Morgunblaðið - 20.05.1970, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐI6. MIÐVIKUDAGUR '2)0. MAÍ 197«
MINNING:
Guðmundur Karl Pétursson, yfirlæknir
GUÐMUNDUR Karl Pétursson,
yfirlæknir, lézt snögglega úr
hjartabilum í Fjórðungssjúkrahús
inu á Akureyri hinn 11. maí sl.
Hann hafði veikzt af hjartabilun
fyrir 6 mánuðum en virtist vera
á góðuim batavegi er sjúkdómur-
inn snöggversnaði hinn 1. maí sl.
Allt virtist þó benda til þess að
Guðmundur mundi einnig að
þessu sinni sigrast á sjúkdómi
sínuan, en svo varð þó ekki, því
að hainn varð bráðkvaddur 11.
imaí sl. eins og að ofan greinir.
Daglega rekumst við á hve ör-
mjótt bilið er milli lífs og da-uða
og góðu heilli vitum við sjaldn-
aist fjrrirfram hvenær kal'lið keim
ur. >að er eflaust góður dauð-
dagi að verða bráðkvaddur og
því eftirsóknairverður, en earfitt
er fyrir nánustu ættingja og ást-
vkii að taka slikum áföllum fyrir
varalaust.
Guðmundur Karl Pétursson
vair fæddur 8. september 1901 að
Hallgilisstöðum í Möðruvalla-
sókn, Eyjafirði, sonur Péturs F.
Jóhannssonar bónda þar og koinu
hans, Sigríðar. Hann var því 68
ára eir hann lézt.
Fyrst kynntist ég Guðimundi
Karli 1 Gágnfræðaiskóla Akur-
eyrár fyrir 50 árum og er mér
sérstakiega minnisstætt að sá
umgi og efnilegi sveitaimaður fék'k
svokallaða slöngu 6 á néttúru-
fræðiprófi, en hæsta einkunn,
sem gefin var þá var 6. Þetta
afrek vakti almenwa eftirtekt og
aðdáun í sfkólamum, því að til að
fá elön'gu 6 þurfti svo glsesilega
fraimimistöðu. að ég veit aðeins
um einn mamn annan en Guð-
mund Karl, sem slíkit brós hefir
fengið.
Noktkru eftir þemnan atburð
kynntist ég þó Guðmundi Kairli
miklu meira og betuir er við
vorúm báðir við síldarvinnu á
Siglufirði hjá sama atvinnufyrir
tæki. Þa.ma komst ég að raun
um að Guðmundur Karl hafði
hlotið í vöggugjöf ríkulegan
hlut hinma fomu dyggða, þ. e.
gáfur. atorku, trúmennsku,
drengs'kap, ásaimt ódrepamdi
dugnaði og ósértilífni. Kom brátt
í ljós, að Guðmundur var óvenju
lega skarpur og duglegur til allr-
a.r vinnu og svo húsbómdalhonur
að ekki hefði hamn látið sér anm-
ara um fyrirtækið, þótt hamn
hefði áft það sjálfur.
Á náimisárum sínum vamin Guð-
m'undur algerlega fyriir sér sjálf-
ur, enda lifði hann mjög spar-
l'ega ög stundaði mámið af milkl-
uim dugnaði og kappi. Þetta urðu
margir námsmenm að gera á þess-
um áruim og hefir það eflaust
ikenmt þeiim að meta verð'gildi
fjármuna meira em nú gerist,
enda þurftu fátækir skólapiltar,
sem kostuðu sig alfarið sjálfir
að leggia ótridega hamt að sér og
spaira hverm eyri, því að þá gátu
skólapiltair hvorki gert kröfur til
ríkipsióðs né anmarra. heldur
urðu þeir að treysta eimgöngu á
sjálfa sig og sinn dugmað. Margir
okkar ágætu'stu m'amna hafa orð-
ið að .sisrari á slíikum erfiðleik-
um á nám-á nmuim og gnæfir
Guðmundur Keiri þar hátt.
Stúdentsnrófi lauik Guðtmund-
ur Kari 1925 og prófi i læknis-
fræði lauík ^amn 1931 frá Hás'kóla
íslainds með 1. áíætweinkunm og
var það hæsta eimkunn. sem tek-
in hafði veri^ við Háskóla ís-
lamds í lækm;srræði fram að
þeim tima.
