Morgunblaðið - 13.04.1973, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐXÐ, FÖSTUDAGUR 13. APRÍL 1973
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. APRÍL 1973
17
Otgefandl hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúl Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstraeti 6, slmi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sfmi 22-4-80.
Askriftargjaid 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
skiptingarinnar liggja þó auðvelda okkur íslendingum aðilar tapa á, verður úr sög
llíikilvægur áfangi
náðst í þeirri v
hefur
þeirri viðleitni
að sameina íslenzku flug-
félögin tvö með því sam-
komulagi, sem tekizt hefur
þeirra í milli um aðferð til
að ákveða eigr|(rhlutföll
félaganna í sameinuðu flug-
félagi. Enda þótt samkomu-
lag hafi tekizt um þetta er
þó ljóst, að margt er ógert
áður en sameining getur orð-
ið að veruleika og þess vegna
fer bezt á því, að hófleg bjart-
sýni ríki um endanlega nið-
urstöðu.
Augljós rök liggja til þess,
að nú verði gert átak í því
að sameina flugfélögin tvö.
Samkeppni þeirra í milli um
Norðurlandaflugið er skýr-
asta dæmið um það, að tví-
skiptingin veldur miklum
erfiðleikum og beinum tap-
rekstri. Sín hvorum megin
sömu götunnar í Kaupmanna-
höfn eru skrifstofur flug-
félaganna beggja og þau hafa
bæði skrifstofur í fleiri borg-
um. Þetta tvöfalda sölukerfi
hefur mikinn aukakostnað í
fleiri rök til þess, að nú sé
tímabært að sameina flug-
félögin tvö. Miklar breyting-
ar hafa orðið í flugrekstri á
undanfömum árum. Nýjar
stórþotur hafa verið teknar
í notkun, sem kosta gífurlegt
fé og krefjast mikils eftirlits.
Stöðugar viðræður fara fram
milh flugfélaganna á Norður-
Atlantshafsflugleiðinni um
lækkun fargjalda. Þótt sam-
komulag hafi enn ekki tekizt
þar um, er þó ljóst hvert
stefnir. Þessi þróun hefur
valdið Loftleiðum miklum
erfiðleikum og félagið hefur
sætt harðnandi samkeppni.
Fargjöld þess hafa verið of
lág miðað við tilkostnað, sem
hefur aftur leitt af sér tap-
rekstur. Þetta er ekkert eins-
að halda þeim sess, sem
djörfung og dugnaður örfárra
forystumanna Flugfélags ís-
lands og Loftleiða hefur
tryggt okkur í flugmálum.
Bæði þessi flugfélög hafa
haslað sér ákveðinn starfs-
grundvöll. Flugfélag íslands
hefur með sóma annazt allt
innanlandsf 1 ug og jafnframt
lagt áherzlu á flug milli ís-
lands og Norðurlandanna.
Uppbygging Loftleiða á rúm-
um tveimur áratugum er eitt
af ævintýrunum í nútíma-
sögu okkar þjóðar. Þegar
starf þessara tveggja félaga
síðustu áratugi er haft í huga,
er mikið ánægjuefni að for-
ystumenn þeirra beggja skuli
hafa þá framsýni til að bera,
sem nú virðist komin í ljós
SAMEINING
FLUGFÉLAGANNA
för með sér,
mundi duga.
þar sem eitt
Umframfram-
boð sæta á flugleiðinni til
Norðurlanda í sumar er svo
gífurlega mikið, að ekkert vit
er í.
Enda þótt samkeppnin á
Norðurlandaleiðinni sé skýr-
asta dæmið um ókosti tví-
dsémi um þau flugfélög, sem
fljúga á þessari leið. Flest
þeirra hafa verið rekin með
miklum halla síðustu árin.
Þessum nýju viðhorfum er
nauðsynlegt að mæta og sam-
eining íslenzku flugfélaganna
tveggja mun gera flugrekstur
þjóðarinnar hagkvæmari og
með þeim mikilvæga áfanga,
sem náðst hefur til samein-
ingar þeirra.
Kostir sameiningar flug-
félaganna eru augljósir. Ein-
falt sölukerfi í stað tvöfalds,
samkeppni á Norðurlanda-
flugleiðinni milli tveggja ís-
lenzkra flugfélaga, sem báðir
unm. Ennfremur styrkari
staða á flugleiðinni yfir
N orður-Atlantshaf ið.
