Morgunblaðið - 31.10.1971, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1971
Um heiðursdoktorinn
Lajos Ordass
Að taka
kyndilinn
úr
þreyttri hendi
það almenna líf, sem I Ungverja
landí hrærðist á tímum Hali-
grims Péturssonar. Því einnig
trúarlíf Ungverja var niður-
beygt á þessum tímum og þýð-
ingu Ordass á Passiusálmunum
Lajos Ordass.
vegvisunar út úr niðurlæging-
unni.“
Þýðing Ordass á Passiusálm
unum hefur aldrei verið gefin
út. Hlutar hennar hafa verið
birlir i ungverska kirkjuritinu
Utitárs, sem nú er gefið út i
Þý'/.kalandi og sálmarnir hafa
verið lesnir i ungverskum út-
varpssendingum gegn um út-
varpsstöð í Monte Carlo. Stöð-
ugt berast þessari úlvarpsstöð
bréf frá Ungverjalandi, sem
vilja fá meira að heyra. Einnig
ungverskir kennimenn utan
Ungverjalands hafa fjö'lrituð
eintök þýðingarinnar og nota
hana í starfi sínu.
Þannig hafa þessi islenzku
trúarljóð fyrir tilverknað Or-
dass náð að lýsa upp dökkan
heim iandflót’a fólks og þjóðar
í fjötrum. Þau hafa náð að
miðla trúarlegu trausti yfir
landamæri og styrkt kristna
menn í erfiðum tímum.
Árið 1946 var Ordass, þá að-
eins 44 ára, kjörinn biskup
Bányabiskupsdæmis og varð
þar með eftirmaður hins
þekkla biskups Raffay. Tveim-
ur árum seinna varð Ordass
„Búdapest, 19. ágúst 1971.
Kæri hróði r i .lesú Kristi.
Keimsækjandi minn ætlar aó
gera mér það kærleiksverk, að
taka með sér handritið að þýð-
ingti ntinni á „Passítisálmun-
um“ og koma því í hendur
biskupsins. Eins og ég hef áð-
ur skrifað, les ég aftur og aftur
Passíiisálmana — bæði á frum-
málinti og i þýðingum. Og þá
hendir það, að mér hugkvæm-
ist endurbót. Þetta liandrit
geymir að mínu áliti mína
heztii þýðingu.
Ég hefi einnig ritað formála-
kynningu á Hallgrími Péturs-
syni.
Ég bið íslandi Guðs blessun-
ar, íslen/.ku kirkjunni, biskupn-
um í starfi slnu og fjölskyldu-
lífi. Með innilegu3tu kveðjum.
Ordass Lajos.“
Með þessu bréfi barst bisk-
upi íslands, herra Sigurbirni
Einarssyni, lokahandrit ung-
verska biskupsins Lajos Ordass
að þýðingu hans á Passíusálm-
um Hallgríms Péturssonar.
Ordass var sem kunnugt er
kosinn heiðursdoktor við guð-
fræðideild Háskóla íslands í til
efni 60 ára afmælis háskólans
fyrir skemmstu, en fékk ekki
fararleyfi til Háskólahátíðar
hjá yfirvöldum Ungverjalands.
1 lífi þessa boðbera íslenzkr-
ar trúar á framandi tungu hafa
skipzt á skin og skúrir. Yfir-
völdin í landi hans hafa svipt
hann virðulegasta embætti
kiirkju sinnar í Ungverjalandi,
endurreist hann til þess aftur,
til þess eins að útskúfa honum
á nýjan leik. Hann er nú orðinn
fullorðinn og heilsuveill, en
sinnir ritstörfum af kappi. Frá
íbúð sinni í Búdapest hefur
hann nú r.ent Islendingum hand
rit sitt að sinni „beztu þýðingu"
á Passiusálmunum. Og hann
biður okkur Guðs blessunar.
SKIN OG SKÚBIH
Lajos Ordass fæddist í ung-
verska þorpinu Torzsa 7. febrú
ar 1902. Hann nam guðfræði í
Búdapest og Halle og að námi
loknu dvaldi hann með styrkj-
um í Svíþjóð, þar sem hann
m.a. ávann sér hylli erkibiskups
ins Nathan Söderblom. Bréf í
Söderblom-safninu, sem varð-
veitt er við Uppsalaháskóla,
vitna um dálæti sænska erki-
biskupsins á hinum unga ung-
verska klerki, sem erkibiskup-
inn m.a. tók með sér í ýmsar
embættisferðir. Þessi dvöl Or-
dass í Svíþjóð varð til þess, að
norrænt kirkjulíf og trú varð
honum áhugaefni.
Á fjórða tug aldarinnar var
Ordass prestur í Cegléd og
Búdapest. Á þessum árum tók
hann til við þýðingar á nor-
rænum trúarritum og 1933 birt-
ist fyrsti afraksturinn af þessu
verki hans. Þá kom út safn
bamapredikana norska biskups
ins Johan Lundes. Nokkrum ár
um síðar var gefið út í Ung-
verjalandi tveggja binda verk
fyrir sunnudagaskólastarf og
var Ordass einn af aðalritstjór-
um þess og bætti það upp með
þýðingum á skandtnaviskum
barnabænum.
Þegar stríðið skall á, var Or-
dass farinn að kynna sér verk
danska skáldklerksins Kaj
Munk. Og meðan flugárásirnar
dundu yfir, sat hann í loftvarna
byrgjum og vann að þýðingum
á verkum Munks. Aðeins ein
þýðinganna hefur vérið gefin
út — „De herrer dommere" —
„Amig idönk van“, sem kom
út í Vín 1964 og var þýðanda
þar ekki getið af tillitssemi við
hagi hans.
