Morgunblaðið - 09.07.1970, Blaðsíða 10

10
MORGU'NIBLAÐIÐ, FIMMTUDAGU'R 9. JIJLÍ 1870
Minnzt tveggja bol-
vískra f ormanna
- og báta þeirra
BOLUNGARVIK er elzta ver-
stöð landsins og var uan langan
aldur sú stærsta. Þó að þarna
væri hafnleysia og lending stór-
grýtt og brimasöm, lá Vífcki svó
vel við fiskimiðum árabátarana
að memn flykktu'st þama að
hvaðanæva. Þegar vélar koanu í
báta á fyrsta áratug þessarair ald
air og þeir stækkuðu og þyngd-
ust í setningi þótti flestum lík-
legast að þessi foma verstöð
legðist af elklki sízt af því að 3df
hafnir voru í grenndinni. Það
varð þó ekfci. Bolvíkingar kom-
ust upp á lag með að setja
lalMórta vélbáta á böikkum sér
og náðu svo mikilli leikni
í þessum setningi, að sfcipis-
höfnin ein gat sett allt
að 10 toruna bát upp á háfcamb
að loknum hverjum róðri,
studdu þá aðeims tveir menn
bátinn, fonmaðurinn lagði fyrir
en annar hluti skipshafnarinnar
gekk á spilið. Þó að Bolvíkmgar
gætu þannig með þessu lagi,
sem ekki á sér neina hliðstæðu
úr öðrum sjávarþorpum, smíðað
sér naegilega stóra báta til að
nýta heimamiðin og viðhalda
þannig byggð í þorpinu þrátt
fyrir hafnleysu, gátu þeir ekki
giert út báta á fjarlægari mið
fyrr en nú síðustu árin að höfn
in er oæðim skipheld í öllu sæmi
legu. Sjómenn Bolví'kinga og afla
menn voru því lítið þekfctir utan
þessa afskeikkta þorps, og það á
við um þessa tvo menn, sem hér
um ræðir að þeir voru ekíki lands
þekktir sjósóknarar, þó að þeir
hefðu öll efni til þess. Þeirra
saga gerist öll að heita má á Bol
unigarvikurmölum og Bolungar-
víkurmiðum.
MAGNÚS KRISTJÁNSSON
^ Magnús Kristjánssom eða
Mangi Kitti, sem haran var jafn
an nefndur og þó stundum Maragi
Kitt, fæddist 12. júli 1893 og
var faðir hans Kristján Haildórs
son útvegsbómdi og fonmafður í
Bolungarvik. Mangi byrjaði
róiðra imman við fermiragu og varð
formaður sautján ára gamafll.
Bátur hanis var 4ra tonna vél-
bátur, Frægiur, síðast kallaður
Litli-Frægur til aðgreiningar frá
Stóra-Fræg þegar hanm kom.
Magnús sótti strax fast og afl-
afði sæmilega en það var ekfci
fyrr em hanm tók Stóra-Fræg,
8 torana bát, sem smíðaður var
fyrir hanm og hljóp af stokkun-
um haiustið 1929, að hanm tók
að bera aif í sókn og afla.
Um 15 ára skeið var hann í
fararbroddi, oftast hæstur fyrri
hluta tímabilsims en jafnam með
þeim hæsitu allan tímamm. Þó að
Maragi sækti um skeið ótrúlega
mikið umtfram aðra, t.d. fór hanm
eimm jaraúarmánuð 21 róður, þeg-
ar næsti maðiur fór 15, þá vamrast
honiuim sóknin léttar em nokkr-
um öðrum í þorpimu. Hamm hafði
á þessum árum valiran mann í
hverju rúmi og svo samstillta
við verkin, að þeir voru eins og
velæfður knattspymuflokkur. —
Sjálfur var Magnús allæa manma
lagnastur við verk ásamt því
að vera lagirnn stjómari.
