Morgunblaðið - 31.10.1971, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1971
h jypC'T
17
•íWlí:
Strætisvagnar Reykjavíkur 40 ára
Flytja daglega 50 þús. farþega
Þannig var fyrsti strætisvagninn sem ók uni götur Reykjavíkur.
Ólafur Þorgrímsson, fyrsti stjórnarformaður Strætisvagnanna og
forstjóri um skeið, Eirikur Ásgeirsson, núverandi forstjóri og
Ásgeir Ásgeirsson, sem tók við stjórnarformennsku af Ólafi.
var eitt af ævintýrum ald-
arinnar og þótti skemmtileg nýj
ung, þegar fyrsti bíllinn kom til
íslands, en fáa mun hafa órað fyr
ir því þá, að með honum voru
að hefjast aldahvörf í samgöngu
háttum landsmanna, en það varð
svo öllum ljóst á næstu tveimur
til þremur áratugum. — En það
kostaði svo krónum skipti, þegar
til kom, að ferðast með bilunum,
þótt aðeins væri farinn stuttur
spölur, t.d. úr miðbænum að Bar
ónsstíg. Og krónumar voru þá
dýrmætur hlutur, enda af skorn
um skammti í vösum almennings.
(Jrræði flestra varð því hið sama
og verið hafði — að fara gang-
andi. Þeir, sem gátu notað reið
hjól, voru að sjálfsögðu miklu
betur settir í þessu efni.
Það var líka umtalsvert ævin-
týri fyrir Reykvíkinga árið 1931,
þegar Strætisvagnar Reykjavikur
hófu þar göngu sína. Það var
ekki vandfundinn munur á því
að geta nú farið i „Strætó“ fyrir
5 og 10 aura sömu vegalengd og
kostaði nokkrar krónur að fara
í Ieigubíl. Þá sungu krakkar á
götunni:
AUir í Strætó,
allir í strætó . . .
Þessi glaðværi morgunsöngur
í ævi strætisvagnanna er nú þagn
aður fyrir löngu. Nú vita allir,
að strætisvagnamir eru mikil-
vægt hjól, sem grípur inn í mörg
önnur hjól í gangverki höfuðborg
arinnar. Og ef það stanzar, þótt
ekki sé nema rétt um stundar-
sakir, þá verkar það þegar trufl
andi á störf og samskipti borgar
búa. Fólk kemst ekki til starfa
sinna víðs vegar í borginni að
morgni og um miðjan dag með
eðlilegum hætti án þess að nota
strætisvagnana og ótal margar
aðrar nauðsynjaferðir manna eru
við þá bundnar. Þeir verða því
hiklaust taldir til brýnna nauð
synja borgarbúa og þeim alveg ó
missandi i einhverri mynd, sem
uppfyllir þá nauðsyn um ófyrir
sjáanlega langa framtíð. Meðal
annars, sem færa má strætisvögn
unum til gildis, er það hversu lít
ið rúm þeir þurfa í umferðinni
samanborið við fjölda hinna
minni bíla.“
Þessi kafli, sem hér er tilfærð
ur er tekinn úr yfirliti um sögu
strætisvagna Reykjavíkur, sem
Guðlaugur Jónsson fyrrverandi
lögnegluþjónn tók saman. Og nú
eru strætisvagnamir búnir að aka
um götur Reykjavíkur í nákvæm
lega 40 ár.
FFRSTU FERÐIR
I OKTÓBER 1931
31. október 1931 hóf fynsti
strætisvagniun I eigu Strætis-
vagna Reykjavíkur h.f. ferð frá
Lækjartorgi. Eru þvi liðin fjöru-
tíu ár frá því Strætisvagnar
Reykjavíkur eignuðust sinn
fyrsta bíl, en áður hafði félagið
um nokkurra vikrra skeið, haldið
uppi ferðum með póstbil, sem
það hafði á leigu. Fyrsti strætis-
vagn félagsins var af Studebaker-
gerð með íslenzkri yfirbyggingu,
fyrir 14 faxþega og bar hann skrá
setningarmerkið RE-970. Fargjald
ið var 10—30 aurar eftir vega-
lengd. Nokkru síðar, eða 11. nóv
ember eignaðist félagið annan bil
af sömu gerð og óku þessir bílar
á „langleiðunum“ í gegnum bæ
inn frá Lækjartorgi vestur i
Kaplaskjól og að Elliðaám og
Kleppi.
