Morgunblaðið - 08.03.1972, Side 16

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. MARZ 1972
Otgefandl hf .ÁtvaJar, R&yJfl]avík
Pna'm’kvaemdastjórl Haraldw Sveínsson.
Rtetjórár Matthías Johanoessen.
Eyjólifur K-onTðO Jónsson
Aðstoðarrltstjóri sityrmlr Gunnarss'on.
Ritstjómarfiulltniil Þiorbffötin Guðmundsson
Fréttastjórl Ðj&rn JóJiannsson
Auglýsinga&tj'óri Ámi Garðar Krlstinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraatl 6, sfmi 10*100.
Augiiýsingar Aðalsttastl 6, símt 22-4-0O
Áskriftargjatd 220,00 kr ð 'mánuðí innanlands
í iausasöTu 15,00 Ikr einta’klð
ví miður virðist vera
ástæða til að hafa á-
hyggjur af vaxandi fíkni-
lyfjaneyzlu ungs fólks hér á
landi. Jón Sigurðsson, borg-
arlæknir, sagði á almennum
umræðufundi, sem Rauði
krossinn efndi til sl. laugar-
dag, að ætla mætti, að um
1500—2000 ungmenni á höfuð
borgarsvæðinu á aldrinum
16—25 ára hefðu neytt fíkni-
lyfja, margir þeirra að vísu
aðeins í tilraunaskyni, en
aðrir oftar.
Neyzla fíknilyfja er sívax-
andi vandamál meðal æsku-
fólks víða um heim. Hún er
eitt dæmi um það mikla djúp,
sem virðist vera staðfest milli
hugmynda og skoðana eldra
fólks og yngra. Hinir eldri
eiga erfitt með að skilja,
hvers vegna ungt og heilbrigt
fólk í blóma lífsins, sem á sitt
lífsstarf framundan, vitandi
vits og af ráðnum hug í mörg-
um tilvikum, stefnir framtíð
sinni í voða með neyzlu lyfja,
sem geta haft ófyrirsjáanleg
áhrif á heilbrigði þeirra og
afkomenda þeirra. Unga fólk
ið, sem hefur neytt þessara
lyfja, heldur því hins vegar
fram, að þau séu sum hver
ekki skaðsamlegri en áfengi
og neitar að taka trúanlegar
aðvaranir lækna um marg-
vísleg heilsuspillandi áhrif
þessara lyfja.
Þessi afstaða ungs fólks,
sem neytt hefur fíknilyfja,
ýmist stöku sinnum af for-
vitni eða með reglubundnum
hætti, er þeim mun furðu-
legri sem við höfum fyrir
okkur reynslu annarra þjóða
og sjáum afleiðingar fíkni-
lyfjaneyzlu á æskufólk víða
um lönd. í ræðu sinni á fyrr-
nefndum fundi Rauða kross-
ins benti borgarlæknir á, að
á geðsjúkrahúsum í Nígeríu,
Kairó og í Bangladesh væru
14—30% sjúklinganna vistað-
ir vegna geðbilunar, sem
stafar af hassneyzlu. Borgar-
læknir minnti ennfremur á
skýrslur- um heilarýrnun og
langvarandi breytingar á til-
finningalífi, sem fylgir langri
neyzlu þessara efni. Hann
sagði, að endurtekin neyzla
þeirra minnkaði upphafleg
skynáhrif, sjónar- og heyrn-
aráhrif minnkuðu, ofskynj-
anir og hugmyndabrengl
færðust í aukana, og svo
mætti lengi telja. Ezra Pét-
ursson, geðlæknir, sem starf-
andi er í Bandaríkjunum
lýsti ömurlegri reynslu
manna þar í landi.
En þrátt fyrir þær aug-
ljósu staðreyndir, sem við
blasa í þessum efnum, virð-
ist einhver hluti æskufólks
a.m.k. skella skollaeyrum við
slíkum aðvörunum og halda
fast við þá skoðun, að neyzla
fíknilyfja, a. m. k. sumra
þeirra, sé ekki skaðsamlegri
en áfengisneyzla. Augljóslega
er þörf á því að stórauka
fræðslu meðal ungs fólks
hér á landi um afleiðingarnar
af neyzlu þessara lyfja. Fram
til þessa höfum við freistazt
til að halda, að fíknilyfja-
neyzla væri ekki orðin
vandamál hér á landi, en því
miður bendir margt til, að
svo sé að verða. Þá þýðir ekki
annað en horfast í augu við
þá staðreynd og bregðast við
með raunhæfum hætti.
„Varnaraðferðir eru þúsund
falt áhrifameiri en þær að-
gerðir, sem miða að því að
byrgja fyrst brunninn, þeg-
ar barnið er dottið í hann,“
sagði Ezra Pétursson, læknir,
á fundi Rauða krossins. Að-
staða okkar íslendinga til
þess að vinna gegn fíknilyfja-
neyzlu hér er tvímælalaust
betri en flestra annarra þjóða.