Að loknu ’æknaprófi stumdaði
Guðimmndu - Ksrl sérnám í hand-
laeknisfræð' ítvniqniamds og erlemd
is til ámíriÆ 1P°6 en þá fékk hann
sérfrjel ngisv'JS"i! ikenningu í
hamdlaekmisfræði. í nóvember
1936 er bann svo ráðinrn yfir-
lælkniir við e-mil'a siúkrafhúsið á
Aikureyri og bar til ársims 1954
er flutt er : nvja siúkrahúsið,
þ. e. Fjó'ð''ngssjri'kraih úsið á
Akureyri, en þá verður hanm
yfrriæknir við hamd'ækniisdeild-
ina þar fram til dauðadaigs.
Fyrirrenmarar Guðmumdar
Karls í starfi á Akureyri voru
þeir Guðmundur Hanmesson pró-
fessor og Steingrímur Matbhías-
son, báðir þjóðkumnir menm og
var Guðmundi Karli því mikill
vandi á höndum er hann tók við
yfirlæknisistarfinu 1936, en hægt
er nú að fullyrða, að hanm hefir
reynzt einn himna beztu stkurð-
lækna, sem íslamdi hefir áskotn-
azt fraim til þessa. Öll störf
Guðmundair Karls hafa ein-
keninzt af hæfni, samvizkiusemi,
ósérhlífni og óvenjuimikilli
starfsorku. Þetta hafa flestir
bæjarbúair á Akureyri orðið var-
ir við og kumnað að meta að
verðleikum.
Guðmumdur Karl átti mikinn
fjölda áhu’gaimála utam læknis-
fræðinmar, og má þar fyrst nefna
skógræktima og Rauða krossinn.
Hamn var formaður Slkógræktar-
féla.gs Akureyrar frá 1937 til
dauðadags og formaður Rauða
kross-deildair Akureyrar frá
1937 til dauðadags og auik þess
í stjóm Rauða krosis íslamds frá
1938. Þ-essum tvekmur áhugamál-
um sinum helgaði hamm mikla
vinnu og vann þeiim báðuim mjög
heilladirjúgt starf. Fyrir þessi og
önniur störf að sjúkrahúsis- og
félagsmálum var harnn sæmdur
stórkrossi himnar ís'lemzkiu fálka-
orðu og hafa að mínuim dómi fáir
veirðskuldað þamn heiður honum
fremur.
Guðmundur Karl var mjög
félagslyndur maðu.r og emgin
voru þau framfaramál, sem hamm
eklki lét sig eimlhveirju skipta,
enda aðsópsimikill persónuleiki,
sem betra var að hafa með sér
en á móti. Hamm var formaður
Læ'knafélags Akureyrar í 16 áir
samfi.eytt og sýnir það bezt það
traust. sem hanm naut hjá starfs-
bræðrum sínum hér. Stakur
reglumaður var Guðmundur
bæði á tóbak og áfengi, em var
þó giieðimaður mikill og hrókur
a'lts fagmað'ar í vinialhópi.
Gagnvart undirmönnum sínum
gat Guðmundur Karl verið nokk
uð kröfulharður, en þó ætíð
sanmgjaim, enda gerði hann ætíð
mestair kröfur til sjálfs sín og
það urðu þeir fljótt varir við.
seirn undir hamis. stjórn unnu.
Stundium gat Guðimundur átt
það til að vera dálítið hrjúfur í
fraimlkomu ef uim eitthvað smá-
vægiTegt var að ræða, enda mað-
urinm Skapmikill, em ætíð vair
ihann a'lúðle'gur og etekuleguir í
fraimkomu ef uim eitthvað alvar-
legt var að ræða, og sparaði þá
enga fyrirlhöfn hvernig sem á
stóð til að geta orðið að sem
mestu og beztu liði, enda maður-
inn með a.fhrigðum samvizku-
samur mieð ríka ábyrgðartilfinn-
imigu.
Guðmuindur Karl passaði mjög
vel upp á að halda við cg auka
þeikkingu sína í læknisfræði,
bæði með lestri nýjustu faig-
bóka og tíimarita, svo og með
námsferðum erlemdis og má með-
al amnairs nefna, að á styrjaldar-
árunuim var hamm 6 mánuði í
Ameríiku við nám á þeWktum
sjúkralhúsuim, aulk margra
Fvrópuferða i saima tilgamgi.
Guðm'undur Karl vair mikill
unnandi islenzkrar náttúru og
fuglafræðiingur svo mikill, að
ha.nm þeikkti a.llar 'tegumdiir ís-
leinzkra stað- og fairfugla, auk
fjölda erlendra fuglategumda. Þá
mun vart hafa fundizt íslenzk
plamta eða blóm, sem hanm elkki
har kemmisi] á.
