Morgunblaðið - 20.05.1970, Blaðsíða 7

MOnGXJOSrBXxADIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. MAÍ 1970
7
,ÞAR ROÐNAR ALDREISVERÐ AF BANÁBLÓÐI’
í dag kynnum við skáldið og
náttúrufræðmgiim Benedikt
Sveinbjömsson Gröndal, sean
var «itt af höfuðskáldum 19.
aldarinnar. Með sögum sinum
Heljarslóðsorrustu og Þórðar
sögu Geirmundssona.r, skipaði
hann sér á bekk með mestu
grínistum bókmenntasögunnar,
svo hérlendis seim erlendis.
Benedikt Gröndal fæddist á
Bessastöðfum á Álftanesi 6. okt.
1326. Foreldrar hans voru Svein
björn Egilsson, skólabennari á
Bessastöðum, síðar rektor
Lærða skól.ans í Reykjavík og
Helga Gröndal, dóttir Bene-
dikts Gröndal, dómara í lands-
yfirréttinum. Auðvelt er af
þessu að ráða, að eðlisgáfur
Benedikts eru auðraiktar tlil
gáfuætta. Vorið 1835 keypti fað-
ir hans Eyvindarstaði á Álfta-
nesi. Sveimbjörn var allra
manna ástúðlegastur á heimili
og hafði hið mesta yndi af
börnum sínum. Flyklktust börn-
in. inn til hans á vetrairkvöldum,
og annatíhvont stigu dans og
sun.gu undir, er hann brá íil
gamals vana og blés þeim oig
sjálifum sér til gamans á þver-
pípu. Var þá oft að heyra
máfcti frá Eyvindarstöðum sam
söng og dynjandi dansleik.
Haustið 1842 settist Benedikt
16 ára gamall í Bessastaðaskóla.
og útskriíaðist þaða.n 1846, í
burtfararvottorðinu frá Skólan-
um er hann sa.gður gæddur „næm
um fegurðarsmekk“, og segir
ennfremur, að skáldsikapur, mús
ik, náttúrusaiga og myndlist hafi
náð sterkustium tökum á honum,
en alvarlteg fræði hafi hann meir
stundað af hlýðni og skyldu-
rækni en af fúsum vilja.
Hann fékkst á þessum árum
mikið við dráttlist, og á æsku-
ár.um sínum las hann á þýzku
verk eftir Goethe, Schiller og
Heine. Jón Aðils saignfræðingur
segir í æviágripi: „Mest yndi
hafði hann þó af einverunini aug
liti til auglitis við náttúruna,
við fjöllin og sjóinn og skýin
og heiðbláan himdninn. Láhanin
oft stundum samam undir ber-
um himni mieð Hómer í hend-
inni og byssuna við hl.ið sér og
lét vorgoluna leika sér um
vanga og direymdi dagdrauma
í sólskininu. Þá opnuðust nýjar
lindir í brjósti hans, hreinar og
tærar, — hann heyrði í fyrsta
sinni vængjablak skáidgyðjunn-
ar,—“
Síðan sigldi hann til náims í
Kaupmannaihöfn. Naut hann
fyrst kennslu í náttúrufræði hjá
Ja.petus Steenstrup, en margt
var til að glepja. Um stundar-
sakir var hanm í slagtogli með
Komráði Gísllasyni og þýzkum
stúdent, Staibelfeldit, í villu úti
á Roskildevej, lifðu þeiir þar
lífi, sem í da.g mymdi kennt
Við „hippía", — en ga.fst upp
á þessu lífi og heldur heimileið
is 1850 og dvelst í Reykjavík
næstu 7 árin, og fæst þá við ým-
iss konar ritsitörf. M.a. lauk
hann við þýðin.gu föðiur síns á
Odyssaifskviðu, en Sveinbjörn
lézt 1852.
