Morgunblaðið - 10.11.1972, Side 17

MORGUTvPBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1972
17
JÓHANN HJÁLMARSSON SKRIFAR UM BÓKMENNITIR
SEÆNSK HREIÍKJASAGA
EAZARUS FRA TORMES
Guðberg-ur Bergsson
þýdtli úr spænsku og ritaði
eftirmála.
Mál og menning, Reykjavík
1972.
GUÐBERGUR Bergsson segir i
eftirmála Laziarusar frá Tormes,
að hanin haifi „reymt að komast
sem næst hinum upprunalega
flata stíl, og gert mér far um
að fylgja textanum nákvæmlega,
enda er min skoðun á þýðinigu
bókar sú, að hún sé þýðing,
verði aldrei annað en þýðing, og
eigi ekki að vena annað en þýð-
ing.“ Eftirmáli Guðbergs er í
senn heimild um þann heim,
sem Lazarus frá Tormes er
sprottinn upp úr, og vinnubrögð
Guðbergs sjálfs sem sagna-
skálds. Hverjum verður ekki
hugsað tii skáldsagna Guð-
bergs þegar hann les þetta um
Lazarus: „Sagan ber næstum
sérhvert einkenni verks í sköp-
un, og sjóngóður maður getur
séð í henni flest ævarandi vanda-
mál hinnar leitandi skáldsögu,
takmörk hennar og galla, mis-
tök, dirfsku og klaufaskap þess,
sem reynir að finna nýtt lif í
sinu listformi."
Það kemur engum lesanda
Guðbergs Bergssonar á óvart, að
hann skuli una sér vel í félags-
skap hins ónefnda spænska höf-
undar frá 16. öld, sem saimdi sög-
una um hrekkjalóminn Lazarus,
hina frægu píkaresku, sem svo
margir aðrir höfundar hafa not-
ið góðs af. Bylting Lazarusar
frá Tormes var m.a. fóligin i því,
að sagan fjallaði um alþýðu-
marm, mann af lágum stigum,
þegar ljómi riddarasagna var
hvað skærastur í Evrópu.
Lazarus hafði gifurleg áhrif á
bókmennfirnar, nægir að nefna
tvö höfuðverk, sem draga dám
af bókinni, Birting éftir Voltaire
og Don Quijote Cervantes. Ein-
lægur aðdáandi þessara tveggja
síðarnefndu skáldsagna faigna
ég því nú, að Lazarus frá Torm-
es skuli hafa bætst í hópinn í ís-
lenskri þýðingu og sé ég ekki
betur en þýðing Guðbergs
Bergssonar sé með miklum
ágætum.
Lífsferill Lazarusar frá Torm-
es er í anda lygisögunnar, að
vonum og framúrskarandi
skemmitilegur. Bókin er lítil að
vöxtum, en geymir visku og
lærdóm eins og miargar litlar
önniur er há og ljóshærð, en
hin Itágvaxin og skolhærð.
Báðar voru í bikini, ag auig-
un ætluðu út úr höfðinu á Fis
oher þegar hann sá þær,
segir Life. Saimræð'umar voru
á þessa leið: Fischer: „Kanntu
að tefla?“ Stúlka: Dálitið,"
„Sástu einhverja af skákun-
um?“ Stúlka: „Afflar." Fisch-
er: „Var það! Það var gam-
an.“ Síðan bauð Fischer báð-
um stúlkunum í veizlu aidar-
innar, og eftir boðhaildið sett-
usit þær hjá honu.m við há-
borðið. Viðstaddir göptu, en
Fiseher sýndi þeim verðlaun-
in og hjalaði við þær, segir
blaðið. Þegar fyrsta róleiga
lagi® var leikið, bauð Fischer
þeirri ljóshærðu upp og klið-
uir fór uim salinn: „Bobby er
að dansa.“ Þetta var likast
þvi að kýr hafði hrapað af
*iunigl'inu, segir Life.
Blaðið segir, að ýmsir vin-
ir Fischers fullyrði að hann
miuni kvænast áður en eitt ár
er liðið, en telur það vafa-
samt því að Fischer sé vand-
látuir á kvenfólk ek'ki siiður en
aðtetöðiu í keppni og hafi
áhiuiga á háum velvöxmum
stúlteum, greindum en ekki
freteum, og sé ákveðinn í þvi
að sú sem hann kvænist sé
hirein mey.
Skákin verður þó sem fyrr
líí Fischers og yndi, segir
Life, og vitnar í lofsamleg um
mæli stórmeistarans Luibomir
Karv’aleks: „Veiztu hvernig
hann hélt upp á mesta sigur í
sögu skáklistarinnar? Hann
tefldi skák.“ Þegar Spassky
haifiði gefið siðustu skákina
hópuðuist stórTnieistarair í hó-
telíbúð Fischers og rýndu í
Skálkir, segir Life. Fischer bað
sérstaiMiega um að leitea
nokkrar síðustu sigunsikákir
KarvaUeks. Bráðskiemmtileg
skálk, Lubosh,“ sagði Fischer.
