Morgunblaðið - 06.01.1970, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JANÚAR 1970
19
Tómas Þórarinn
Jónsson — Minning
F. 11. nóv. 1905 D. 28. des. 1969
Þess muin. mega nefna ekki fá
daemi, að þeim sem koma af hafi
og fá iandsýn til norðurstranda
veatan Húnaflóa, sýnist þar
stórbrotið og tel'ji, að ekki
mumi blíðmál sú byggð, er þar
stendur. Þeim hinum, sem lögðu
lanid undir fót með atröndinni
frarn, fannst vigt mörgum, sem
nóg værd komið, er kenndi
Kaldbakskleif.
Miíli Reykjarfjarðar og Tré-
kyllisvíkur gengur fram hár
fjallska.gi, Svo virðist þó sem
herra landssköpunarinnar hafi
sýnzt, að of mikill tröUaskapur
fylgdi því verká að mýkja hvergi
brún, þar til hauður mætti hafi.
Lág gróin hviift liggur utariega
milli fjarðar og vífcur, En fyrr
en hafi er náð skiptir þó aftur
um svip, yzt á skaganum rís hár
fagurskapaður fj aUstoppur, vaf
inn mjúkum gróðurfeldi vestan
í móti, en úfinn og gvartur
hamraveggir út og auetur. —
Reykjaneshyrna — sem um a.lda
bifl. var leiðarmerki og veðurviti
siglin.ga- og fiskimanna á Húna-
flóa. Yzt á ströndinni, sunnan
Hyrnunnar nokkru utar en hin
forna og fengsæla verstöð Gjög-
u.r, stendur býlið Reykjanes.
Hafa þar alit frá því manntal
fyrst er skráð búið atkvæða-
menn og vitrar rauisnarkonur.
„Hér rísa hæst þín fjöll, þau
fylgja þér
sem fögur minning, hvert sem
lif þitt ber . . . “
Tómas Þórarinn Jónsson
fæddist að Reykjanesi 20.11. 1905.
Faðir hans var Jón Jörumdsson
Gíslasonar bónda á Hafnarhólmi
og konu hans Guðbjargar Jóns-
dóttur prest® í Garpsdals-
þingum. Faðir Jörundar, Gísli
Sigurðsson hreppsstjóri í Bæ á
Selströnd, var á sinni tið mikill
athafnamaður og fésæll.
Kona Jóns Jörundssonar, móð-
ir Tómasar, var Helga Tómas-
dóttir, ættuð frá Brúará í
Bjarnarfirði, glæsileg í útliti og
kona mikil að allri gerð.
Fundum okkar Tómasar frá
Reykjanesi bar fyrat saman síld
arlítið sumair á Djúpuvík norð-
ur. Ég vax þar fremur fákunin-
andi vinnustauli, en hann var
— ein.n af þeim stóru — skip-
atj órnarmaðu.r á lysti- og ferða-
snekkju, hraðskreiðari farkosti
en ég hafði áðu.r séð. Ýmsir, sem
viit þóttust hafa á, sögðu að
nokkuð skorti á sjóhæfni skips-
ins. Hafi svo verið kom það ekki
að sök. Tómas fór með fyrir-
menn þegar hann var til kvadd
ur, og Tómas flutti læknd og
sjúklinga jafnvel oftar en menm
bjuggust við að hanm mumdi
simna því kalli, eða bauð fram
liiðveizlu s-ína. „Það liggur mik-
ið við og sjálfsagt að reyna.“
Svo steig hanm um borð, hár og
vörpulegur og kallaði brosandi
til þeirr.a, sem á bryggjunni
Stóðu: „Kastið þið spottanum
piltar.“
Þótt Tómas væri þetta stærri
í sniðuim en ég, mætti ég frá
hans hendi aldrei öðru en alúð
og hlýju. Það var sem hann sæi
ekki smæð mína og teldi mig
fuLlhluitg.engan í sinn kuinninigja
hóp.