Glæsimenni var Guðmundur
Karl í al'liri framgöngu, kviikuir í
spori og teinréttur, enda sópaði
að honum hvar sem harnn fór.
Við fráfa.11 hans fimmst oiktour
vimium hans varða hér eftiir stórt
tómjarúm, cg án Guðmumdar
Karl = er Ateureyri ekki him sama
og h'Tn var meðan hams naut við.
Þetta tómarúim fyllist að sjálf-
sogðu aftuir því að maður kemur
í manmis stað, en tírna mun það
taka og verk Guðmundar Karls
mupu tala hér lengi að honum
liátnum.
Þau 33 ár, sem ég hefi starfað
sem læknir á Akureyri, hafa
saimskípti oktoar Guðimiumdair
Karls verið máikil og margháttuð,
en öll hafa þau verið á þann
veg, að traust mitt á hæfni hamis
og getu fór stöðugt vaxandi.
Þetta samstarf var mér oft órnet-
amilegt, enda hefi ég margt af
því lært, sem ég þakka hér með.
Kvæmtur var Guðmumdur Karl
Inigu Karlsdóttur, hjúterumair-
komu og reyndist hún m'anmi sín-
uim ætíð 'hin ágætasiti lífsföru-
nau-tuir og hjálparihella í starfi.
Þau hjón e-igmuðust 4 dætur, sem
allar eru á lífi.
Við hjónin sendum frú Ing-u
og dætrum henn-ar inniileguisitu
samúðarkveðjur og þötekum
ianga og góða vináttu þeirra. Þá
sendum við einnig immilegair
samúðarkveðjuir háöldruðum
föður Guðmumdar Karls svo og
systkinum hans.
Far þú í friði, friður Guðs sé
með þér. Hafðu þökk fyrir allt
og allt.
Jóhann Þorkelsson.
KVEfiJA FRÁ RAUÐA KROSSI
ÍSLANDS.
OFT erum við minmt á það, að
öll erum við stöðugt á leið að
endalokum þessa lífs, hvernig
svo seim heilsu og þreki er hátt-
að. Okkur ber þamgað aðeins mis-
jafmlega hratt, eða að við erum
koimin mislainigt á leið. Þa.r til
nú fyrir stuttu hefði emgum
dottið í hug, að Guiðimumdur
Kairi Péturssom, yfirlæikmir, ætti
skammt eftir ólifað. Einistæður
kraftur og fjör hafði ednteennt
allt hanis líf. Leiftramdi gáfur,
töframdi persónuleitei og óbilamdi
stairfsgleði ha.ns vakti atíhygli,
hvar sem hamm fór. Það færðist
líf í um'hverfið, hvar sem hann
k'Om.
GU'fflmumdair Karls mun lengst
verða miminzt sem miteilis skuirð-
laekmis og seim forystiumanm's í
sjúkraihúsimiálum Norðurlands,
en hanm markaði eimndg spor á
öðrurn sviðum, því áhugamál
hams voru mairgþætt. Þetelkt eru
störf hams í þágu íþrótta og flug-
mála, sikógræktar og félaigsmála
lætema og í þágu líkniairmála.
Árið 1937 tók Guðlmundur
Kari Pétuirsson að sér for-
mennúku í Rauffla kross deild Alk-
ureyrar og var form.aöur þeirrar
deildar og burðairás æ síðam. Frá
ápimiu 1938 átti hann eimmig sæiti
í stjóm Rauða Kross íslamds og
vair einn af máttarstólpuim fé-
l'agsins, ætíð ráðhoilur og sam-
vinmugóður. Rauði Krossimm
hatfði fyirir mörgum árum sæmt
Guðmund Karl heiðunsimerki
sínu.
Félagið þakkair nú mi'kil'hæf-
um og góðum mammi langt og
förnfúsit starf í þess þágu og
kveður 'hamn með sökmuði. Eig-
inkonu og börnum eru semdar
hlýjar samúðairkveðjur.
Jón Sigurðsson.
MINNINGARORÐ flutt við
kveðjuathöfn í Fjórðumgssjúkna-
húsinu á Akureyri hinm 15. þ.m.
Nú þegar Guðmumdur Kari eir
hafinrn út og hvertfur á braut í
síðasta simni úr þessu húsi, siem
var hanis starfsvettvamgur, vilj-
um við, sem störtfuðuim með hon-
uim og niutum forystu hams og
leiðsagnar, flytja honum þaklkir
og hinztu kveðjur.