Aukin fræðslustarfsemi með-
al ungs fólks er áreiðanlega
grundvöllur að öðru varnar-
starfi. En jafnframt stórauk-
inni fræðslustarfsemi er nauð
synlegt að herða aðgerðir til
þess að koma í veg fyrir inn-
flutning fíknilyfja frá öðrum
löndum. Notendur slíkra
lyfja eru býsna útsjónarsam-
ir að finna leiðir til þess að
koma þeim inn í landið. Vam
araðgerðir á þeim vettvangi
hafa því mikla þýðingu.
Þegar til lengdar lætur
skiptir það þó mestu, að ís-
lenzkt æskufólk hljóti góða
menntun og gott uppeldi,
sem miði að því að ala upp í
landinu hraust og heilbrigt
ungt fólk. Og þó að menn
hafi nú vaxandi áhyggjur af
fíknilyfjaneyzlu nokkurs
hóps ungmenna má ekki
gleyma hinum hópnum, sem
er miklu stærri, sem hefur
ekki látið leiðast út á þessar
brautir. í þessu sambandi er
full ástæða til að benda á,
hve vel heppnaður æskulýðs-
dagur þjóðkirkjunnar var sl.
sunnudag. í Dómkirkjunni
einni voru saman komin á
12. hundrað ungmenni á
kvöldsamkomu og í fjölmörg
um kirkjum á höfuðborgar-
svæðinu og annars staðar var
troðfullt út úr dyrum. Þessi
mikla aðsókn ungs fólks að
kirkjunum á æskulýðsdaginn
sýnir betur en flest annað, að
meginþorri ungs fólks hefur
heilbrigðar skoðanir, heil-
brigt lífsviðhorf og traustan
grundvöll, til þess að byggja
á lífsstarf sitt, þar sem er
kristin trú. Oft er það hávaða
samur lítill hópur, sem dreg-
ur að sér athyglina. Um leið
og við verðum að horfast í
augu við þá staðreynd, að
nokkur hópur ungmenna
hefur dregizt út í meiri eða
minni fíknilyfjaneyzlu, skul-
um við ekki gleyma hinum,
sem hafa haldið sér frá þess-
ari þjóðfélags meinsemd.
NEYZLA FIKNILYFJA -
VAXANDI HÆTTA
GRENJASKYTTIRI EÐA VILLIMINKAVEIÐAR
um úthlutunarmál listamanna
EFTIR JÓNÚRVÖR
Skrýtnir fuglar
• >•
í sjonvarpi
Fundur um listamannalaun
Á hlaupársdag var haldinn fund-
ur í sjónvarpsal undir röggsamlegri
stjóm Ólafs Ragnars Grimssonar.
Gestir voru úthlutunarnefnd lista-
mannalauna, nema séra Jóhannes
Pálmason, hann þurfti að messa yfir
öðrum söfnuði, og stjórnarmenn
allra félaga innan bandalags lista-
manna, nærri hundrað manns.
Þótt það rjúfi nokkuð þann
ramma sem ég ætlaði skrifum mín-
um, get ég ekki stillt mig um að
minnast á nokkur atriði, sem þarna
bar á góma.
Það var ekki beinlínis bjart yfir
útihlutunarmönnunum á palli stjórn-
andans, engu líkara en að ijósa-
meistaramir hefðu af skömmum sin-
um gert þá skuggalegri en jafnvel
efni standa til.
Helgi Sæmundsson er, eins og all-
ir vita, manna málreifastur á mann-
fundum og virðist ekki kunna illa
við sig í sviðsljósi. Manni hiefur jafn-
vel þótt hann óhugnanlega lukkuleg-
ur fyrir framan hijóðnema að af-
loknum úthlutunum listamanna-
launa. En nú var honum brugðið.
Það var eins og öll reisn hans hefði
færzt með formannstigninni yfir til
Halldórs á Kirkjubóli, Hið fom-
kveðna „svo ergist hver sem hann
eldist" fannst mér sannast á gömlum
kunningja, Hirti Kristmundssyni.