Fáum dögum eftir að fyrsti
strætisvagninn var skrásettur,
eða þann 4. nóvember 1931, segir
svo í dagbók Morgunblaðsins: —
„Fyrsti bíllinn byrjar ferðir sín
ar kl. 7 á morgnana (frá Lækjar
torgi) og fer svo þaðan á hverjum
klukkutíma inn að Kleppi nema
seinustu ferðina, sem farin er frá
Eækjartorgi kl. 11,30. Frá Kleppi
er fyrsta ferðin kl. 6,30 að morgni
og síðan á klukkutímafresti til
Lækj artorgs." Og 17 nóvember
er ný frétt, sem byrjar svo: „Ann
ar bíll strætisvagnafélagsins er
nú kominn í umferð og er þá um
leið framlengd leiðin frá Kleppi
og alla leið suður að Shell við
Skerjafjörð.“
STRÆTISVAGNAFÉLAG
REYKJAVÍKUR
Stofnfundur H.f. Strætisvagna
Reykjavíkur var haldinn 24. ág
úst 1931, Stofnendur voru 13 og
hlutafé félagsins talið 30 þús. kr.
16. september sama ár gerði fyrir
tækið samning við Bæjarstjórn
Reykjavíkur um að halda uppi
rekstri almenningsbifreiða í
Reykjavík næstu 5 ár, enda veitti
bæjarstjórn ekki öðrum félögum
og/eða einstaklingum styrk tii
bifreiðaferða um bæinn á sama
tíma. Fyrsti formaður stjórnar
Strætisvagna Reykjavikur var Ó1
afur Þorgrímsson, lögfræðingur,
og með honum í stjóm Egill Vil-
hjálmsson, forstjóri og Ólafur H.
Jónsson, framkvæmdastjóri. Hélt
félagið uppi strætisvagnaferðum
í Reykjavík í um 14 ár, eða þar
til Reykjavíkurbær keypti vagna
þess 24. ágúst 1944 og yfirtók
rekstur strætisvagna í Reykja-
vík. Keypti bærinn 20 vagna af
Strætisvagnafélaginu. Frá því
Reykjavíkurborg tók að sér rekst
ur stærstisvagna, hafa tveir memi
gegnt starfi forstjóra, þeir Jó-
hann Ólafsson til 17. maí 1951 og
Eiríkur Ásgeirsson, sem gegnir
því starfi í dag.
f tilefni af afmælinu, sem er í
dag efndi framkvæmdastjóri
strætisvagnanna til blaðamanna-
fundar og veitti upplýsingar um
reksturinn:
14,2 MILLJ. FARÞEGA
Á ÞESSU ÁRI
Daglega ferðast með Strætis-
vögnum Reykjavíkur um 50 þús.
farþegar og er svo flesta mánuði
ársins. Áætlað er að um 14,2 millj.
farþega muni ferðast með vögn
unum í ár. 37 strætisvagnar aka
á föstum leiðum og eru við-
komustaðirnir um 280 talsins. —•
Aka vagnarnir um 11 þúsund km
á dag.
SVR á 53 vagna, en um ára-
mótin eru 5 nýir vagnar væntan
legir til viðbótar og eru þá 39
innan við þriggja ára aldur. Um
samið kaupverð þessara fimm
vagna er 3,8 millj. fyrir hvern
vágn.
Hjá SVR vinna nú 194 starfs
menn, þar af 132 vagnstjórar. Far
gjaldatekjur strætisvagnanna á
sl. ári voru um 85 millj. kr., en
rekstrargjöld, þar með taldar af
skriftir svo og framlag til ný-
bygginga, námu um 111 millj. kr.
Markmiðið er að fargjaldatekjur
standi undir daglegum rekstri en
borgarsjóður leggur fram fjár-
magn til kaupa á nýjum vögnum,
biðskýlum og í byggingar. Far-
gjald með SVR er nú kr. 7,69, ef
keypter afsláttarkort, og kr. 11,00
einstakt fargjald og kr. 2,50 fyrir
börn og kr. 4,00 einstakt fargjald.
30 NÝ BIÐSKÝLI OG
GLERHÚS Á HLEMM
Nú eru í byggingu 30 ný bið-
skýli og verða þau sett upp á
næstu mánuðum. Með tilkomu
þessara biðskýla er lokið við að
setja biðskýli á viðkomustaði á
opnum svæðum i borginni. Kostn
aður við smíði þessara nýju bið
skýla er áætlaður 1,5 millj. kr.