En vandamálin eru líka
mörg. Félögin nota mismun-
andi flugvélakost, en aug-
ljóst frá rekstrarlegu sjónar-
miði séð, að nauðsynlegt er
að hafa sem fæstar flugvéla-
tegundir. Ekki má heldur
gleyma þeim vandamálum,
sem óhjákvæmilega koma
upp í sambandi við starfs-
mannahald, ef um samein-
ingu verður að ræða og leysa
þarf með sóma. Þá hlýtur
sameinað flugfélag fljótlega
að verða að taka afstöðu til
flugvélakaupa.
Flugfélag íslands mun í
sumar notast við leiguflugvél
frá Finnlandi á einni flugleið
sinni og ljóst er að Loftleiða-
menn standa á vegamótum
varðandi flugvélakaup. Félag-
ið hefur hugleitt kaup á nýj-
um stórþotum og eru það
ákvarðanir, sem nýtt félag
yrði væntanlega að taka
fljótlega. Þannig eru áreiðan-
lega mörg vandamálin, sem
takast þarf á við, áður en af
sameiningu getur orðið, en
vænta verður þess, að jákvæð
lausn fáist á þeim. Bæði þjóð-
arhagsmunir og hagsmunir
flugfélaganna sjálfra stuðla
að þeirri niðurstöðu, að sam-
eining félaganna verði að
veruleika.
Lækkun beinu skattanna
en ríkisstjói nin hrósaði sér af
að engar slíkar ráðstafanir vseru
gerðar. Mátti þá sjá fyrir, að sú
gengislækkun væri unnin fyrir
gýg, enda opnuðust augu sjáv-
arútvegsráðherra, Lúðvíks Jósefs
sonar, fyrir þessum sannindum,
þegar hann sagði nokkru síðar:
„Ég viðurkenni það, að þeir tím-
ar geta verið, að það sé óhjá-
kvæmilegt að fella gengið og
gera tilfærslur i þjóðfélaginu.
Ég viðurkenni ekki, að gengis-
felling sé almennt neitt lausnar-
orð og allra sízt á meðan þær
stéttir í þjóðfélaginu, sem hafa
mikil völd, eru ákveðnar að af-
nema áhrif tilfærslunnar tiltölu-
lega fljótt á eftir. Slíkar gengis-
lækkanir hafa raunar lítið annað
að segja en að færa okkúr bara
á nýtt útreikningsform.“
Þótt sjávarútvegsráðherra hafi
með þessum orðum verið að
vega að forseta A.S.Í., Birni
Jónssyni, lýsa þau um leið van-
mætti ráðherra sjálfs og ríkis-
stjórnar að takast á við vandann
og boða raunar fjórðu gengisfell
inguna i tið núverandi ríkis-
stjórnar.
Á valdatíma núverandi stjórn-
ar hefur verð sjávarafurða eins
og frosins fisks og saltfisks
hækkað um nær 50% i erlend-
um gjaldeyri og verð loðnuaf-
urða um 100—200%, en þessar
hækkanir hafa þó ekki nægt i
verðbólguhítina, heldur hefur
þurft sífellt að fella gengi ísl.
krónunnar, auk desembergengis-
fellingarinnar, tvisvar vegna
gengisfellingar dollarans. Ef við
hefðu aðeins fylgt falli dollar-
ans að því marki, að útflutning-
ur okkar minnkaði ekki í krónu-
tölu, þá væri gengisfellingin 18%
minni og verðhækkanir erlendra
Geir Hallgrímsson, varaformaður Sjálfstæðisflokksins:
Niðurskurður ríkisútgjalda
óh j ákvæmilegur
í eldhúsdagsumræðunum í
gær töluðu alþingismennirnir
Geir Hallgrímsson og Matt-
hías Bjarnason af hálfu Sjálf-
stæðisflokksins. Ræða vara-
formanns Sjálfstæðisflokks-
ins er birt hér á eftir í heild,
en ræða Matthíasar Bjarna-
sonar verður birt í blaðinu á
morgun. Þess skal getið, að
vegna tímaskorts flutti Geir
Hallgrímsson ræðu sína ekki
orðrétt, eins og hún birtist
hér.