Magnús sást aldrei í klofstíg-
vélum við að leggja fyrir þegar
hann setti raiður og aldrei heyrð
ust hróp og köll frá Fræg við
setnimg. Ég man aldrei eftir hon
um hlífuðuim, þó að hann kæmi
að í vomzku veðrum. Það var
eiras t>g það væri sama á hverju
geragi hjá veðurguðunum; hjá
Manga Kitta á Fræg gekk allt
snurðulaiust og sinn vanagang.
í tuttugu ára sambúð þoldu
þeir Mamgi og Frægur mörg veð
ur og strið og maður og bátur
vonu náraast orðrair eitt. „Hanm
frægur ratar“, sagði Mamgi stund
um og fannst mörgum það á tíð
um efcki f jarri sanni, þegar kom
ið var inraanað og allt gekk jafn
áfallalaust og venjulega, þó að
formaðurirun hefði gert sér glað
an dag í kaupstaðiraum.
Þegar leiðir þeirra Frægs og
Manga skildu bar hvorugur sitt
barr eftir það. Frægur, sem allt-
af var eins og nýr, öll þau ár,
sem Maragi var með hann, varð
fljótlega óhrjálegur og gamall,
lenti suður til Reykjavíkiur og
lá í Örfirisey í mörg ár.
Það var átakanlegt að horfa á
þessa miklu og sögiufrægu happa
fleytu liggja þarna á ókuranum
stað sem ræfil af báti. Um síð
ustu áæamót átti að kasta flakinu
á áramótabrenmu, em þá vdldi svo
til að ‘fcaupmaður einm hér í bæn
um, ættaður frá Bolumigarvík,
átti leið framlhjá kestinum, sá á
stýri og skut starada út úr hlað
araum, ramn til rifja örlög báts-
ims, sem verið hafði tignasta
fleyta heimabyggðarmnar á upp
vaxtarárum harus, sfcar upp her
ör og fékk dregið bátiran út úr
kestimum en það var um seinam
að bjarga Fræg fyrir minjasafn.
Hann var orðiran alómýtur og
aufc þess breyttur. Það þyrfti að
smíða haran allara upp. Bezt er að
hanra fylgi formianrai sínum úr
því sem komið er.
Mairagi Kitti var heldur þurr
á manmiram og fámæltur við sjó
sókniraa, en í marmfagnaði var
hann allra márama glaðastur, enda
brigðum, ef haran þurfti ti'l þess
að taka og geiglaius og öruggur í
marararaunum.
Magnús lézt á Landakotsspít
ala 11. júní »1.
JAKOB ÞORLÁKSSON
Jakob Þorltáksson fæddist í
Boliuragavík 11. jianúar 1916 byrj
aði róðra um fermingu og varð
formaður um trvítuigt. Faðir
Jakobs var líka sjómaður, Þor-
ilálkur Imgimundarsoni, sæmdar-
m-aður. Jakob bar strax af I
sókn og afla. Haras stjarna ris
um það leyti, sem stjarna Man-ga
Kitta var heldur tekin að hniiga-.
Þó að hér sé sagt réttiilega að
þessir menn, Manigi Kitti og
Jakob haifi borið af í sókra og
afla hvor á siran-i tíð í Bolunga-
vík, þá átt-u þeir báðir ýmsa
keppinaiuta um efsta sætið,
Jakob þó len.gs't af raema fyrstu
trvö árin sama manninn.
Jakob ólst upp á Bolungaivík-
urbátunuim og við róðra á þeim
og á heimamiðum nau-t hann sín
bezt. Þegar haf'narskiilyrði bötn-
uðu í Bolungaivík fylgdist
Jakob með þróunirani og fór að
sækj-a á stærri bátum, (60 tonna
og 100 tonna), en haran var þá
f'ul'lmóta'ður af hinni sérstæð-u
sókn í heimaþorpinu, og kominn
á fkramtugsaldiur, og þurfti að
fara að lær-a til skipstjórnar á
'hinni nýju skipagerð og tileinka
sér nýj-ar veiðiaðferðdr og sókn
á ókunnar slóðir. Hann hélt síra-
um hlut áfram vegna kapps síns
og dugnaðar en þessi breyting
gekk nærri honum, einkum síld-
Jakob Þorláksson
S j ómannasíðan
í umsjá Ásgeirs Jakobssonar
léttlyndur og launkímiinin að eðl
isfari.
