Morgunblaðið - 01.07.1972, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1972

0,tgef#ndl hif Átvdk'u*', R&ytojavfk
Friam4we#mda*tjóri Haratdor Svamaaon.
flh»ftíórar Mat#i(aa JohanrwasMi,
Eyfóllfur KonTéð Jónaaon.
A&atofcrritstifórí Stynr>k- Gunrrarsaon.
RltatfómaríuWtrai Þforbdöin GuBrrwncteaon
Fréttaatjórl Björn JófiarKvaaon
Auglýainaáatíör* Árrti Goröar Kriatinaaon.
Rrtatjðrn 09 afffreiðata Aöaiatreeti 6, sfcrvi 1Ó-100.
Austfýaingar Aðatetreati ®, afmi 22-4-60
Aaifcriftargja'ití 226,00 kr á márHjði innanlands
f tevsaaöíu 16,00 Ikr eint«kið
t'ins og Jóhann Hafstein
hefur margítrekað sem
skoðun Sjálfstæðisflokksins
er þýðingarmikið, að unnt
reynist að ná viðunandi sam-
komulagi í landhelgismálinu,
sem er okkar lífshagsmuna-
mál. Sú samstaða, sem náðist
á Alþingi í vetur um útfærslu
landhelginnar, er til þess fall-
in að gera viðsemjendum okk
ar fullljóst, að þjóðin er ein-
huga í þessu máli.
Það verður aldrei of oft
undirstrikað, að ákvörðunin
um útfærslu landhelginnar
var tekin af knýjandi nauð-
syn. Þorskstofninn er þegar
fullnýttur. Öll frekari ásókn
á miðin getur því haft ör-
lagaríkar afleiðingar. Eina
leiðin, sem okkur er fær til
þess að koma í veg fyrir
eyðileggingu fiskstofnanna,
er að taka friðunarmálin í
okkar hendur, enda eigum
að samvinna þjóða á milli í
friðunarmálum hefur reynzt
haldlítil og aðgerðirnar kom-
ið of seint og verið ófullnægj-
andi.
Síðan landhelgin var síð-
ast færð út, eru allar ástæð-
ur mjög breyttar. Með hverju
árinu sem líður vakna menn
til betri skilnings á því, að
raunhæfar aðgerðir til vernd-
ar fiskstofnunum eru lífs-
nauðsynlegar. Af þeirri
ástæðu beitti fyrrverandi rík-
isstjórn sér mjög fyrir því,
að hafréttarráðstefnan yrði
haldin á árinu 1973 og hafði
forystu um, að sett var á
laggirnar samstarfsnefnd
sem ávallt hefur í raun ver-
ið um nauðsyn útfærslu.
Þegar hafa þrír undirbún-
ingsfundir verið haldnir fyr-
ir hafréttarráðstefnuna 1973.
Á þeim hafa einkum komið
fram tvenn sjónarmið, sem
meira og minna munu verða
ríkjandi á sjálfri hafréttar-
ráðstefnunni, annars vegar
200 mílna reglan og hins veg-
ar landgrunnsstefnan. Við ís-
lendingar höfum vegna sér-
stöðu okkar haldið okkur
við landgrunnsstefnuna. Nú-
verandi ríkisstjórn treysti
sér ekki til þess að stíga það
skref til fulls að miða út-
færsluna við ytri mörk
ÞÝÐINGARMIKIÐ AÐ NÁ
SAMKOMULAGI
við mest undir því, hvernig
fer. í þessum efnum getum
við ekki átt neitt undir öðr-
um, enda hefur það sýnt sig,
allra flokka í landhelgismál-
inu. Því miður bar þáverandi
stjórnarandstaða ekki gæfu
til að halda þeirri samstöðu,
landgrunnsins og lét það
meðal annars koma fram á
erlendum vettvangi þegar sl.
sumar, að hún hefði ekki í
hyggju að fara neins staðar
út fyrir 50 mílna mörkin og
verður því miður við það að
sitja um sinn.
Eins og nú horfir er síður
en svo ástæða til þess að
kvíða því, að við sigrum
ekki í landhelgismálinu.
Einmitt vegna þess eig-
um við nú að leggja höf-
uðáherzlu á, að sættir megi
takast í landhelgisdeilunni.
Við ætlumst til þess af öðr-
um þjóðum, að þær setji
deilur niður sín á milli með
friðsamlegum hætti. Hins
sama verður að krefjast af
sjálfum okkur. Við verðum
að vera undir það búnir, eins
og alltaf hefur verið gengið
út frá, að viðsemjendum okk-
ar í landhelgisdeilunni verði
gefinn takmarkaður umþótt-
unartími til veiða innan 50
mílnanna.
Við megum ekki missa
sjónar af markinu, gleyma
aðalatriðinu, sem er friðun
fiskstofnanna. Þess vegna
eigum við að stefna að hag-
stæðum samningum, þar sem
réttar íslendinga í bráð og
lengd er gætt, eins og Jó-
hann Hafstein hefur lagt
áherzlu á, m.a. vegna þess,
„að tíminn vinnur fyrir okk-
ur og endanlegur sigur fellur
okkur í skaut“.
forum
world íeatures
Að birta það sem ekki
má birta
Nýtt brezkt rit
um ritskoðun
í heiminum
Eftir John Scott
London. — Aldrei hefur fólk lesið
jafn mikið og nú. Og aldrei hafa yf-
irvöld haft jafngott tækifæri til að
stjórna huga fólks.