Margir eru kallaðir, en fáir
útvaldir. Guðimumdur Karl Pét-
ursson yfirlæknir var einn atf
fáum útvöl'dum. Hamm var atf-
buirðamaður að hæfileiteum,
kröftum og starfsoriku. Það sýndi
hainm og samnaði þegar á umiga
aildri með frábæru mámsatfreki i
háskóla og emm betur síðar á
lífsleiðinmi með ævistarfi sínu.
Hann var miaður, sem var mikilii
af sjálfum sér og brauzt til
menmta á ertfifflum tímum án fjár
og frænidaalfla. Hamm var maður
etetei eimh'amuir, bjó yfir hamis-
lauisri lífsoriku og starísþrótti, virt
ist svo á stumidum sem hamn væri
margra manna maiki. Horaum
'hefðu staðið allar dyr opnar,
verið allir vegir færir, upp í
æðstu stöðuir við beztu stofnanir
í simmi grein, til rnestu metorða
í sinni stétt, ef honum befði utnig-
um sýnzt svo horfa við.
En hér kaius Gufflmiunidur Kaæl
að starfa, hér haslaði hamn sér
v'öll, í til'tölulega fámennri og
nokteuð afskiptri heimahyggð
sinm.i, í átthögunum. Þeim helg-
aði hamm sína mitelu kratfta, lífs-
starí sitt, hugsjón sírua og köl'lum.
Og hér lyfti ha'nin Grettistaki.
Að svo iniklu leyti, sem þessi
stofmun, fyrsta deildaskipta
sjúkrahúsið úti á lamdsbyggðinmi,
er eiinium manni að þatetea, er það
Guðmtumdi Karii. Hamn skapaði
öðrum fremiur og mótaði Fjórð-
uinigssjúkrahúsið á Akureyri, eins
og það er í núverandi mynd sirnmi.
Samstarfsmenn sína og sam-
•starfskionur studdi harnn á aillia
l'und með ráðum og dáð í blíðu
og stríðu. En hæst reis Guð-
mumidur Karl í lækmimigum sdn-
um, þar var hanm stærstur og
mestur. Hamm vateti þe.gar traust
sjúkliniga sinnia, blés þeim í brjóst
kjarití og trú af lífsamda slnium
og höfðimgslumd, vanm huig þeirra
og hjarta, þegar miest á reymdi.
Með færni simmi og kumm'áttu,
igiögg.steyiggnd og dómngreimd, hjálp
semi og þretei, var harnn þeim sá
vimiur í raun, sem ek'ki brást.
Hanm hlífði sér hvemgi, sparaffli
sig etetei, vertel.und hams og ósér-
ptfægni áttu sér eteki tafcmörk,
vimmudaigur hams var að jafmaði
með eindæmum lamigur, og hanm
lagði oft og iðuilega nótt við
dag, etf því var aið steipta. „Gaf
'hamin atf sjiálfis sín og gatf óspart.“
Og hainrn sá ríkuilegam ávöxt
werka simma. Honium faæuafflist
mieð aifibirigðum vel í stanfi. Á
ævibnaut srnmi var G'uðmuindur
Karl lifgjafi margra miainmia,
bjargvættuii' héraðs símis og lands-
fjórðungs í lœtendniguim, eimm af
meiri háttar velgerðarmönmum
samtféiaigs síms um sinia daga,
Guðmumdur Karl var ramm-
auteinin maður, hann var hetja.
,,Ef miöfm vorra gairpa og
greppa emu metfmd, brerunia geislar
’hátt atf hamis kuimli“. Og hanm
féll eins og hetja í stríði, áður
en bardögum er lokið. Hanm fé'iíl
niökkuð fyrir 'aldur fram, en þó
er þaffl buggum harmi igegmi, að
honium var hldft viffl hrörnum'irand,
sem þeirra bífflur, er lerngur Hifa.
Nú 'þegar Guðmumdur Kari er
alTuir, þagar hamm er hortfinm inm
á ókumna tandið, þaðam sem en|g-
inin snýr aftur, vottum við hom-
um virðimgu dktear og þökte fyirir
þaiu kynmi, sem við höfðum af
honium, fyrir þanm styxk, sem
hamrn veitti okteur, fyrir Mf hame
og stiarf. Við vottum teoniu hams,
frú Imigu Karlisdóttur, dætrum
þeirra hjóna og öfflrum aðstamd-
endum dýpstu sarnúð oktear í
þeirra þuraga hanmi. Drottinm
geifi dánium ró, em himum Mten,
sem lifa.
Heiðnuffl og blessuffl sé minmd'nig
Guðrmumdar Karls.
Ólafur Sigurðsson.
ÞESSU greinankorni er aðeins
ætlað affl vera nokteur þakklætis-
og kveðjuorð.