„Mér finnst þú te®a sérstak-
tega vel.“
Lifie segir dæmigert, að
Fisoher tók fram vasatafl sitt
í siigurveizluinni og æfði
siig í að minnsta kosti
hálft’iima meðan viðstaddir
fylgdust spenntir með. „Þetta
sýnir hvers vegna Bobby
verður heimsmeitetari letigi
lenigi. Skákin er hans líf og
yndi,“ hefur Lifie eftir stór-
meistara nokkrum.
Þvi er haldið fram í grein-
inni, að skákheiimurinn hafi
árum saraan óttazt að Fischer
gengi að Alþj óða.skáiksam-
bandinu dauðu, ef hann yrði
heimsmeistari, og setti í þess
stað á l'aggirnar skákhrinig,
sem bann réði í einu og öll’U.
Raunar segir Lifie, að Fischer
giuimi llítið af því valdi, sem
hann hafi áunnið sér, o.g sé
fu.llur ábyrgðartilfdnninigar.
„Það s©m mig tangar til mest
af öllu er að afila skákinni
virðingar. Skátemeistarar
ættu að tefla við frábær skil-
yrði og fá eins góð laun og
beztu íþróttamenn,“ sagði
Fischar og bætti við brosandi:
„Það gildir einu hvað Mu-
bamimied Ald fær borgað.
Næst ætla ég að fá meira.“
Fischer dylur heldur ekki
ánægj'u sdna mieð að hafa
hrifsað heimsmeistaratitilinn
frá Rússum og sýknar
Spassky af allri sök á ákærun
um uim, að hann hafi haft
brögð í tafli: „Þeir neyddu
bamn til að segja þetta. Þetta
er lið'iur í stríði þeirna gegn
mér. Það er allt í lagi. Með
þvi að vinna af þeim heims-
meistarati'tilinn, gerði ég
þeiim meiri glenmu en þeir
hafa gert mér i 14 ár. Þeir
eru í rusli!“
Hingað til hefiur Fischer
haft lítM aiuraráð. „Eftir
keppni langar mig meist til að
vera þar sem ég er og hníga
nið'Uir, en hingað til hef ég
alltáif þuirft að þjóta heiim áð-
ur en peningarnir voru á,
þrotuim. En núna gerir ekkert
til þótt ég eyði nokkrum
auikaþúsundum. HA! HA! HA!
HA!“
bækur. Frásögn Lazarusar af
vist sinni hjá blindingjanum
slóttuga og prestinum nánasar-
lega, að öðrum þáfctum bókar-
innar ólösituðum, er með þeim
hætti, að það er dauður maður,
sem ekki veltist um af hlátri.
Að lestri loknum er lesandinn
þakklátur þýðanda og útgefanda
þesearar bókar fyrir að hafa
boðið til slíkrar veislu á háailvar-
legum timum. Auk þess er hér
lagt mikið af mörkum til þess
að íslenskir lesendur fái innsýn
í frjóa evrópska bókmennta-
hefð. Um samúð með hinum
óheppna Lazarusi er ekki að
ræða, enda bendir Guðbergur
Bergsson á, að með „kaldhæðni
og stiivilja bjargar höfundur
rif jahylkislegum efnivið sínum
frá þeim ósköpum að failla nið-
ur i flata frásögn samúðar með
lítilmagnanum, fátækum pilti,
sem kemst áfram i vondri ver-
öld.“
Guðbergur Bergsson
Þá vitum við það! Samúðin
eirt nægir ekki skáldum til fra.m-
dráttar. Það eru önnur lögmái,
sem gilda,. ef skáldið á að ná
eftirminnilegum tökum á efini-
við sínum.
TVÆR SÝNINGAR
Svo vill til i þessari viteu, að
tvær sýningar ungra listamanna
eru opnar í senn, og það merki
lega við þær er, að með nokkr-
um sanni mætti flokkia þær báð-
ar að einhverju undir surreal-
•isma. Ekki man ég eftir sl'íku
fyrirbæri í listalífinu hér i borg
áður. Það er ef til vill helduir
mikið sagt, að þessar sýningar
séu súrrealistískar, en áhrifa firá
þeirri góðu, gömlu stefnu eru
svo auðsæ hjá þessum lista-
mönnum, að ég vonast til, að
þau Þorbjörg Höskuldsdóttir og
Gunnar Örn Gunnarsson fyrir-
gefi mér að minnast á það.