Næst lágu leiðir okkar saman,
þegar ég tók við stjórn heima-
vistarskólans á Finnbogastöð-
um. Þótt segja maetti að á yfir-
borðimu hefði ég eitthvað hækk-
að í m.annfólagsistigainum, fannst
miér þó Tómas en.gu minni í
sniðum en áður.
„í fámemmri byggð um
vetrarkvöld vökuilöng
er vorþrámnd stundum hsett.“
Öll þau ár, sem ég átti heima
1 Víkursveit, áttuim við saiman
marga glaða stund. En að baki
þeirri gleði lá þó sú alvara, sem
gerði hana ininihaldsríka og eft-
i.rmimnilega. Návist hans, hið
glaða og hispurslausa viðmót,
eyddi innri vetrarkvíða eg
sk a.m.m tlegi só rum.
Á göngu minni gegnum lífið,
hef ég fáa menm hitt sem fjarri
hafa verið því að setja fram
áfelilísdóma um náungann. Væri
hann spurður um álit á ein-
hverjum manni var svar hans
vemjulega eitthvað á þessa leið:
— Ég veit ekki ainnað en þetta
sé afllra bezti maður. — Góðlát-
legt bros eitt gat gefið tifl kynna,
að ef til vill gæti verið um mis-
góða menn að ræða.
Árið 1927 lézt faðir hans, Jón
Jöruindsison. Gerðist Tómas þá
stoð og stytta móður sinmar og
hélzt svo meðan hún þurfti þess
með. Mun saim.ba'nd þeirra
mæðgina hafa verið sérstakl.ega
trútt og náið.
Á Reykjanesheimil'inu dvaldi
lengi piltur, vangefið olnboga-
barn, Þótt víst rnegi telja að
hann hafi átt þar fremur góða
ævi akmemnt talað, þá mun þó
Tómas umfraim flesta aðra hafa
sýnt honum nærfærni og lagt
sig eftir að finna þær leiðir, sem
lýst gátu hug þessa vamskynja
drengs og orðið honuim gleði-
gjafi. Þessi þátrtur í lífi Tómas-
ar Jónssonar sýndi snemma
hvers háttar maður var á ferð.
Ég get ekki látið vera að
nefna eitt atvi'k frá samskipt-
u.m okkar Tómasar meðan ég
enn var í Vikursveit. Svo hafði
ráðizt, að ég færi með börm til
sundnáms suður að La.ugu.m í
Hvammssveit og hanm, sem þá
var skipstjóri á þeim himum
saroa farkosti og ég hef áður
getið, skyldi flytja okkur til
Smáhamra í Steingrímsfirði. Það
an fórum við svo landieið suð-
ur yfir. Að hálfum mánuði liðn-
uim lá leiðin hin sarna til baka og
Tómas staddur á Smáhömrum ti'l
að flytja okkur norður flóanin.
En nú var mörgu verr komið en
í fyrri ferðinni. Þrjú börnin
höfðu tekið illkynjaða umferðar
veiki og þegar kom norður á
Bjarn.arfjörðin.n blés í móti tals
verður sveljandi. Mér mun seint
gleymast sú dæmafáa nærgætni,
sem Tómas sýndi við þetta tæki-
færi. Hvernig hann vakti yfir
því að geta á sem bezta.n hátt
sinnt þörfum smáfólksins, sem í
ferðinnri var. Þá var ekki siglt
bein.t í báruna svo sem byrð-
ingurinn þoldi. Öllum var heil-
um í höfn skilað og enginn
hlaut kröm af.
Síðast ber svo fundum okkar
Tómasar saman hér í Reykja-
vík. Þá hefur hann gert leigu-
bifreiðaaksitur að atvinnu
srinni. Hárið hefur gránað og ár-
unum fjölgað en hér er þó sami
hógværi heiðursmaðurinn á ferð
og ég forðum mæbti á Djúpu-
vík. Ef til vill var eimhver
strengur brostinn, því sá sem
yfirgefur æskustöðvar, fullorð-
inm, lífsreyndur miaður, dregur
þaðan ekki allar rætur óslitn-
ar, sízt til að gróðursetja í nýrri
jörð.