Guðmudur Karl Pétursson,
yfirlæknir, var fyrir lömigu orð-
imn landsþekktur maður fyrir
störtf sín, emda hefuir hann með
þeim markað þau spor, sem seimt
verða máð úr menmingarsögu
þjóðaiiinmar síðustu 3—4 ára-
tugi.
Fyrsit kynntist ég Guðimundi
Karli Péturssyni í Menntaskól-
amuim, em þaðan lauk hamm stúd-
en-tsprófi vorið 1925.
Þegar á skólaárum vakti hamn
traust og virðingu félaga sinmia.
Hann var aðsópsmi'kill, glaðleg-
ur og spengilega vaxinn, enda
mun ofeldi ekki hatfa þjateaffl
hann í uppvexti.
Á þeim ánum hafði hamm miik-
inm áhuga fyrir íþróttuim, einte-
um glímu, enda var hamm á náims
árunum valinm til faranstjóra ís-
lenzkra glímumanna er fóru til
Þýzkalamds.
Við urðum á ný skólabræður
í læknadeild Háskólams árin
1929—1931. Það ár tók hamm
kaindidatspróf, með hænri einlk-
umm en áfflur h.atfði verið tekin í
lætenadeildinni.
Síðar fór hamm til Svíþjóðar
og lagði stumd á skunðilætemingar.
Árin 1934—1936 var hanm affl-
stoðariæknir við steurðdei'ld Lamd
spítalamis, en einmitt á þeim ár-
um var ég affl ljúka háskóla-
námi miínu, og var þá með anm-
ain fótinm á þeirri deild. Hanm
var alltatf fús ti'l a@ ieiðbeina og
fræffla. þegar til han.s var leitað.
Þá tókst með okkur sú vinátta,
sem hélzt, þar til ævi hains lauk.
Áriffl 1936 gerðist hamn yfir-
læteindT viffl sjúkrahúsiffl á AkVr-
eyri. og gegrndi þvi stairfi til
dauðadaigs.
Síðar á ævimni fléttu'ðiu örlaga-
normir liíf og starf okfcar samam.
I öllum þeim samsfeiptum var
hann ávallt veitandi en ég þiggj-
andi.
Um tíu ára skeið var ég hér-
afflslækmir í næsta héraði viffl
Akureyri. Þurfti ég þá ótaloft
til hiams a@ leita uim hjálp við
sjúkdórnstilfel'li, seim ég réð
ekki viffl, bæði með því að taka
mína sjúklimiga til afflgerffla, og á
ýmisain ainmam hátt. Eitt simn kom
hann með mér allt að 100 tom
vegalem'gd, til a@ vitja sjútelimgs.
Þaffl vair efcfei. einigönigu ómet-
aniegur styrkur fyrir héraðs-
lætena í nærliggjamdi héruðum
affl eiga slíkan hau'k i horni, hve-
nær sem mikinn vanida bar að
höndium, heldur var það einmig
öryggisfcennd fyrir íbúa hérað-
anna affl vita af þessum trauata
og öbrigðu'la lætoni í mæsita ná-
grenni.
Nú eru 19 ár liðin sífflam ég
fluttist affl Kriistmasá, og allam
þamn tíma hefur verið mjög náin
og góð sanmvinma, sem eimnig hef-
ur byggzt á því, affl hanm hefur
alltaf verið boðinm og búimin til
að veita alla þá afflstoð, sem ég
hefði fairiffl fram á.
Um það leyti er Guðmundur
Kari Pétursson kom til Akuireyr-
ar var berklarveikin á íslandi í
hámnarfci. Eitt af þeim ráfflum sem
þá var miltoiffl notaffl og bjiargaði
fjölda sjúteliniga frá bana, var
svoteiallaiður rifjaslcurður eða
höggmdng. Þetta var mjög stór
og va'ndaisöim alðgerð. Guðlmumdi
Karli Pétursisyni tólkist svo vel affl
gera þessair afflgerðir, afð það
leiddi til þesa, að brátt vair farið
a@ semda honuim alia þá sjúkl-
inga sem silílkrar aðgerðair þurftu,
hvaðanæva affl aí lamdimu. Margir
þessara sjúlklinga dvöildust uim
lenigri effla skeimimri tíma á Krist-
nedhæli. All-s hatfa fariffl um
Kristnieslhæli 143 slíkir sjúklimig-
ar. Þessi afflgerð lagðist niður ár-
ið 1956.
Af því scim að ofam getur, má
nokkuð marka, í hve mikilli
Framhald á bls. 21