Morgunblaðið - 12.12.1972, Blaðsíða 3

56
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMEER 1972
Breytingar kaupmáttar launa
og þjóðartekna 1959-1972
Greinargerð f rá Hagrannsóknadeild
Framkvæmdastofnunar ríkisins
Á tveimur meðfylgjandi töfl-
um er að finna ýmsar tölur um
kaupmátt iauna, er helzt koma til
greina við samanburð á þróun
kaupmáttar launa og tekna al-
mennings og breytingum þjóð-
artekna. Á fyrra yfirlitinu (töflu
1) eru sýndar nokkrar raðir
siikra talna, sem á undanfömum
árum hafa verið teknar saman
og birtar af Efnahagsstofnun-
inni og síðar hagrannsóknadeild
Framkvæmdastofnunar ríkisins.
Visitölur tímakauptaxta verka-
fóiks og iðnaðarmanna eru sam-
kvæmt mati á samningum laun-
þega og vinnuveitenda og er þar
tekið tillit til grunnkaupshækk-
ana, taxtatilfærslna, verðlags-
uppbóta, styttingar vinnutíma
og breytinga á orlofi en reiknað
með fastri samsetningu vinnu-
tima miili dagvinnu og yfirvinnu.
Hér er því um almennari mæli-
kvarða á kauptaxtabreytingar
að ræða en þegar eingöngu er
miðað við einn ákveðinn taxta,
»em kann að breytast öðru visi
en meðaltalið, meira eða minna.
Vísitölur atvinnutekna kvæntra
verka-, sjó- og iðnaðarmanna eru
samkvæmt árlegu úrtaki úr
skattframtölum og sýna þær
breytingar á heildarlaunatekjum
(og aflahlut sjómanna) framtelj-
enda sjálfra án tekna annarra
íjölskyldumeðlima. Hér koma
því fram auk áhrifa taxtabreyt-
inga og fiskverðsbreytinga áhrif
atvinnuástands og aflabragða,
t.d. breytingar yfirborgana og
yíirvinnu, en nokkurt samband
hlýtur ætíð að vera milli breyt-
ingar heildarvinnustundafjölda
og þjóðartekna. Á þessu yfirliti
eru ennfremur sýndar áætlaðar
breytingar kaupmáttar ráðstöf-
unartekna á mann, þ.e. heildar-
tekna einstaklinga að frádregn-
wn beinum sköttum, og einka-
neyzlu á mann á verðlagi ársins
1960.
Samkvæmt þessum tölum juk-
ust þjóðartekjur á mann um 43%
frá árinu 1959 til 1970, og er þá
miðað við nýjustu tölur bæði ár-
in. Fram til ársins 1966 höfðv
þjóðartekjur á mann hins vegar
aukizt um 51,5% en iækkuðni sið
an næstu tvö árin og náðu ekki
fyrra hámarki fyrr en á árinu
1971. Á árunum 1959 til 1970
jókst kaupmáttur tímakaup-
taxta verkafólks og iðnaðar-
manna um 21,6% m.v. visitölu
framfærslukostnaðar eða mim
minna en þjóðartekjur. Kaup-
máttur atvinnutekna verka-, sjó-
og iðnaðarmanna jókst hins veg-
ar um rúmlega 50% á sama tíma
bili eða nokkru meira en þjóðar-
tekjur. Kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna heimilanna var nær 39%
meiri 1970 en árið 1959 og einka-
neyzla 42% meiri að magni,
þannig að hluti einkaneyziu
í þjóðartekjum var ná-
lægt þvi hinn sami bæði árin. Um
kaupmátt tímakauptaxta, at-
vinnutekna, ráðstöfunartekina og
einkaneyzlu giidir hið sama og
um þjóðartekjur, að frá hámarki
áranna 1966/67 rýrnaði kaup-
máttur og minnkaði einkaneyzla
næstu árin og náðu ekki fyrra
hámarki aftur fyrr en á árinu
1971. Fyrir árið 1972 er um áætl-
aðar tölur að ræða.
Síðara yfirlitið (tafla 2) sýn-
ir vísitölur kaupmáttar launa
verkamanna samkvæmt Frétta-
bréfum og öðrum gögnum kjara-
rannsóknarnefndar um meðal-
tímakaup verkamanna á undan-
förnum árum og vísast til Frétta
bréfsins um nánari skýringar á
hinum einstöku dálkum. Ailar
kaupmáttartölur í töflu 2 eru
miðaðar við vísitölu framfærslu-
kostnaðar. Samanburður á þró-
un kaupmáttar verkamanna-
launa og breytingum þjóðar-
tekna samkvæmt þessu yfirliti
gefur nokkuð lakari niðurstöðu
fyrir verkamenn en áður var sagt
um verkafóik, iðnaðarmenn og
sjómenn til samans. Kaupmáttar-
aukning samningsbundins tima-
kaups verkamanna er áætluð
rúmlega 15% árin 1959 til 1970 en
kaupmáttur raunverulega
greidds dagvinnukaups eykst á
sama tima um rúm 30% og gef-
ur þetta vísbendingu um launa-
Tafla 1.
skrið á tímabilinu. Greitt meðal-
timakaup verkamanna með helgi
dagaáiagi er tæplega 33% hærra
að kaupmætti árið 1970 en 1959
og er það nokkru minni aukning
en varð á kaupmætti atvinnu-
tekna verka-, sjó- og iðnaðar
manna til samans á þessum ár-
um.