í ræðu sinni gerði Geir
Hallgrímsson grein fyrir lof-
orðum ríkisstjórnar Ólafs Jó-
hannessonar, er hún tók við
völdum, og hvernig hún hefði
efnt þau loforð. Síðan gerði
hann grein fyrir stefnu Sjálf-
stæðisflokksins í efnahags-
og atvinnumálum og fjallaði
loks um landhelgismálið og
varnarmálin. Ræða Geirs
Hallgrímssonar fer hér á eft-
ir í heild:
í vetuir strandaði erlent slkip
við su ðua’S t röndina. Samkvæmt
blaðafrásögn sikýrði skipstjóri
sitandið í sjóprófum. Hann hélt
sig sigla vestur með suður-
ströndinni, þegar hann í raun
var á austurleið. Þegar hann
ætlaði að stýra suður tii hafs,
sigldi Skipið til norðurs og í
strand.
Þetta var harmsaga, en þvi
miður fer ekki hjá því, að mönn-
uim komi í hug í ijósi starfsfer-
ils ríkisstj órnarinn ar, hvort hún
sé eikki í sporum skipstjórans,
hvort ríkisstjómin geri sér
nokkra grein fyrir, hvar þjóðar-
fleyið er statt, eða hvert það
stefnir.
Loforðalistinn langi
1 málefnasamningnum mikla
og loforðaiistanum langa er
ýmsu heitið, en flest þveröfugt
gert.
Þar var þvi heitið að „hafa
sem ‘nánast samstarf við sam-
tök launafólks og atvinnurek-
enda um ráðstafanir í efnahags-
málum“. Efndimar eru þær, að
forseti A.S.Í. hefur lýst þvi yfir,
að ríkisstjómdn hafi a. m. k. 8
sinnum breytt eða reynt að
breyta gildandi kjarasamning-
um.
Heitið var „að stefna að því
að gjöld, sem nú hvíla á fram-
leiðsliuatvinnuvegunum, verði
lækkuð eða felld niður“. Nú
þessa dagamia er verið að hækka
gjöld af iðnaðarframteiðsiiu, sjáv
arafurðum og landbúnaðarvör-
um.
Heitið var að efla áætlunar-
gerð, en í framkvæmdaáætlun
fyrir árið 1973 ggetir engrar
heildarstefnu, hvorki i viðrnið-
un heíldarfmmkvæmda né í for-
gangi framkvæmda, og skýrsla
fjármálaráðherra er sú stytzta
og liítilifjörlegasta, sem lögð hef-
ur verið fram, síðan farið var
að gera slíkar skýrslur, og eng-
in áætlunargerð fylgir frá hinni
frægu Fr a mkvæm d astof nuin
eims og lög kveða þó á um.
Heitið var að auka sjálfsfor-
ræði byggðarlaga og hafa sam-
ráð við Sambamd íslenzkra sveit
arfélaga og landshlutasamtaka
þeirra, en efndirnar þær, að ný
tiekjustofna'lög, sem þrengja hag
sveitarfélaga, eru sett án sa-m-
ráðs við samtök þeirra, verkefni
tekin af sveitarfélögum, án þess
að þau fái nokkur ný, og ráð-
heirar beita sér gegn löggild-
ingu landshluitasamtakainna.
Heitið var að enöursikoða alilt
bankakerfið og vinna að sam-
einingu banka og sjóða, en þótt
mikið álit bankamáiainefndar
hafi nú legið fyrir í nær 3 mán-
uði er ekkert gert nema fjöiga
sjóðuim eins og Iðmrekstrarsjóði,
sem auðvitað á að hafa sérstaka
stjórn.
Heitið var að lækka óhófletgan
húsnæðiskostnað allimennings m.
a. með lœkfeun bggingarkostn-
aðar, en efinidimar eru þær, að
bygginigarfcostnaður mun hækka
um 50% á 2ja ára vaidatíma
stjórniarinnar saimikvæmt bygg-
ingarvísitölu eftir áætlun Hag-
stofunnar.
Heitið var: „Rífcisstjómin
mun efcki beita gengislækfeun
gegn þeim vanda, sem við er að
gliírna í efnahagsm-áium“, en rík-
iisstjómin hefur samt þrisvar til
gengisfellinga gripið.
Af fleiru mætti taka.