Hanra var glúniran á yngri ár
um og glímdi svo fallega að það
var í miranium haft, söngmaiður
var haram góður, spilamaöur ágæt
ur. Ölkær var haran alla tíð en
bar víra vel og það var rétt sem
sagt var í mimmingargrein um
haran aið hamm notaði vímiilð en vín
iið ekki hanin. Hanra hélt sig jafn
an sem fyrirmann, gaif sig lítið
að félagsmálum, era var tillögu-
maður góður ef til haras kasta
feom. Hamn var manraa hjálp-
samastur og lagði aldrei illt til
raoklkuns marans. Hann var virtur
af öllum þorpsbúum og átti sér
eraga óvilldarmenn. Magnús var
méðaknaður á vöxt, herðabreið
ur, mdðmjór og vel'limalður, bar
sig frjátamiannilega og var kvik
ur í hreyfiragum en þó stillilegur
og fumlaus, snanráður mieð af-
Mangi Kitti um sjötugt
liiil

Stóri-Frægur að koma að úr ró ðri. Það er ekki langt sáðan að
mönnum þótti nú aldeilis hægt að sækja á svona hafskipi. Enda
var það gart. Nú er Frægur fiak á þvælingi einhvers staðar í
Reykjavík.
Ölveir. Á hann fiskuðu allir og hann brást aldrei — utan einu
sinmi. Þetta «r nefnilega báturinin, sem Hannibal var látinn um
borð í, þega/r Bolvíkingar fluttu hamn nauðugan til íaafjajrðar.
Ölveir bilaði frammi á víkinni. Hefur sennilega ekki litizt á æv-
intýrið . . .
engiu tækifæri til róðra. Þó að
flestum virtust frátölk og hefðu
hallað siér aftur vissir uim a-ð
ekki yrði róðraiveður, var
Jakob á ferli að voka yfir því,
hvort ekki rofaði svo til að
haran gæti skotizt út. Jakbb var
al'lt.a m-a'nraia skemmtilegastiur á
sjó — í laradi hafði ég litil kyrani
af honum — og olli því aldurs-
muraur í æsku meðiara leiðir okk-
ar lágu helzt samara og ekki vseri
nema s-pölur milli æskuheimila
okkar.
Hann var mainraa orðhaga-stur
og fiurðu'lega hugkvæmur í lýs-
ingum sínum. Skopskyggrain.
brá-st honium aldirei, jafraveil ekki,
þeg-ar haran fylltist bölmóði, en
það gerði hann stundum því að
haran va-r örgeðja. Þegar honum
fiannst eiitthvað mista’kasit hrapal
lega, þá þyrmdi yfir hann, og
hann átti eragin orð til að lýsa
því, hvernig óláraið giæti elt
hann. Otft var það á lamd'leiði, ef
hann hafði vérið tregur, að
hann hét því, að nú skyldi hamn.
lát-a verða af því að hífa hátt
upp á kamb og það fyrir fuU/t
og aillt, það væri sama hvar
hanra legði, fiskurinra fældist
haran . . .
Fyrsti maður á sjó um kvöld-
ið var svo Jakob Þorláksson.
Jakobi datt aldrei eitt anda-rtak
í hug að láta hu'gfal'last, þó a-ð
eitthvað g'engi honum öndvert,
heldiur vair Því líkast að hann
væri að hrista' -af sér ®lem með
þessu taili og sækja í sig veðrið.