Blöð i Bretlandi hafa greint frá
þvi er blaðamenn hafa verið rekn-
ir úr landi í Sovétríkjunum, Suður-
Afriku og Uganda fyrir að skrifa
greinar, sem yfirvöldunum lík-
aði ekki. Og frétzt hefur að í Portú-
gal séu í nýjum ritskoðunarlögum
strangar reglur um alla fréttaöflun
og fréttamiðlun. Jafnvel í Bretlandi,
þar sem við státum okkur af frelsi
þvi, sem einstaklingurinn hefur not
ið um aldaraðir, þarf ekki nema að
nefna lögin um ríkisleyndarmál og
„Oz‘‘ réttarhöldin til að skilja að
tjáningarfrelsinu eru líka sett tak-
mörk hér. Hugsandi fólk hefur alls
staðar vaknað til meðvitundar í vax
andi mæli um það, að stöðugt verð-
ur að vera á verði gegn hvers konar
réttarskerðingu yfirvalda. Því
áhugaleysi ekki síður en ótti get-
ur orðið til þess að einræðið festist
i sessi.
Til þess að beina athyglinni að
miálum víðs vegar um heim, þar sem
tjáningarfrelsið er fótum troðið,
hefur hópur rithöfunda, vísinda-,
lista- og menntamanna í Bretlandi
nýlega mynduð samtök, sem kölluð
eru „Writers and Scholars Intemati-
onal“ (WSI) og hafa verið viður-
kennd af Mennta- og vísindaráðu-
neytinu. Velunnarar og meðlimir sam
takanna eru margir þekktir menn
svo sem Gardiner lávarður, Stephen
Natalya Gorbanyevskaya
Spender, Edward Crankshaw, frú
Peggy Ashcroft, Yehudi Menuhin,
Henry Moore, Iris Murdoeh o.fl.
Þessi nöfn eru valin af handahófi
úr því úrvalsfólki, sem stutt hefur
markmið W.S.I. Þeir kveðast ekki
gera þetta í pólitískum eða hug-
myndafræðiiegum tiligangi, heldur
sem lista- og menntamenn, sem vilja
styðja og vekja athygli á aðstöðu
kollega í löndum, þar sem þeir búa
við kúgun, vegna þess að skoðanir
þeirra eru ekki þær sömu og yfir-
valda.
Höfuðverkefni WSI verður að
gefa út ársfjórðungslegt rit, sem heit
ir Index on Censorship, en fyrsta
hefti þess er nýútkomið. Ritstjóri
þess er Michael Sohammelll, sem þýtt
hefur mörg verk ýmissa rússneskra
höfunda. Það er hins vegar ekki ætl
un hans að fjalla einvörðungu um
tjáningarfrelsiskúgun í Sovétríkjun
um og Austur-Evrópu, þótt það mál
eigi auðvitað erindi í skrifum hans.
Markmið blaðsins eru sögð vera „að
skrá og skýra allar árásir á tjáning-
arfrelsið og kanna ritskoðunar-
ástandið í einstökum löndum með
hliðsjón af ýmsum stjórnarskrám og
lagabálkum. Birta á í blaðinu efni,
sem bannað hefur verið (ljóð, óbund
ið mál og greinar) jafnhliða niður-
stöðum úr rannsóknum blaðsins."
Michael SchammeW vonar „að eitt af
því sem lesandinn mun sjá af fyrsta
tölublaðinu er hve útbreiddar og
ótrúlega fjölbreyttar aðferðir eru
viðhafðar nú til dags til að þagga
niður í einstaklingum, hópum, og
jafnvel í sumum tilvikum, heilum
þjóðum."
GÓÐAR ÞÝÐINGAR
Blaðinu tekst sérstaklega vel upp
í þessu efni. Viða er komið við í
fyrsta tölublaðinu. Birtar eru grein-
ar um ofsóknir í Bangla Desh,
Brasilíu, Grikklandi, Portugal og
Sovétrikjunum. Óbundið mál og ljóð,
sem bönnuð hafa verið í heimalönd-
um höfundanna birtast hér í góðum
þýðingum. Þar á meðal eru verk eft
ir Milovan Djilas, George Mangakis,
Alexander Solzhenitsyn og Natalyu
ava. Þar birtast opin-
ber stjórnarskjöl, sem fjalla um rit-
skoðun og til samanburðar vitnis-
burður þeirra, sem verða að búa við
kúgunarlög. 1 blaðinu eru dómar um
bækur er varða starfssvið WSI og
gagnlegur dálkur, þar sem talin eru
Alexander Solzlienitsyn
upp atvik um viða veröld þar sem
atlaga hefur verið gerð að frjálsri
tjáningu.
1 grein sinni um Bangfla Desh gef-
ur Jenefer Coates hræðilega lýsingu
á fjöldamorði Pakistanhermanna á
bengölskum menntamönnum, en það
er frumstæðasta og jafnfrajmt áhrifa
rlkasta aðferð til að þagga niður í
andstæðum skoðunum. Dapurleg en
sannfærandi rök eru fyrir þvi að
segja frá svo hryggilegri grimmd i
smáatriðum. Þar sem nýlegar frétt-
ir frá Bangla Desh eru þær að í rík-
inu sé nú ráðizt á Bihara og aðra
þá sem ekki eru bengalskir af sömu
grimmd, geta þeir sem fögnuðu sjálf-
stæði Bangla Desh ekki hrósað sér
af því að hafa bundið enda á morðið.
Vera má að kúgun annars staðar
sé ekki eins öfgafull, en hún er samt
jafnskammarleg. Einn þeirra, sem
þjáðist í Grikklandi undir stjórn her
foringjaklíkunnar er George Manga
kis, sem var rekinn úr stöðu sinni
sem prófessor í refsirétti við há-
skólann í Aþenu fyrir „skort á sam-
stöðuhugarfari með stjórninni". í
apríl 1970 var hann dæmdur í átján
ára fangelsi. Index birti „bréf til
Framhald á bls. 20.