Öllu aðhaldi varpað
fyrir róða
Það fer etoki millli mála, að
núverandi rlkisstjórin tók við
blómiliegu búi í góðæri á miðju
ári 1971. Aflabrögð voru góð og
útfflutninigsverð hagstætt og fór
enn hæfcfcandi. Almeniningur
hafði notið góðs af þessu góð-
æri með veruiegum fcauphæfck-
unum 1970, jafnframt því sem
afkoma atvinnufyrirtækja var
hagstæð. Aðhaldi hafði verið
beitt í fjármáium og peninga-
málum og ráðstaíaeir gerðar til
þess að koma í veg fyrir, að
kauphækkamir, sem samið hafði
verið um, leiddu til áframhald-
andi víxlihækkama kauplags og
verðlags.
Mestu máli skipti þó, að áfram
hald yrði á aðgát og aðhaidi og
góðærið nýtt til þess að styrkja
grundvöll efnahagslSfsins og
veita 'alimenninigi þá velmegun,
sem efni stóðu tiil.
En öllu aðhaldi var varpað
fyrir róða og öMum tiliraunum
til að hafia stjórn á efinaliags-
þróuninni smám saiman hætt —
með þeim aflieiðingum, að full-
kominn glundroði og stjómleysi
er ríkjandi, og ríikisstjóimin
treystir sér ekfci til að mótia eða
fraimfylgja neinni stefnu.
Ríki'sstjörnin blandaði sér í
kjarasamningana 1971 með laiga
setininigu um styttingu vinnutím-
ams og hafði áhirif bæðd í þá átt,
að kostnaðarau'ki aí samningun
uim varð meiri en ella hefði orð-
ið og samningsfrelsi aðila skert
þannig, að efni samningaina
varð jafnvei aninað en aðilar
hefðu kosið. Fyrirsjáanlegt vair,
að saimningaimir mundu leiða til
víxlhækkana kaupgjalds og
verðlags.
Því bar brýna nauðsyn til að
draga sem mest úr pemimgavelt-
unini og eftirspuiminmi innan-
lands á sem flestum sviðum. —
Leitast bar við að draga úr út-
gjöldwm rílkissjóðis, en í stað
þess hafa þau verið tvöfölduð á
2 árum og enn er verið að bæta
við þau þessa síðustu daga þings
ins rmeð þeim afleiðingum, að
aukið er á spennuima og vinnu-
afl dregið frá fraimileiðslunni.
Þá átti auðvitað áfram að efla
verðjöfnunarsjóð sjávarafurða
til að draga úr spennunni inn-
anlands, sérstaklega þar sem
verðlag erlendis fór enn hækk-
andi, en þvert á móti var úr hon-
um greitt í uppbótarskyni.
Nauðsyn var að draga úr er-
lendum lántökum, en í stað þess
voru þær auknar, einkum á veg-
um opinberra aðila. Hafa erlend-
ar skuldir vaxið um 6,5 milljarða
kr. eða um 50% á 2 árum. Hlaut
það enn að auka á vinnuafls-
skort atvinnuveganna og auka
greiðslubyrði af erlendum lánum
í mesta góðæri, sem yfir land-
ið hefur gengið.
Þá átti auðvitað fremur að
minnka opinberar lántökur inn-
anlands til þess að atvinnulífið
yrði ekki fjárvana, en í stað
þess jók ríkisvaldið slíkar lán-
tökur og bauð allt að 20% árs-
vexti, eins og raun hefur orðið
í verðtryggðum lánum, í sam-
keppni við framleiðsluna og ein-
staklinga.
Hefðum ekki þurft
að fylgja dollar
Öll þessi þróun hefur aukið
víxlhækkanir kauplags og verð-
lags, þannig að útflutningsat-
vinnuvegirnir stóðu ekki undir
tilkostnaði, svo að grípa varð til
gengislækkunar í des. s.l. sam-
kvæmt ráði valkostanefhdar. En
valkostanefndin lagði áherzlu á,
að hliðarráðstafanir væru nauð-
synlegar, annars vegar samdrátt
ur framkvæmda og hins vegar
varnir gegn víxlhækkunum, —
vara sömuleiðis tilsvarandi
lægri.
Sannleikurinn er sá, að við
hefðum ekki þurft að fylgja doll
arnum, ef nokkur stjórn hefði
verið á efnahagsmálum — vegna
hinnar hagstæðu verðlágsþróun-
ar á erlendum mörkuðum.
Svo er „hrunadans" kostnaðar-
verðbólgunnar trylltur, að þrátt
fyrir hækkandi útflutningsverð
kann að reynast hæpið, að út-
flutningsatvinnuvegir okkar,
einkum iðnaðurinn, að ekki sé
talað um togaraútgerð standi und
ir 10% launakostnaðarhækkun 1.
júni n.k., og launþegar eru engu
bættari. Þeir fá að vísu fleiri en
verðminni krónur.
