Morgunblaðið - 25.03.1972, Síða 17

MORGÖNBLA.ÐCÐ, LAUGARDAGUR 25. MARZ 1972 17
Ingólfur Jónssori:
Stefna íslands 1 örygg-
is- og varnarmálum
- verður að vera skýr og ákveðin
FYRIR fáum dögum voru allfor-
vitnilegar umræður á Alþinigi um
utanríkiismál. Til umræðu kom
tiflaga þingimanna Sjálfstæðis-
flokksins um fyrirkomulag á við-
ræðum um öryggismál Islands
og tillaga Alþýðuflokksmanna
um athugun á öryggismálum
landsins. Geir Hallgrimsson, vara
formaður Sjálfstæðisflokksins,
mælti ítarlega fyrir tillögu sjálf-
stæðismanna. Hefur verið sagt
greinilega frá ræðu hans hér í
blaðimu. Það, sem sérstaka at-
hygli vakti við umræðurnar, var
hluti af ræðu Einars Ágústsson-
ar, utanrikisráðherra. Þjóðvilj-
inn birtir m.a. þetta eftir ráð-
herranum:
„Afstaða manna til hersetunn-
ar hefur breytzt svo, að nú
stendur enginn upp til að segja,
að hann vilji ekki losna við her-
inn,“ sagði Einar. „Eigum við
ekki að sameinast um að þetta
geti orðið á kjörtímabilinu?“
spurði ráðherrann.
Ætla verður, að þessi tilvitn-
un í Þjóðviljanum sé rétt höfð
eftir ráðherranum, enda hefur
hann enga athugasemd gert við
endursögn blaðsins.
Athyglisvert er, að ráðherr-
ann talar um afstöðu manna til
hersetunnar. Er Island hersetið
að áliti utanríkisráðherra? Þar
til nú hefur aðeins ákveðinn
hópur manna talað um hersetið
Island, og hernámslið á Islandi.
Bandaríkin hafa varnarlið í
fleiri NATO-löndum en á íslandi,
m. a. Bretlandi og V-Þýzkalandi.
Eftir kenningum þeirra, sem
tala um hersetu og hemámslið
á Islandi eru Bretland og V-
Þýzkaland hersetin af erlendu
hernámsliði. Auðvitað er slikt tal
út í hött. Aftur á móti efast eng-
inn um að Tékkóslóvakía er her-
setið land. Utanríkisráðherrann
talaði um, að afstaða manna til
hersetunnar hefði breytzt. Af-
staða Islendinga til hersetu og
hernáms hefur alltaf verið á
einn veg, og hefur ekkert
breytzt. Það, sem virðist hafa
breytzt er afstaða utanríkisráð-
herra íslands til varnarliðsins,
ef mark á að taka á orðum
hans.
VARNARLIÐIÐ FER HVENÆR
SEM ISLENDINGAR
Akveda ÞAÐ
Fáir munu hafa búizt við að
utanríkisráðherra landsins, Ein-
ar Ágústsson talaði um, að Is-
land væri hersetið. I sjónvarps-
þætti i vetur spurði Jóhann Haf-
stein menntamálaráðherra Magn
ús Torfa Ólafsson, og utanríkis-
ráðherra Einar Ágústsson, hvort
á íslandi væri hemámslið að
þeirra áliti. Ráðherramir svör-
uðu þeirri spumingu óhikað
neitandi. Island er ekki hersetið
vegna þess, að varnarstöðin í
Keflavík og vamarliðið eru í land
inu með fullu samþykki Islend-
inga. Islendingar hafa sjálfir
engar varnir, en telja frelsi og
sjálfstæði landsins bezt borgið
með því, að vera í NATO og taka
á sig þær skyldur, sem þvi fylg-
ir. Samkvæmt vamarsamningn-
um ráða íslendingar því sjálfir,
hvenær varnarliðið verður látið
fara frá Islandi. Enginn efast um
að Bandarikin fara að öllu eftir
ákvæðum samningsins. Það er
dapurlegt, að utanríkisráðherra
skyldi fara í leikarabúning á Al-
þingi, og flytja mál sitt á
óábyrgan hátt.