Þessar sýningar eru vel þess
virði, að þeim verði veltt eftir-
tekt, og ég hafði persónulega
mikla ánægju af að sjá þær. Það
er vissulega nokkur tíðarandi,
sem hér kemur fram. Það er
óneitanlega skemmtilegt að sjá
jafn ágæt vinnubrögð og þrótt
og hér er á ferð.
I Gallerí Súm er sýning Þor-
bjargar Höskuldsdóttur. Hún er
ung listakona, sem numið hefur
um árabil i Danmörku, og sýn-
ing hennar ber þess glögigt
vitni, hvar hún hefur fengið
myndrænt uppeldi sitt. Hún læt-
ur ekki mikið yfir sér, en verk
hennar eru sérlega aðíaðandi og
bera vitni um næma hæfiléika,
sérstakt hugmyndaflug og nost-
ursleg vinnubrögð. Það eru eteki
nema 15 verk á þessari sýningu,
en það nægir fulkom’lega til að
gefa hæfileikum og getu Þor-
bjargar hinn ágætasta vitnis-
burð. Það eru að visu ekki mikil
átök i þessum verkum, en því
betur kemur fram þroskuð og
vi.ðkvæm litasjón. Hugmynda-
heimur listakonunnar og raun-
veruleiki eru ofin saman á ljós-
an og skiljanlegan hátt, þanniig
að ekki verður um óskil'janlegan
hrærigraut tákna og sérvizfcu að
ræða. En einmitt þetta atriði
hefur á stundum orðið nokkuð
örlagaríkt fyrir þá, sem endi-
lega vilja vera surrealistar án
þess að skilja, hvað þeir eru
raunverulega að gera. Ég fæ
ekki betur séð en að með Þor-
björgu bætist íslenzkri list liðs-
maðurj sem lofar mjög góðu.
1 Norræna húsinu blossa allir
veggir af mikilli og stundum
ótaminni litagleði, svo að liggur
við, að veggir hristist og skjálfi
í Vatnsmýrinni. Þar er það ung-
ur l'istamaður að nafni Gunnar
örn Gunnarsson, sem sannar-
Gunnarsson er sérlega eftirtekt-
arverður ungur listamaður, sem
kemur nokkuð á óvart. Hæfi-
leikar hans eru óvenjulega
miklir, en enn sem komið er
virðast þeir vera ótamdir, en
Iífsóiga er sjáanleg hér um bil í
hverju verki. Hér eru það mitet-
ar ástriður, sem togast á og
steapa stundum hrollIvekj'U, sem
tengd er mannlegu llfi. Litasjón
Gunnars er séríega sterk og
sannfærandi, en nolckuð mis-
jöfn. Það bregður stundum fyrir
nokkuð hráum tónum, sem ég
persónulega kann ekki að meta,
lega kveður sér hljóðis. Þessi
sýning er öllu viðameiri en sýn-
ing Þorbjargar og 64 olíumál-
verk hanga þar á veggjum.
Þetta er misjöfn sýning, og ég
er ekki frá þvi, að ef listamað-
urinn hefði gætt meiri hófs í því
að hengja þar á veggi, hefði
þessi sýning orðið miklu sterk-
ari og áhrifameiri. Ef satt skal
segja, þá eru þarna nokkrar
myndir, sem eru hin ágætustu
listaverk og gerð af furðulegri
leikni og skaphita. Gunnar Örn
en það er ekki þar með sagt, að
listamaðurinn geri þetta ekki af
ásettu ráði til að ná enn sterk-
ari áhrifum í lýsingum sínum á
mannlegu holdi. Hvað um það,
þetta er óvenju sterk og sanu-
færand: sýning. Auðvitað eru
þarna nokkuð áberandi áhrif
frá öðrum listamönnum, en
þannig á það einmitt að vera
hjá ungum og leitamdi lista-
mönnum. Annars yrði haria lítið
til hjá flestum, því að Róm va,r
ekki byggð á einum degi.
Þessar tvær sýningar, sem hér
er fjallað um i stuttu rnál'i,
veittu mér mikla ánægju, hvor
á sinn hátt. Ég óa mér ekki við
að ráðleggja fólki að skoða verk
þessara listamanna. Það er mik-
ið sýningarflóð i þessari borg og
misjafn sauður i mörgu fé. Béð-
ar þessar sýningar ættu að
sanna fvrir ókkur, að það er
raunveruleg gróska í íslenzkti
myndlist, ef vel er að gáð.
Að lokum óska ég þessu fiólki
til hamingju með sýningar sinar
og vonast til, að sem flestir fái
að kynnast þessum ólíteu verk
um, áður en sýningunum lýkur
þann 12. nóvember.
Valtýr Pétursson.