Morgunblaðið - 12.10.1972, Page 17

MORGUNIBLA.ÐIÐ. FIMMTUDAGUR 12. OKTÓBER 1972
17
Aö Erik Erikseo látnum:
Hann markaði
spor i sögu
Danmerkur
Eriksen kom til íslands í boði ríkisstjórnarinnar þegar Flateyjarbók os' Komingsbók
Eddnkvæða voru fluttar heim. Hann sést hér skoða Flateyjarbók í Handritastofnun-
inni. Með honum á myndinni (til liægri) er Jens Otto Krag og til vinstri sést í Karl
Skytte og síðan Axel Larsen, Helge Larsen og .1. W. Arnfred.
Erik Eriksen.
Bændahðfðinginn frá
Ringe var Erik Eriksen oft
kallaður. Ha'nn lézt á laugar-
dagsmorgun tæplega sjötíu
ára að aldri. Hans hefur ver-
ið minnzt vel og með hinni
mestu virðingu í dönskum
blöðum og er lögð sérstök
áherzla á það afrek sem
hann vann árið 1953, er hann
fékk framgengt hinni frægu
breytingu á stjórnarskrá
Danmerkur.
Eriksen varð forsætisráð-
herra árið 1950, en átti þá að
baki langan stjórnmálaferil,
þvi að hann var kjörinn á
þing árið 1935. Stjórn hans
sat að völdum í þrjú ár og
hafði ekki verið spáð svo
löngum lífdögum.
Eriksen sagði af sér for-
mennsku í flokki siimum,
Venstre, árið 1965, þegar
hann fékk ekki þeim vilja
sínum framgengt að sameina
Venstre og Ihaldsflokkinn.
Tók Poul Hartling þá við af
honum. Eriksen sat þó á
danska þinginu fram til árs
ins 1968 en tók ekki síðustu
þrjú árin þar, þátt í neinum
umræðum. Politiken segir
svo um þögn hans: „Það var
augljóst, að hann hafði ekki
lengur löngun til að hafa af-
skipti af umræðum. Nú voru
aðrir, sem héldu um stjórn-
völinn í flokki hans. Erik Er-
iksen hafði fylgt stefnu sinni
en hann kaus að hverfa, þeg-
ar meiri hluti i þingflokki
Venstre, var henni andsnú-
inn.“
Eriksen náði þeim sjald-
gæfa áfanga, segir ennfrem-
ur í Politiken að marka spor
í sögu Danmerkur með því að
fá framgengt þvi baráttumáli
að gerðar voru breytingar á
stjórnarskrá landsins. Þetta
hafði Stauning ekki tekizt
fjórtán árum áður. En Erik-
sen naut stuðnings allra þing
manna nema kommúnista við
þessa breytingu. Hann af-
nam efri deild danska þings-
ins, kosningaréttur var við
23ja ára aldur og erfðarétt-
ur til dönsku krúnunnar í
kvenlegg var staðfestur. Sem
f ormaður st j árraatrskrárliag'a-
nefndarinnar vann hann mik
ið og þarft verk, segir Poli-
tiken. Getið er þess einnig að
Eriksen hafnaði áríð 1953 og
aftuir 1957 til'boði frá Radi-
kale Venstre um stuðning við
Venstre ríkisstjórn. Deildar
meiningar voru uppi um,
hvort þetta hefði verið rétt
að farið hjá Eriksen, því að
upp úr þessu fór fylgi
Venstre talsvert minnkandi.
Eriksen sóttist ekki eftir
vinsældum, en hann hafði
trú á sjálfan sig og eigin dóm
greind. Hann hafði næman
skilning á stjórnmálum.
Hann þótti skjótur til ráða
og úrræðagóður. Hann átti
við ýmsa örðugleika að glíma
í foringjahlutverki Venstre-
flokksins, en hann leiddi
ekki hjá sér vandann, heldur
tókst á við hann af fullri ein-
urð, ekki hvað sízt þegar
ágreiningur varð innan
flokks hans.
Eriksen gegndi um dagana
ýmsum trúnaðarstörfum,
bæði í dönskum stjórnmálum
og i dönsku atvinnulífi.
Hann starfaði einnig mjög
mikið að norrænni samvinnu
og í Norðurlandaráði sat
hann lengi. Hans verður
minnzt á íslandi meðal ann-
ars fyrir drengilegan og
ómældan stuðning við hand
ritamálið.
STÓRMENM í HÖNSKI .M
st.iórnmAlum
í umsöngum ýmissa stjórn-
málaforingja Danmerkur er
borið lof á Eriksen og alls
staðar vikið að stjórnarskrár
málinu. Poul Hartling, for-
maður Venstre og fyrrv. ut-
anríkisráðherra sagði m.a.