Á fimmta tug aldarinnar
komu tvær þýðingar Ordass út
í Ungverjalandi; báðar á ritum
eftir Bo Giertz — „Stengrunn-
en“, sem í íslenzkri þýðingu Sig
urbjörns Einarssonar bar nafn-
ið „Grýtta jörð“, og „Trúin
eina“. Þýðingarnar voru gefnar
út í litlum upplögum, sem seld-
ust upp á svipstundu, en vegna
pappirsskorts varð ekkert úr
annarri útgáfu. Ordass þýddi
og fermingarbók Bo Giertz —
„Grunninn", og hafa ungversk
ir prestar stuðzt mjög við vél-
rituð eintök hennar í fermingar
starfi sínu. Þá hefur Ordass og
þýtt fjölda sálma úr Norður-
landamálum.
PASSÍUSÁLMAB
f UNGVERJALANDI
En höfuðverk Ordass í trúar
legum þýðingum er þýðing
hans á Passíusálmum Hali-
gríms Péturssonar. Hvenær á-
hugi Ordass á Passíusálmunum
vaknaði, er ekki með öllu víst,
en sennideg't má telja að hann
hafi kynnzt þeim í Sviþjóðar-
dvöl sinni. Svo mjög hafa þeir
hrifið hug þessa ungverska
kennimanns, að hann leggur
það á sig að iæra íslenzku til
þess eins að geta notið sálm-
anna á frummálinu. Hvenær
hann svo teknr til við þýðingar
á þeim, er ókunnugt, en það
starf tók langan tima og má
telja senniilegt að bezt tóm hafi
honum til þess gefizit eftír að
hann var sviptur biskupsemb-
ætti öðru sinni 1958. Handrit að
fyrstu þýðingunni sem Ordass
gaf biskupi íslands, og nú er
varðveitt í Háskólabókasafni,
ber dagsetninguna 14. júlí 1960.
Um þýðingu Ordass á Passíu
sálmunum segir séra L.G. Terr-
ey, framkvæmdastjóri Den
Norske Israelmisjon í bréfi til
biskups Islands: „Þýðing Or-
dass biskups er í fyrsta lagi
trú frumtextanum. í öðru lagi
er hún bókmenntaiegt verk,
unnið af dugnaði og sm<4ík-
vísi. En það, sem vakti mesta
aðdáun mína við lestur henn-
ar, er, að þýðandimn hef».r
náð í hana þeim sérstaka blæ,
sem verkið hefði borið í þýð-
ingu samtímamanns Hallgríms
Péturssonar. Með þessu á ég
ekki við, að þýðíngin sé font,
heldur fellur hún saman við
CÍqsT udm.u.'r'-C’LSS ^
/A/ t’ufo /
/ <■ {
Bitliönd Ordass.
er aðeins hægt að líkja sam-
an við „Hin guðdómlegu ljóð“,
sem fremsta trúarskáld Ung-
verja á þeim tíma kvað þjóð
sinni til halds og trausts og til
yfirmaður hinnar ungversku
lúthersku kirkju og hann varð
varaforseti Lútherska heims-
sambandsins og meðlimur mið
stjórnar Heimsráðsins. Nafnbót
Krií5*tuís Kr.uik ktiseyy C) n^jf-vére.
Fol ;i,0 31% 6n J '-i>.«!•;, i-n jtrf hát!
!: 11 aisd tteg szivett czavát!
Saenvedc) eadés**
BxrJotf/jé htía&QtF. £?.<■;£te»ts&Att
SaeAt Pál kö e 4% ivlinfcre,
Vlgyilk el vilÁg v6?6r&:
Értu/ik 5ia Úr nisít t&láit,
Cgftk kíat ér> r.aosioru h&lált.
íirtoo jár h«s.táiö« ðton
il- -í ’ •>’’ : ■' • ; ' ■■ i ,
%?>e rnyi 6 r e r áidM e1 .
Jézuc horiozta,
C eaonvedett euh«týottofr:
í'ótíin, Gokezor
SssftAt volt n véror, lUdozafc
Möliyei * 'ttennyei >h-*t
Xrdntuak isogbékéLfcotte,
Bununkefc t$t.itt-.&ivé t.tt.n,
A fcöteo oz.lv orvoBöá^fe
Jézus Urutik t-.zeuifc h&’álo.
Véroö kcre«at..fialatt
Ito&JelftetjUk nyugolnmnfcöt.
Cif'UR r b ztC; h.,í. i. u Uíí t:.
Kennyire ááercfc jó Átyám?
BChk he.lyén
Xíitfín fvtíva iiobaz felóm.
Leikeciefc Jéáuk* udrj
zengjo éHHka mindonott
Éneitott, szavaa, élefcer
tétel ia iegyon.
A HUségee Istent ildj«
JéauB rf'inden ioádság'e.
?Slor,enóul mér kóoo este
A t. 11V n;/ O y 6 r> ú V. >>.
Bár ég s föidr.ek vclt Ur&
líítenfiek fszeréjme^ ?ia,
t:í$ e XöXCcn vértóakodiott,
Kiin'jer&ért háláfc oáott.
ény lelkem, jýí wegé.önöold,
Hogy &z Istennfifc roridja volt
ÉXétejre, ételedre,
buzgon áJáj/irí érte"!
Uppliaf Passíiisálinanna í þýðing-n Ortlass.