Að sjálfsögðu voru Þjóðvilja-
menn mjög ánægðir með þann
kafla utanrikisráðherra, sem hér
Ingólfur Jónsson
hefur verið nefndur, en ánægj-
an varð nokkuð endaslepp. Ráð-
herrann sagðist vera NATO-
sinni, þótt hann vildi ekki trúa
því, að þörf væri á hernaðar-
bandalögum til eilifðar. Þeir,
sem þekkja ráðherrann trúa
því, að hann vilji efla vestrænt
samstarf, og standa við þær
skuldbindingar, sem því fylgir, að
vera aðiii að Atlantshafsbanda-
laginu. Öðru máli er að gegna,
þegar fréttir berast til hinna
ýmsu þjóðlanda og vinaþjóða
Islands. Hvemig geta þær áttað
sig á utahríkismálastefnu Islands
þegar utanrikisráðherra landsins
flytur á Alþingi ræðu um utan-
rikismál, sem boðar tvær and-
stæðar stefnur. Annars vegar er
ábyrg stefna í samræmi við hags-
muni þjóðarinnar og vestrænt
samstarf. Hins vegar óábyrg
stefna, sem boðar algjört varn-
arleysi Islands. Þetta eykur
ekki traust eða virðingu annarra
þjóða á Islandi eða íslenzkum
stjómarháttúm. Vissulega verð-
ur ráðherranum margt fyrir-
gefið ef hann dugar vel, þegar
mest á reynir. Það eru margir,
sem vona, að svo verði.
EDLILEGT ER AÐ VARNAfr
SAMNINGURINN VERDI
ENDDRSKOÐAÐUR
Sjálfstæðismenn telja eðlilegt,
að varnarsamningurinn við
Bandaríkin verði endurskoðaður
eftir að hafa verið í gildi í meira
en 20 ár. Hagsmunir Islands
ættu ekki síður að verða tryggð
ir eftir endurskoðunina. Upp-
sögn samningsins með það fyrir
augum að láta varnarliðið fara
á kjörtímabilinu er óskyld því
hugtaki, sem átt er við með
endurskoðun. Utanríkisráðherra
lýsti því í umræddri ræðu, að
samningar við Bandarikin um
endurskoðun varnarsamningsins
færu að hefjast. Eðlilega munij
samningaumleitanir taka nokk-
urn tíma. Nýr samningur tekur
því aðeins gi'ldi, að Alþingi sam-
þykki hann. Það er mikils virði
fyrir utanríkisráðherra, að vita,
að hann hefur öruggan þing-
meirihluta til þess að fram-
lengja varnarsamninginn við
Bandarikin, með það fyrir aug-
um að tryggja hagsmuni Islands
og vestrænt varnarbandalag. Fyr
ir liggur yfirlýsing frá nokkrum
þingmönnum Framsóknarflokks
ins um að þeir vilji ekki láta
varnarliðið fara og hafa landið
varnarlaust, eins og heimsmáMn
eru.
Hannibal Valdimarsson ráð-
herra hefur lýst afstöðu sinini
til málsins. Er líklegt að mikilil
meirihluti alþingismEmna sé því
mótfallinn, að varnarl'iðið fari
að sinni. Þarf því ekki að efast
um, hver afstaða meirihluta Al-
þingis er til NATO og vamár-
liðsins. Það er einnig ekki síður
öruggt að meirihluti þjóðarinnar
vill tryggja frelsi lands og þjóð
ar með áframhaldandi samstarfi
við þjóðir Atlantshafsbandalags-
ins.
Vafalaust hefur utanrikisráð-
herra þessar staðreyndir i huga
eftirleiðis, hvort sem hann kem-
ur fram á erlendum vettvangi
eða í Alþingi Islendinga.
Svavar Björnsson skrifar frá Noregi:
N or ður s j ávar olí an
pólitískur höfuðverkur
OMuauðæfin í Norðursjón-
um valda nú .stjórnmálamönn
um og fjánmáiaspiekúlöntum
alvarlegum höf'uðvenk. Stríð
ið stendur um hvort leiða
eigi olíuna frá himu svokall-
aða Ekofisk-svæði til Eng-
lands eða Noregs. Nefnd á
vegum norska iðnaðarráðu
neytisins hafði mál þetta til
meðferðar i háiift annað ár og
komst að þeirri niðurstöðu nú
fyrir skömmiu að hagkvæm -
ast væri að leggja leiðslu frá
olíiuisvæðinu i Teesside i
Eniglandi, þrátrt fyrir að það
er um 75 kílómetrum lengra.
en leggja leiðsliuna til Lista
skammt frá Flekkefjord í
Suður-Noregi.