Á þessum árum tók hann að
leggja stumd á skrautritun, vann
einmig við skrifstofusförf. Sigldi
til Haínar aftur 1857. Elklki varð
þó úr námi, en hann íerðaðist
mieð Djúnika, sem kummur er úr
Heljairsílóðaronrustu, og Ólafi
Gunnlaugssymi, frænda sínum,
suður í álfu, og í Löwen í
Belgíu mum hamm hafa rltað
Helja.rslóðairorrusfcu. Starfaði
hann fyrir fornritaféilagið um
Gígjan
Um undra-geim í himimveildi háu,
nú hverfur sól og kveðnr jarðarglaum;
a fegra lamdi gróa blómlin bláu
í bjartri dögg við lifsins helgan straum.
Þar dvelur mey hjá dimimiu fossa tali,
og dra-uma vekur purpurams í blæ,
og morSurljósið hylur helga sali,
þar hnígur máninn aildnei nið‘r í sæ.
Þar rísa bjartar hallir, sem ei hryrnja,
og hreimiur sætur fyllir boga-göng,
en langt í fjarska foldar þnumur drymja
með fimbulbaiss<a undir hel.gum söng.
Og gullinn strengur gígju veldur hljóði
og gl’itrar títt um eilíft sumarkvöld,
þar roðnar aldrei sveæð af bama-blóði,
þar byggir gyðjan miín sín himintjöld.
Og harpan skelfur, hátt í amdans geimi
af höndum vaikum snert um dimma tið,
hún truflast fyrir undanlegum eymi,
því amdimm vekur sífellt furðustríð.
Og upp af sjón.um feiknastjörnur stíga,
og ströngum augum fram af hknni gá,
og eldi roðnar nið‘r í hafið hníga,
em hljómar dauði fjarrum vængjum á.
Ég kný þig enn. þá, gigjan mín, tifl. gleði
hvað gagnar sífellt kvein og táraflóð?
hvað gagnar mér að gráta það sem sfceði?
hvað gagmar mér að vefcja sorgarljóð?
Hvað gagnar mér að mama liðna daga
úr mynku djúpi fr,am. í tímans hyl?
Ég veit að eilíf alltaf lifir saga,
og a®ar sfcumdir nefnir dómisins til.
hrið, vann að ýrnsum ritstörf-
um og gaf út bækur, ýmisslegs
efnis. Einnig gaf hann út um
skeið ársritið „Gefn“, sem hanm
Skrifaði sjálfur.
1871 kvænist hanm Ingigerði,
systur Geirs Zoéga rektors. Vax
veitt kenmaraembætti við latínu
skólamn í Reykjavfik 1874. Voru
kennslugreinar hams lamdafræði
og nátitúnusaga. Var hanm af-
bragðs kenmari, em af ýmsum
ástæðum var honum vilkið frá
starfi 1883. Eftir það var hann
við náttúr.ugripasafnið, og átti
miestan og beztam þátt í að koma
því á fót. Var það í eina tíð
eigi sjaldgæf sjón að sjá Bene-
díkt ösla skinmiklæddan um fjör-
urnar að safn-a sjávardýrum, og
var almennt kailað, að hann
væri á „beitufjöru."
¥
Benedikt Gröndal amdaðist 2.
ágúst 1907. Jóm Aðils sagnfræð-
ingur skrifar í 80 ára afmælisrit
hans svo:
„Hann hefur verið of sjálf-
stæðuir maður í fyllsta skilmingi,
Hann hefur aldrei beygt kné
sín fyrir almenmingsálitinu og al
mennimgsívenjunni. Hann hefur
aldrei sagt, að hvífct væri svart,
hafi honum eigi sýnzt það sjálf
urn. Harnn hefur aldrei „bundið
bagga sína sömu böndum og
samnflerðamienn", og það er yfir-
sjón, secn eigi verður fyrirgef-
in á þessu fámenna landi. Þjóð-
félagið þolir eigi slíka óeirða-
seggi og þrákálfa, sem stamda
uppi í hárinu á almiennimgsálit-
inu og almenniingsvenjunni.
Gröndai hefur alla ævi umnað
frelsinu umfram a-Ut, frelsi þjóð
anma til að lifa sjálfstæðu lífi og
frelsi einstaklingsins til að lifa
og láta eins og hann vill, að
svo miklu leyti sem hamm gerir
eigi á hluta amnarra, Hann hef
ur sjálfur haift einurð og þrek
og kjark tíl að lifa eftir sínum
eigin geðþótta, tifl að fylgja
sím.u innsta eðli þrátt fyrir a.ilt
og al'la. Það hefur verið hvort-
tvegigja í senn hans mesta
mein og hans mesta lán og hieið
ur.“
Við veljum til kynn'ingar á
kvæðum Bemedikts Gröndals,
hið stórbrotna kvæðli: Gígjam.