En þótt mér fyndist stundum
sem nokfcurs trega gætti hjá
honum, er hann minntisit átthag-
anna, fann ég þó ennþá betur,
að síðan við vorum saman heimia
hafði hann spumnið nýjan gæfu-
þráð. Hamn var nú hamingju-
samur heimilisfaðir, kvæntux
ágætri konu, Guðrúnu Guðlaugs
dóttur. Þau eign.uðust saman
eina dóttur, sem ber hians kæra
móðurnaÆn — Helga — og dótt-
ursomurinin — Tómas umgi. Og
enn liðu árin, fundum okk-ar
Tómasar bar oft saman, nú síð-
ast fyrir tæpum mánuði. Og svo,
það siðaata sem miaðuc heyrir
um hvern eimn. — helfregn,
Tómas miimn, við hjónin þökk-
um þér allt gobt frá fyrsitu
kymmum til síðuistu fundia. Þú
kveður lífið eins og þú hefur
lifað því. — Dren.gskapar.maður,
karlm.emni í sjóm og raun. —
Aldrei tvílráður né óheiil. —
Við burtför slíkra maimnia er
ekki harmur að kveðinm, heldur
sökmuður og þökk — Emnþá er
það svo — eða ka.nnski fr<emur
nú en fyrr, að mieðal þeirra, sem
hæst ber í veraldarvafstrimu,
finniur maður ekfci ætið helzt —
þá stóru, — Þið, sem mest hafið
misst og sárast safcnið hinslátna
mamnkostamanins — konan, dótt-
irin og libli drengurinn afabarn-
ið. Bróðir hams, systir og ást-
vinir aðrir. Yfekur skiflur
hann eftir þann dýrasta arf,
sem nokkrum getur hlotnazt —
Hreinan skjöld —
Þorsteinn frá Kaldrananesi.
Ertu dáinn kæri vi-nur og mág
ur. Það er mér ofraun að trúa
því að þú * sért dáinn, horfimn
sjómuim mínum og að ég fái ekki
að sjá þig framar. Hraustur
og giaður kvaddir þú heimild
þitt að vanda á leið til starfs þíns,
stundu síðar barst helfregmin.
Hann Tómas er dáinn. Hann varð
bráðkvaddur. Tilfimningarnar
bera skymseminia ofurliði. Hug-
urinn m.yrkvast ein.s og þegar
kolsvart ský dregur fyrir sólu
um bjartain dag og myrkrið
steypir sér yfir mann á alla
vegu, Hvað má þá verða til að
lýsa vimum og ástvimum hins
látna út úr því heljar myrkri.
Vonin um endurfundi. Trúin
byggð á orðum Krists — Ég láfi
og þér miuniuð lifa. Þeim sem
þessum orð.urn trúa mun styrkur
veitast og verða lýst út úr
myrkrimu, Trúa því og treysta
— að þótt líkaminn sé liðinn
nár lifir sálin eftir.
Tómas Þ. Jónsson var fædd-
ur á Reykjanesi í Árnes'hreppi,
sonur himna merku hjóma Jóns
Jörundssonar og Helgu Tómias-
dóttur. i>au hjón voru bæði kom-
in af mierkum vestfirzkum ætt-
um, gáfuðu og vel metmu fólki
þar um sveitir. Tómas var því
grein af sterkum stofni, enda
var hann stórbrotinn persónu-
leiki og bar það með sér
að hann var af góðu bergi brot-
imn, Hann ólst upp við n-æg
efni í foreldrahúsum afllt til full
orðimsára ásamt þrem systkin-
um sínum: Jóni, sem bjó allan
sinn aldur á Reykjanesi unz
hann lézt fyrir nokkrum árum,
Þorsteini Jafet, sem er þekktu.r
hér í borg kvæntur Ellínu Jónat-
ansdóttur, og Maríu Guðbjörgu,
sem er gift þeim er þessar límur
skrifar. Reykjamesheimilið var
fastmótað m'enraingar’heimili á
þeirra tíma vísu, þar sem forn-
ar dyggðir voru í heiðri hafðar.
