muna og reynt að komast að
niðurstöðu um það, hvemig
jafnia megi þeim hagnaði, sem
af fríverzluninni hlýzt milli
hinna mismunandi þjóða. Nú
er það ljóst mál, að viðskipta-
mitt njóta góðs af því, að
samningamir við verksmiðj-
una eru gerðir í dollurum.
jöfnuður okkar íslendinga
við hin Norðurlöndin hefur
verið okkur óhagstæður en
þeim hagstæður um langt
sbeið, og innflutningi iðnað-
arvara frá þessum þjóðum,
eins og öðmm EFTA-þjóð-
um, verður beint í vaxandi
mæh til Islands á kostnað
þeirra, sem utan við EFTA
standa.
Það var því sannarlega
ekki mema sanngjarnt að að-
staða okkar yrði bætt, ein-
mitt á þamn hátt, sem um
hefur samizt, að Iðnþróunar-
sjóðurinn yrði stofnaður, og
þurfum við emgan kinnroða
að bera fyrir þá ráðstöfun.
EFTA og Iðnþróunarsjóðurinn