Eftir að uppsetningu þeirra er
lokið eru um 85 biðskýli við við
komustaði SVR. Verður næ3t haf
izt handa við gerð biðskýla á
aðra viðkomustaði, eða svo nefnd
gangstéttabiðskýli. Áformað er
að reisa glerhús á Hlemmi, sem
er aðalviðkomustaður SVR. Borg
arráð samþykkti á fundi sinum,
31. júlí sl., að fela nefnd að ski:la
greinargerð um þessa fram-
kvæmd fyrir þann tíma, sem fjár
hagsáætlun Reykj avíkurborgar
fyrir 1972 verður afgreidd. Sam-
kvæmt frumuppdrætti verður
húsið 550 ferm. með 900 ferm.
þaki. Möguleikar eru þar fyrir
margs konar þjónustu, svo sem
smáverzlanir, veitingasölu og
góða biðaðstöðu fyrir farþega.
í uppbyggingu er viðgerða- og
geymslusvæði fyrir SVR á Kirkju
sandi. 1968 var tekin í notkun
fullkomin sjálfvirk þvottastöð,
sem kostaði um 10 millj. króna.
Fyrir nokkrum dögum var tekið
i notkun nýtt verkstæði, sem er
um 10 þús. rúmmetra bygging og
kostaði hún með tækjabúnaði um
35 millj. kr. Næsta ár verður unn
ið að innréttingu á skrifstofuhús
næði á efri hæð þess húss, svo og
mötuneyti fyrir starfsfólk. Þá er
í undirbúningi að girða og ganga
frá lóð. Verður væntanlega lagt
utanhúss-upphitunarkerfi í jörðu
sem vagnarnir verða tengdir við
á næturnar.
LEIÐAKERFI í STÖÐUGRI
ENDURSKOÐUN
11. apríl, 1970 var tekið upp
nýtt leiðakerfi og markaði það
tímamót í þjónustu SVR. Leiða
kerfið var gert einfaldara og
fólki auðveldað að skipta um
vagna, án aukagreiðslu, með
skiptimiðum. Það ér skoðun for-
ráðamanna SVR, að lágmarks-
tíðni á leiðum, þurfi að vera 15
mín. Farþegaaukning eftlr leiða-
breytinguna hefur orðið um 15%
eða álíka fjöldi og notar skipti-
miðana.
Æskilegt er að flýta för far-
þega, sem búa lengst frá mið-
hluta borgarinnar. Til þess að svo
megi verða, þarf að taka upp
ferðir með öðru sniði en nú er,
um leið og SVR verður að njóta
í auknum mæli fyrirgreiðslu ut»
f erðary f ir valda.
HLUTVERK
STRÆTISVAGNANNA
í tilefni af þessum tímamótum í
sögu Strætisvagna Reykjavíkur,
ræddi Eiríkur Ásgeirsson, for-
stjóri þeirra lítillega um hlutverk
strætisvagnanna á komandi ár-
um. Hann sagði m.a.:
— Á síðari árum hefur gildi al
menningsvagna aukizt mjög, eft
ir að það er orðið meiri háttar
vandamál í bæjarskipulagi, hvern
ig eigi að fá rými á vegum og
stæðum fyrir sívaxandi fj ölda
einkabifreiða. í einkabifreið eru
að meðaltali 1,2—1,4 menn en i
strætisvagni 10—80 menn.
Víðsvegar um heim fer fram
endurmat á gildi þessara farair-
tækja og hvað gera þurfi til þess
að almenningsvagn geti keppt
við einkabifreiðina. Ljóst er orð
ið, að þetta er ekki aðeins mál
fyrirtækja, sem starfrækja al-
menningsvagna, heldur einnig
borgar-, skipulags- og lögreglu-
yfirvalda; sem standa munu, eða
standa nú þegar frammi fyrir
nær óleysanlegum vanda, sem
leiðir af ótakmarkaðri notkun
einkabifreiða í verzlunar- og at
hafnahverfum borga.
Eigi strætisvagnar að gegna
slíku hlutverki, sem hér hefur
Framh. á bls. 1S
Fyrstu vikurnar höfðu Straotisvagnar Reykjavíkur á leigu bíl
frá Póststjórninni, og nmn þetta vera fyrsti vagninn sem flutti
farþega á þeirra vegum.
Yfir 14 milljónir farþega taka strætisvagnana á einu ári.