„Stórmenni í dönskum stjórn-
máíuim er látið. Eriksen
skipaði mikinn sess í
Venstre. Nafn Eriksens mun
skráð í sögu Danmerkur og í
sögu Venstre um alla fram-
tíð.“ Jens Otto Krag, fyrrver
andi forsætisráðherra segir
að með Eriksen sé horfinn af
sjón>arsivið:inu eiinn svipmesti
stjórnmálialeiðtogi eftiir-
striðsáranna. Hann hafi verið
alþýðlegur í bezta lagi,
mælskur vel og hann hefði
átt drjúgan þátt í að um-
skapa flokk sinn úr þröngum
laind's.bygigðairflakki i mútiima-
legri og breiðari flokk, sem
náði til allra stétta. Hilmar
Baunsgaard, fyrrv. forsætis-
ráðherra segir um Eriksen að
hann hafi hlotið traust og
virðingu manna úr öllum
stéttum. Hann hafi verið
stjórnmálaforingi, en ekki at-
vinnupólitíkus og þyki það
ekki tíðindum sæta nú. En
það hafi ekki hvað sizt verið
fyrir tilstuðlan Eriksens að á
slíkum viðhorfum urðu um-
talsverðar breytingar.
Málverkið eftir Aug. Törsleffs af ríkisráðsfundinum 1953, þegar Friðrik konungur
undirritaði nýju stjórnarskrána. Eriksen — faðir stjórnarskrárinnar — eins og hann
var stunduin nefndur stendur næst konungi.
Sigurður Bjarnason sendiherra:
Höfðinginn
frá Ringe
er fallinn
Erik Eriksen var einlægur
vinur Islands
HÖFÐINGINN frá Ringe er
falliinin. Þainimiig komiusit marg-
ir að prði í Dammörkiu siíðast-
liðiinm liauigardiag, þegar fregn
in bairst um andilát Eriik Eri'k-
sens, fyrrverandi forsætisráð-
herra. Þessi merki stjórnmáila-
maður bjó alla ævi glæsálegu
búi í hjarta Fjóns, þar sem
heitiir Riinge. I vitund þjóðar
simnar var hann tenigdur hin-
um fögru héruðum Mið-Fjóns
órjúfaimdíi temgslum. En harnn
naut tnausts og virðingar
þjóðarinmar i heild, þóbt
temgsl haras væru alltaf siterk-
ust við damskar sveiitir og
landbúnað.
Það er ekki M'utverk mitt
að rekja sögu Erik Bri'kseras.
Þess skal þó mimimzt, að það
kom i hlut hans og ríikisstjórn
ar hams árið 1953 að hafa for-
ystu um ný dömsk s>tjórrasikip-
uimarlög, frjáislegri og nýtizku
legri en hin eldri, sem lemgi
höfðu gillt. Með iagni og góðri
samvinmu við flokka stjórmar-
andisitöðunniar töks't miirani-
hlutastjórn hans að koma
þessurn breytingum í fram-
kvæmd. Með þessu varð Þjóð
þinigið ein máiistofa, kosraii.,ga
rétturimn var lækkaður og kon
uim veittiúr réttur til rikis-
erfða.
Þamnig áfcti Erik Eriksen
þátt í að rita merkan kapitula
í gögu Danmerkur.
Með Erik Eriksen er til
moldar hniiginm eimliægur og
tryggur vimur isleinzku þjóðar
imraar. Hanm átti diremgilegian
þátt í heillavæmilegri lausn
hanidritamálsims á síraum tima,
emda þótt flokikuir hams væri
þá ekki við völd. Hann dró
enga dul á það, að ha.nm ymni
íslamdi, sögu þess og memn-
inigu.
Mér er mimmiissitætt, hve
smortiimn og þakklátur hamn
var eitt sinm, er harnn kom til
íslamds á fund í Norðurliamda-
ráði, er ung stúlka færði hon-
um fagran blómvönd við kom
uma til Reykjavíkuirflugvaliar.
Erik Eriksen var til'fiimmimga
rlkuir glieðimaður, firíðuir sýn-
um og snjall ræðumiaður.
Ha.m var eimlægur áhugamað
ur um eflingu norræmnar sam
viramu, enda formiaður Noirr-
æma félagsims í Dammörku um
langt árabil.
Persónuleg kymmi okkar
urðu raánust, er við átbuim í
nokku-r ár sæti samian i stjórn
arnefnd Norðurlandaráðs. Ximn-
an Norræmu féiaganma áttum
við einnitg nána og ánægju-
iega samviiramu. Hvar sem
haimn mátti því við koma, viMi
hamn verða Islamdi til gagms.
Það var okkur Ólöfu til
gleði og sóma að hamn kom
mokkrum simraum til okkar í
íslenzka sendiheiTabústaðiimn
eftir að við flutbum hiingað til
Danmerkuir. Persómuleg vin-
átta okkair við hann og komu
harns var mikil'sverð og ó-
gleymamleg.
Við seniduim fjölskyldu hams
eimlægar samúðarkveðjur og
árnuim dömsiku þjóðimnd heiUia
með líf hams og starf.
Kaupmiaranahöfn,
11. október 1972.
Signrður Bjarnason.