MÓTATIMBUR BROTAMALMUR
Vil kaiupa mót0tiimib'Uir. Stærð Kaupi aflan brotamálm lang-
ir 1"x6" og 1"x4", Uppl. í hæsta verði, staðgreiðsla.
sima 50358. Nóatúni 27, simi 2-58-91.
KEFLAVlK FERÐAFÓLK — ÍBÚÐ
Til sölu stór 4na hertb. íb'úð . í Keflavík, úrtb. 350 þúsumd. Fasteignasalan, Hafnarg. 27. Símii 1420. 2ja horib. íb'úð með h'úsgögm- um tiil I'eigu í Vestunbæn'um. Uppl. í siíma 12153 og 13938.
KEFLAVlK TIL SÖLU
Úrvals útsæðiskartöflur. Nú er 'hver að ve rða seimast'ur að má i góðar útsiæðisikartöfl ur. Sítið ©k'inm Chevnolet ‘58 — Bel Air. Ski'pti á Vollkswagen mimmi bíl koma ti'l gneima.
Smárakjör, Smáratúr>i 28. Uppl. í sima 16965.
TIL SÖLU IBÚÐ
banmakojur og brúða'rkjóll. — Uppl. í síma 36173. Eimhleypan mamm vamtar góða 2ja—3ja 'henb. Sbúð. Uppl. í síma 15605 eða 36160.
KEFLAViK EINHLEYP STÚLKA 30—45 ARA ósfcast sem ráðskona á heim
Pantaðar útsæðiskantöflur i'ti í ka'upstað. Uppl. í gesta-
ósikast sóttar sem fynst. heirmlli Hjálpnæðishensimis her
Smárakjör, Smántúni 28. bengii 206 mæstu daga fcl. 5— 7 og 8—10 síðdegrs.
STÚLKA KONUR — KONUR Sýmifcemms'la verður að Hatl-
með S'túdent'spnóf og háskóla veigainst. í kvöld kl. 8,30.
próf, óskar eft'ir eimihvers 'kon Sýnd'ir verða fjölbr. ábæti'S-
ar vimimu. Uppl. í S'ima 36173. réttir. Uppl. S sima 14617. H úsmæðrafélag Reykaijvilkur.
IBÚÐIR TIL SÖLU EINSTAKLINGSlBÚÐ TIL SÖLU
Hef noikik'nar 3ja og 4ra henb. Hef ti'l sölu eiinistafciliimgeJbúð.
ibúðir ti'l sö’l'u. Tbiúðiinnar enu íbúðin er fuHfnágengiim og t'rl-
í bygg.imgu. Allar námari uppl. búim ti'l aiflhemd'imgair rnú þeg-
kl. 8—10 á kvöldim hjá Haufc ar. Uppl. 'kil. 8—10 á kv'ö'ldim.
Pét'unsísyn'i, sím'i 35070. símii 35070.
Fyrir hverja ...
Margir segja sem svo, að FRJÁLS VERZLUN sé einungis
fyrir þá, sem vinna við verzlun.
Er það rétt?
FRJÁLS VERZLUN er jú málgagn íslenzkrar verzlunar.
En fjallar þó jafnframt um allar aðrar greinar atvinnu-
lifsins. Þess vegna er FRJÁLS VERZLUN fyrir alla þátt-
takendur í atvinnulífinu, stjórnendur og starfsmenn. Enda
er það staðreynd, að lesendahópurinn er úr öllum grein-
um atvinnulífsins.
Sumir hafa lesið FRJÁLSA VERZLUN í 30 ár og gera
það áfram, þvi FRJÁLS VERZLUN fylgist með og þeir
fylgjast með atvinnulifinu.
FRJÁLS VERZLUN fæst aðeins í áskrift.
Símar 82300 og 82302.