Þó að ég kymn-tist Jakobi ekki
nema á sj'ó, veit ég að haran var
’hjartahlýr maður og í alila máta
indælis drengur. Haran var trú-
aður og hafði gamam af ef næði
gafst á Landleið að ræða um lífið
og tilveruna.
Jakob var í lægra meðalliagi á
hæð en vel vaxinn, góðuir glímu-
og leikfimimaður, verkmaður
ágætur að hverj-u sem hann
gekk og ákafinn og dugnaður-
inn fram úr máta.
Hann kerandi þes® sjúfcleika',
sem varð honum að aldiurtila fyr
ir nokkrum áirum, og varð þá
að hætta skipstjórn og allri sjó-
sókn um hríð, en undi því ill'a.
Strax og af honum bráði hótf
hann það starf, sem hanm var
borinm til og var haras lílf og
yndi, sjósóknina, því að hivers
virði er lífið slíkum ákatfamönn-
um, ef þeir eru rændir star-fs-
orkunni á miðjum aldri. Það
hlaut að fara eins og fór. Jakob
varð bráðkvaddur um hádegis-
bilið þanm 19. apríl við að út-
búa raýjan bát, sem hann hatfði
keypt.
Sumir vilja helditír bíða hel era
leggja ára-r í bát.
Menn, se-m leiða í sjósókn í
þorpi sínu, eins og þeir gerðu
alla tíð Mangi Kitti og Jakob
Þorláfcsson eru 'S'jáv-arplássum
ómetanlegir menn. Þeir autka
sóknina hjá öLluim, þó að eng-
iran fylgi þeim fyllilega.
Það er orðin mörg nóttin, sem
allir Bol'ví'kingar reru af því að
þesisir tveir voru farnir á sjó-
inn.
Boluragavík hefur mikið að
þakka þessum tveim mömnum,
sem nú hafa safnazt til feðra
simna. Laradið allt á slíkium
mönnum mikið að þakka, hvar í
byggð sem þeir enu.
veiðarnar sem hann var með
ölilu óvanur.
Það var veturinn 1942, setn
Jakob var með Öliver, sem hér
er mynd af. Þó að hann væri,
að mig minrair ekki nema þenn-
an eiraa vetur með ölver, þá er
mynd atf þeim báti valin með
greimarkonninu, af því að Jaikob
bar aldrei eins atf með afla og á
þessum báti. Haran varð hæstur
yfir Vestfirði þenraan vetur á
þessari 5 tonna fleytu.
Það má kannski segja að Öl-
ver væri enn meiri happatfleyta
en Frægur, því að Fræigur var
-alla tíð undir stjórn sama manna
ins, s-em vair afburðamaiður, sem
áður segir, en með Ölver voru
ýmisir menn og það öfluðu allir
á hann og en.gum hlekktist á, þó
lenti Ölver oft í mainnskaðaveðr
um. Báða þessa bá-ta smíðaðd Fal-
ur heitinn Jakobsson og synir
hans. Á þessari mynd af Ölver
er komið á harara raýtt rórhús ei-
lítið hærra en það, sem upphatf-
lega var á honum og ruglar það
dáiítið þau eindiæm-a fögru hlut-
föll, sem eru í þessum báti.
Myndira sýnir heldur ekki nema
takmiarkað hina mjúku boglímur
í bóg og síðum bátsins. Ölver er
ekki lengur á skipaskrá, þó mun
hann enra við lýði á kambinum.
Jakob þótti sœkja um skör
fra-m fyrstu árin og margi-r
hié'ldu haran glanna. Það var
ekki. Hanra var -allra manna
gætnastur, þegar í vont var kom
ið og lista sjómaður. Ég lenti þrí
vegis með Jakobi sem formanni í
honurn bröppum og get því -af
ei-gin raun vottað um kjark hans
og stjórnJagni, þegar í vont var
komið. Hins vegar er það rétt,
að hann kallaði ekki allt vont
veður, þenraan vetur, sem ég var
með honum. Líkt og var með
Manga Kitta- fyr-r, sleppti Jakob