Húmorinn fauk út í veður og vind
og dálítið þreyttur og argur kennari
kom í ljós. Hann þóttist ekki þurfa
að gefa Sigurði A. Magnússyni neina
skýrslu. Andrés Kristjánsson sá
ekki betur en að allir mættu vera
ánægðir, svona eftir atvikum. Hann
var með ágæta samvizku, opinn fyrir
nýjum tillögum. En þær komu bara
ekki á þessum fundi. Nýliðinn, yngst
ur þessara dómsmanna, Sverrir Hólm
arsson, var enn líkastur þeim sálum,
að lýsingu miðla, sem færast með
skjótum hætti yfir á annað tilveru-
svið. Hann hafði fyrir umskiptin
mjög heyrt gumað af ágæti starfs-
styrkja, og vildi ekki öðru trúa —
svona að óreyndu — en að það væri
ágætt fyrirkomulag. Mér er það
minnisstæðast af viðbrögðum Magn
úsar Þórðarsonar, að nú tók hann
ósjálfrátt að sér að verða stórhissa
á því, að nokíkur skyldi nokkurn
tíma hafa grunað þessa nefnd um
pólitíska græsku. Hann sagði að þeir
sjömenningamir brostu nú bara að
slikri fásinnu. Þennan þráláta orð-
róm hefur Helgi Sæmundsson verið
að reyna að kveða niður í rúm tutt-
ugu ár. Halldór á Kirkjubóli stóð
sig satt að segja furðu vel í forustu-
hlutverkinu. Hann var ekki eins for
kláraður og fyrirrennari hans var
vanmr að vera, en sannari og örugig-
ari í sinni trú, Það kom enginn að
tómum kofunum hjá honum. Hann
gaf margar upplýsingar, sem fyrir
honum voru eðlilegar og sjálfsagðar,
en enginn hefur haft orð á opinber-
lega fyrr. Helgi reyndi einu sinni að
stela frá honum senunni, en það
lukkaðist ekki. Merkastar þóttu mér
upplýsingarnar um það, hvernig að-
gangsfrekir félagsstjórnaagentar
hafa fenglð að vaða uppi. Halldór
lét fjúka í sig, þegar að nefndinni
var ráðizt. Það fer honum vel að reið-
ast hóflega. Hann var nokkuð drjúg
ur yfir þvi hve vel hann kynni að
sjá út menn og nota sér annarra
vit og góð ráð. Ekki finnst mér sann
gjarnt að finna Halldóri það til for-
áttu að hann sé búsettur úti á landi
og vilji þó vasast i ýmsu í borginni.
Það er ekki betra að eiga hér heima
og vera alltaf úti á þekju.
RADDIR ÚR ÝMSUM ÁTTUM
Guðrún Á. Símonar var sár, sem
von var til. Þó stillti hún orðum sín-
um mjög í hóf að þessu sinni, og
veitti það máli hennar aukinn styrk.
Það er algjör óhæfa að söngvarar,
sem hafa aflað sér menntunar til
óperusöngs og unnið ótvíræða stór-
sigra sem listamenn heima og erlend
is, skuli þurfa að lifa á jarðarfarar-
peningum. Ekki er ég að halda þvi
fraim að þess háittar söngverkefni séu
í sjálfu sér óvirðulegri en önnur. En
við slíkar einkaathafnir hæfa betur
óþekktar og látlausari raddir. Til af
burða söngvara og úrvais tónlistar-
fólks þarf að vera hægt að leita
við hátíðleg tækifæri og á sorgar
stundium þjóðarinnar allrar. Þess
vegna má ekki gera þetta fólk út-
þvælt og hversdagslegt. Þjóðin
verður að hafa efni — og vilja hafa
efni — á því að eiga listafólk í öll-
um greinum og misnota það ekki, lít-
illækka það ekki. Leikarar eru ekki
ánægðir með bínefnið túlkandi lista-
menn. Öll list er skapandi list, segja
þeir, eins og satt er. Þetta er
kannski klúðurslegt orðalag eins
og hljóðvarpsheitið á útvarpinu, því
orðið hljóð mætti alveg eins vera í
heiti sjónvarpsins. Kröfur leikara til
listamannalauna eru ekki mjög há-
værar, einkum vegna þess að
fremstu menn þeirra geta lifað á list
sinni. En leikarar ætlast að sjálf-
sögðu til þess að eftir þeim sé mun-
að og afreksmenn þeirri í heiðri
hafðir á þessum launavettvangi.
Fulltrúi arkitekta spurði um lista-
mannalaun þeim til handa. Sigurður
heitinn Guðmundsson, einn af stofn
endum Bandalags ísl. listamanna,
mun vera eini húsameistarinn, sem
heiðraður hefur verið við úthlutun.
Það var fyrir mörgum árum. Ef ein-
göngu væri miðað við listræn afrek
við úthlutanir ættu afburða arkitekt
ar að koma til greina. En góðir menn
i þeirri grein eru sjaldnast á flæði-
skeri staddir fjárhagslega, og á með
an listamahnakakan er ekki stærri
en nú og líkur eru á að hún verði,
er varla sanngjarnt að þeir leggi
kapp á að fá stóran bita.
Ungir kvikmyndagerðarmenn vilja
líka minna á sína verðleika. Ekki
trúi ég öðru en að þeir fái sinn
skammt, en varla fyrr en þeir hafa
sýnt hvað þeir geta. Ungir menn í
öllum listgreinum eiga að fá náms-
styrki og síðan viðurkenningu, eftir
því sem efni standa til, fyrir það
sem þeir gera vel.
ÞETTA ERU ENGIR PENINGAR
Starfsstyrkir var mikið kröfuorð á
þessum fundi. Það var engu líkara
en fjölmargir ungir listamenn teldu
að þar væri fundin iausn á öllum
vanda. Thor Vilhjálmsson var ákaf-
ur talsmaður þeirrar sfcefniu, en hann
Framh. & bls. 23