Urrahverfi Reykjamess er stór-
brotið. Tign<arleg fjölfl teygja
toppa sína hátt í himimblámann
og lyfta hugum mamna yfir flatn
eskjuma. Húnaflói er ýmist
lognbjartur og ægifagur eða
hann færist í tröllaham þegar
risavax.na-r öldurnar æða hvít-
fextar að landi og sva.rra við
klettótta ströndina. Þetta svip-
mikla umhverfi mum hafa að
nokfcru mótað skapigerð og
kjark Tómasar, enda var hann
kj arkmikið karímiemni.
Smemmia m.un hafið hafa heil.1-
að hug Tómasa.r, enda ekfci gam-
afll er hann ýtti fleyi á flot og
kom þá fljótt í ljós að hann var
sjómaður fram í fingurgóma,
Hann lærði un.gur til sjó-
mennsku hjá Eiríki frænda sín-
um á ísafirði, sem kenndi skip-
stj órnarmömn.um.
Síðustu sumrin er Tómas
dvafldi í heimiabyggð sinni var
hamn með lystibátinn Nomrna frá
Djúpuvík, er Djúpa.vik var í
bióma símum, fór hann þá marga
svaðilförima rnilii Djúpuvíkux og
HólmavSfcur án þesis að steyta
skdpi srinu á sker eða grynning-
um. Eru þó víða viðsjáflverðir ál-
ar við strendur Húmaflóa er far-
ið er um þá í myrkri eða svarta
þoku. Grumur minn er sá, að
stundum hafi Tórnas glatt sig
við reiðan sjó, en í brjósti þessa
kartmiennds bærðist blitt og heitt
hjarta, sem famrí til með öllum
þeirn sem miinnimíáttar voru og
áttu bágt. Traus.t var sú hönd
sem rétt var fram tii hjálpar og
enginn var einn sem átti hann
að vini.
Árið 1947 fluttist Tómas tál
Reykjavíkur og átti þar beimia
síðan. 1948 gekk hann að eiga
eftirlifandi kon.u síma Guðrúmu
Guðlaugsdóttur hima á.gætustu
kornu. Eignuðust þau hjónineina
dóttur Helgu, sem vimnur á borg
anskrifstofunum. Guðrún bjó
manni símum vistlegt og hlýlegt
heimili, sem bar hennd gott vitrni.
Þa.u hjónin voru höfðingjar
heim að sækja.
Tómas var hrókur alls fagn-
aðar í veizlum, söngmaður góð-
ur, músíkalskur, ræðinn vel og
spaugsamiur í hófi, hann var góð
um gáfum gæddur, bókhneigður
og las margt góðra bóka og
hafði því frá mörgu að segja.
Tómas umni heimiaihyggð sinni af
alhug, enda var hann vimmarg-
ur þar nyrðra og mun hans verða
sárt safenað af sveitun.gunuim.
Nú er þessd góði dremgur aill-
ur, en spá mín er sú, að björt
verði mdnnimgin um han.n í hug-
um vina og va>nöam:amma er gersit
hann þekktu, þvi ekki mun ég
einn um að gefa hon.um þann
vitnisburð —• Að haran lifði svo
að lastað gat hann enginn.
Kæri vinur og mágur. Þegar
ég kem til að standa á bakkan-
um við grafarbeð þinn og llkami
þimn er lagður í dökkan og ka.ld
a.n faðm fóstuirjarðarin.nar, þá
vil ég trúa því, að dauðinn sé
— Minning
Framhald af bls. 18
fluttist suður, vann hann í vega
vinnu sunnanlands og norðan.
Sa.gði hamn mér að þá hefði hann
átt skjóttan hest, traustan grip,
og var það farkosturinn sem bar
hann milli landsfjórðunga. Þá
vann hann og við kolanám á
Tjörmesi, er það var stundað í
lok fyrri heimsstyrjaldar.