Ein ástæðan til niðurstöðu
nefndarinnar mun vera sú að
við Teesside hefur PhiIUps-
Petroleium Company stóra
olíuhreinsunarstöð.
OM'Usvæðin í Norðursjón-
um eru nú fjíögur: Bkofisk,
West-Bkofisk, Tor og Ood.
Þegar þessi mi'kiu mann-
virki verða komin með fulla
vinnslu, er ársvinnslan áætl-
uð 24,5 milljón tonn árlega
af hráolíiu, og 3.3 miilljón
'tonn af fljótandi gasi.
Ekofisk-svæðið er með-
al 50 stærstu oliiusvæða
heims og mun geta gefið af
sér olíiumagn sem svarar ár-
tegri aukningu í oíiíunotfcun
í Vestur-Evrópu.
Önnur ástæða fyrir þvi að
nefndin valdi Teesiside frek-
ar en Lista er hið geysilega
sjávardýpi úti fyrir strönd
Noregis, en allbreið 350 metra
djúp renna er úti fyrir
ströndinni þar sem leiöslan
myndi koma í land. En frá
olíusviæðin.u *il Englands er
dýpið hvergi meira en 95 m.
Nefndin leggur áherziliu á að
hvort sem leiðslan verði lögð
ti‘l Engl'ands eða Noregs
muni lögnin hafa í för með
sér allverulega áihœttu sök-
um mengunar. Þá er og bent
á að leiðsluna til Englands
verði hægt að leggja strax á
næsta ári, en ekki fyrr en
1975 myndi leiðslan komast til
Lista í Noregi.
Leiðsluágreiningur þessi er
eiginlega milli norskra yfir-
valkla og sérfræðinga Phi.ll-
ips Pet. Comp., og fu'lltrúar
Phiillips í nefndinni sem um
þetta fjallaði stóðu fasf við
sína skoðun, og tófcst að lok-
um að fá fiiesta nefndarmenn
á þá skoðun að Teesside væri
á allan hátt hagkvæmari.
Phiililiips menn segjast ekki
munu taka þátt í leiðslun.ni
ef hún verði lögð t L1 Noregs,
og þeir telija mengunarhætt-
una við djúpu rennuna úti
fiyrir strönd Noregs alltoif
mikla tiil að forsvaranlegt sé
að leggja leiðsluna þar yfir.
Nú er ekki svo, að það
þýði fjárhagslegt tap fyr
ir Noreg verði olían l'eidd í
land í Englandi. Hin árlega
vinnsla nú á Bkofisk-
svæðinu (24.5 milHjón tonn)
er um helmingi meiri en ár-
leg olí'unotkun i Noregi i
dag, sem þýðir að stór hluti
olí'unnar verður fluttur út,
verði Lista fyrir valinu.
I olíuflutninigi er það al-
gengast að fliytja oliuna
óhreinsaða þangað sem hún á
að notast ag hreinsa hana
þar, vegna þess að það er
mun ódýrara að flytja
óhreinsaða olíu.
Það má því garnga út fra
því að stór hluti oMunn
ar yrði fluttur út héð-
an óunninn, sem þýðir all-
verulegan flutningskostnað.
Og með þá staðreynd ljósa að
olían mundi íkosta norsba rík-
ið miilljónir árlega verði olían
leidd hiingað er hætt við að
áhugi ráðamanna dvini all-
verulega.
Bæði tailsmenn Verka-
mannaflokksins og Vins'tri
hafa barizit allmjög fyrir því
að leiðislan komi tíl Lista, en
gefca, ef svo verðuir ekki,
huggað sig við að þó nokk-
ur hluti Ekofisk-oMunnar
kemur þrátt fyrir allt, og þá
með olíuskipum tiil olíuhreins-
unarstöðvar sem Norsk
Hydro nú reisir við Mong-
stad.
Með undirstöðu i Ekofisk-
olí'unni er Hydro nú á góðri
leið með að byggja upp fyrsta
innlenda olíufélagið hér í
Noregi. Mongstad oMuhreins
unarstöðin mun verða
nokkru stærri en Shell-
hreinsunin i Risavika en
minni en Esso-ihreinsunin við
Tönsberg.
Norska ríkið keypti á síð-
asta ári meirihlutann í hluta
bréfum Norsk Hydro og hef-
ur þar með tryggt sér að
gan.g að allstórum ágóðahlut
oliuævintýrsins.
Frá Ekofisk-svasðinu í Norð-
ursjóuum.