Megin niðurstaða samanburðar
á breytingum kaupmáttar kaup-
taxta og tekna launþega annars
vegar og þjóðartekna á mann
hins vegar samkvæmt meðiíylgj-
andi yfirlitum er sá, að kaup-
máttur tímakauptaxta verka-
fólks og iðnaðarmanna hafi auk-
izt mun minna en þjóðartekjur
árin 1959 til 1970, en að þessi met
hafi jaínazt að mestu á árunum
1971 og 1972. Á hinn bóginn hef-
ur kaupmáttur tekna iaunþega
breytzt mjög í hátt við breytir^gu
þjóðartekna á árunum 1959—
1971 og sennilega nokkuð um-
fram aukningu þjóðartekna á ár-
inu 1972.
Víuitölur kaupnáttar kauptaxta,
atvinnu- og rúftstöfunarte.kna,
einkaneyalu op. þjóðartekna.
1959 = 100
Ar: Kaupmáttur tíuakauptaxta verköfólks og iðnaðarmfjma 1) Knupmáttur Kaupmáttur rinl:aneyzla Vergar atvinnu'tekr.a ráðstöfunartekna á iranr. þjáðirtakj; verka- cjó- heiirálanna á verðlagi á ranr. á vt op iðnaðarrvinna DCmeðaltekiur á mann' 1 ársíns 1960 lari ársim
1959 100,0 300,0 100,0 100,3 1C0,0
1960 96,8 103,4 102,0 89,7 100,0
1961 98,5 106,4 1C2,S 97,8 102,4
1962 101,1 116,3 íiV.o 106,5 110,1
1963 102,6 123,9 119,3 116,1 ’U fl
1964 10G ,1 134,5 125,9 >24,6 120,3
1965 914,6 155,1 146,6 131,6 142,0
1966 123,9 172,5 149,3 147,6 151,5
1967 125,6 157,1 145,1 146,6 138,6
1968 118,1 342,9 132,7 137,5 127.4
1969 111,0 136,7 122,1 bl IO -o cn 1 3 C 9 2
1970 121,6 150,3 138,9 142,1 143,:
1971 130,1 174,4 158,8 160,6 159,5
1972 áætlun 154,3 177,6 179,1 163,9
1) K.v. vísitölu framfa.rolukoGtnaóar.
2) H.v. verðlag neyzluvöru cg þjónustu (A-liður framfærsluvísitölu)
V»l undirbúinn fundur hæfir vel reknu fyrirtaeki.
Það er dýrt og tímafrekt aS halda fundi,
þess vegna mega þeir ekki leiðast ót í mólæði.
Tilgangi fundarins nóið þér bezt með því að nota 3M MYNOVORPU
cg skýra mól yðar þannig d Ijósan, einfaldan og sannfærandi hdtt.
Áröngurinn verður hraðari skilningur,
efnið festist betur f minni, betri stjórn.
t
i
3M-UMBOÐIÐ A ISIANDI:
G. ÞORSTEINSSON & JOHNSON H/F.
ÁRMOLA 1 — REYKJAVIK, SIMI (91)24250.
SOLUUMBOÐ OG ÞJÖNUSTA:
FILMUR & VÉLAR S/F. SKÓLAVORÐUSTIG 41, REYKJAVlK, SlMI (91)20235.
Tat'la 2.
Vítátölur kaupifiáttar launa
verkamanna
1959 •• 100
Ar Meðalt'mnkaup í dagvinnu skv. samninrum kaunverulega greitt meðal- tímakaup í dugvinnu Raunverulega greitt meðal- tímakaup meft helgidapaálaei Vergar ^jððar- tekjur á r.ann ^á verftlagi ársins 1960
1959 100,0 100,0 100,0 10C.0
1960n 9fc,l 98,1 98,1 100,0
1961*' 98,0 98,0 98,0 102,4
1962 97,2 99,8 102-,2 11C,1
196 3 97,3 102,8 107,7 118,0
1964 100,2 109,4 113,2 13C ,0
1965 107,9 121,3 126,0 142,9
1966 117,1 131,7 138,1 151,5
1967 118,6 134,7 140,1 138,6
1968 112,2 126,3 1*31,5 127,4
1969 106,7 120,6 122,7 130,2
197Q 115,3 130,4 132,7 143,0
1971 122,8 139,1 142,1 159,5
1) M.v. vísitölu framfaerslukoetnaðar.
2) Breytingar greidds meðaltímakaups í dagvinnu (dálkur 2) cg
raunverulega greiddo moðaltímakaups meö helgidagaálagi
(dalkur 3) áœtlaðar þær oömu og breytingar meftaltímakaups
i dagvinnu skv. samninp.um (dálkur 1) árin 1959-1961.
Heimild: Kjararannsð<narnefnd.