Að svo búnu fór hann á sjó-
inn og ætlaði að gera sjó-
mennsku að lífsstarfi sínu og
fara í Sjómannaskólann. Þá lrom
í ljós að hann var litblindur,
svo að hamn af þeim sörum
rmundi aldrei geta öðlazit skip-
stjórmarréttindi. Þrátt fjrrir það
stundaði hann sjómennsku um
margra ára skeið, ýmist á bátum
eða togurum fram yfir 1939, en
þá var hann orðinn illa haldmn
af gigt og fór í lan.d,
Réðst hann þá sem lagermað-
ur til Raftækjaverzlunar ís-
lands, en síðar til Raftækja-
draumur en lífið samnieikur
og því muni leið þín liggja upp
í da.ginn mikla til Guðs sem er
lífsins kjarni. Bænir okkar allra
fylgija þér á þeirri leið.
í hljóðri bæn biðjum viðhjón
in Guð að styrkja og blessa
ekkju hin.s látraa, Heligu dóttur
hans og litla dóttursoninn, sem
var augasteinn hans. Þeim raiun
ðilum verða það hugguin harmd
glegn að ylja sér við bjarta og
flekklausa minningu um ástviin-
in.n látna.
— Farðu i friði, friður Guðs
pig blessi. Hafðu þötok fyrir allt
og alit.
Jakob Jónasson.
TÓMAS JÓNSSON
KVEÐJA FRÁ ÁSTVINUM
Það er sem tími og eilífð standi
kyr
þau au.gn.ablik, er sorgin knýr á
dyr
Svo þungbær hjarta verður
váleg fregn,
se.m vopni bitru lagt sé það í
gegn.
Þú kæri vinu.r, kvaddu.r ert
um sinn,
þig kveður fjölskyldan og nafni
þiran,
Við kæran bróður kveðjum hér
á jörð,
sú kveðja er sár, en'full af
þakkargjörð.
Ef að sorg í viraa.r brjósti bjó
þá birtu veitti hlýjia þín og ró.
Þú varst svo traustur, hlýr og
hreinn í lund,
hjá þér margir áttu gteði stund.
Þín trú var sönn og hrein, í
hjarta bjó,
til heranar sótti.r styrk og þrek
og ró.
Á góðri stund, við gullið söngva
mál,
þú gleði bikar rét.tir þyrstri sál.
Á kveðjusturadu falla tár á fold,
nú fær þú hvíld, í þeirri kæru
rraold,
er sön.gst þú lof, um liðið ævi
skeið,
einkasölu ríkisins, er hún tók
til starfa og þar til hún hætti
störfum, í byrjun síðustu heims-
styrjaldar. Réðst hann þá til
Raftækjasölunnar h.f. og starf-
aði þar meðan kraftar entust,
eða þar til hann fór á sjúkra-
hús á miðju síðastliðnu ári.
Benedikt var sérlega vand-
virkur í öllum störfum sínum,
traustur og áreiðanlegur í hví-
vetna svo að ekki varð á hetra
kosið.
Hann var einhleypur alla tíð,
en trygglyndi hans batt hann
traustum böndum við systkini
og vinafólk allt. Hann hafði
gaman af spilum og spilaði mik-
ið í frítímum sínum, sér til
dægrastyttingar.
Með þessum kveðjuorðum
vildi ég þakka honum ágætt sam
starf um 30 ára skeið og fyrir
trygglyndi hanis í minn garð og
fjölskyldu minnar.
Blessuð veri minning hans.
Jón Á. Bjarnason.
Verzlunarmannafélag
Revkjavíkur.
Frnmboðsirestur
Ákveðið hefur verið að viðhafa allsherjar-
atlcvæðagreiðslu um kjör stjórnar, trúnað-
armannaráðs og endurskoðenda í Verzlun-
armannafélagi Reykjavíkur.
Listum eða tillögum skal skila í skrifstofu
V.R. eigi síðar en kl. 12 á hádegi föstudag-
inn 9. janúar n.k.
KJÖRSTJÓRNIN.
laga beðinin vermi sólin heið.
x — 10.