Stefnubreyting
Stefnubreyting verður að eiga
sér stað.
1. Skera verður niður útgjöld
ríkissjóðs, en þau hafa aukizt í
hlutfalli við þjóðarframleiðslu
úr tæpum 20% 1970 í nálægt
30% 1973. Aflafé þjóðfélagsborg-
aranna hefur verið skert og um
leið valfrelsi þeirra og sjálfs-
ákvörðunariéttur. Sjálfstæðis-
flokkurinn bauð stjórnarflokkun
um að standa að a.m.k. 500 millj.
kr. niðurskurði á fjárlögum til
að mæta Vestmannaeyjavandan-
um, en það hæsta sem ríkis-
stjórnin gat hugsað sér var 160
millj. kr. Vitaskuld verður nauð
synlegur niðurskurður ríkisút-
gjalda erfiður, en hann er óhjá-
kvæmilegur.
2. Um leið og dregið er úr
skattheimtu almennt ber sérstak
lega að hverfa frá beinum skött
um. Hjón með 377 þús. kr. eru
ekki hátekjufólk, en eru þó kom-
57%. Örva ber tekjuöflun ein-
staklinga, ekki sizt þegar skort-
ur er á vinnuafli, því að í því
felst verðmætasköpun fyrir þjóð
félagið i heild. Beinir skattar til
ríkisins þyngdust að mun i fyrra
af völdum skattalagabreytingar
núverandi ríkisstjórnar ekki sízt
á elli- og örorkulífeyrisþegum.
Skattar munu enn hækka hlut-
fallslega í ár, því að hækkun
tekna í krónutölu er hærri en
skattvísitalan 128, m.a. er talið
að laun hinna lægstlaunuðu eins
og hafnarverkamanna hafi hækk
að um 38%.
í stað þess að vera kominn i
hæsta skattstiga með 377 þús.
kr. tekjur, væri nær að 400 þús.
kr. tekjur hjóna væru ekki tekju
skattsskyldar og i hæsta skatt-
stiga væri fyrst komið eftir að
menn hefðu náð raunverulegum
hátekjum, t.d. eitthvað á 2 millj.
kr.
Hætta ber greiðslu fjölskyldu-
bóta með 1. barni, en fella þær
að öðru leyti inn í skattkerfið
sem persónufrádrætti og greiða
þeim, sem hafa lægri tekjur en
persónufrádrætti nemur, mis-
muninn.
3. Virða ber frjálsa kjarasamn-
inga launþega og vinnuveitenda
og leggja áherzlu á réttláta hlut-
deild launþega í þjóðartekjum.
Viðmiðun kaups við kaupgjalds-
visitölu hefur aldrei reynzt laun-
þegum eins illa og í tíð núver-
andi stjórnar, sem hefur fellt
niður kaupgjaldsvísitölustig,
frestað greiðslu þeirra og hagað
niðurgreiðslum og verðhækkun-
um þannig, að launþegar fengju
þær sem síðast uppi bornar í
hækkuðu kaupi. Heilbrigðara
væri að miða kaupbreytingar við
vöxt þjóðartekna eða þjóðarfram
leiðslu til þess að koma í veg
fyrir vítahring víxlhækkana.
4. Jafnvægi verður að nást á
viðskiptajöfnuði við útlönd, á af-
komu ríkissjóðs og í peningamál
um. Gerbreyta verður núverandi
verðlagskerfi. Til lengdar hafa
verðlagsákvæði, boð og bönn
ekki reynst neytendum vörn
gegn verðhækkunum. Þvert á
móti draga þau úr samkeppni,
koma í veg fyrir hagkvæm inn-
kaup, valda vöruskorti, verri
þjónustu og rýra valfrelsi neyt-
enda í gæðamati. Ef jafnvægi er
milli framboðs og eftirspurnar
er samkeppni trygging fyrir því,
að neytandinn er stjórnandinn á
markaðnum og seljendur verða
að þóknast honum.
Kemur að skulda-
dögum
Þótt bæði þjóðartekjur og þjóð
arframleiðsla hafi vaxið hér á
landi hefur eyðsla, neyzla og
fjármunamyndun aukizt enn
meir. Mismuninn tökum við að
láni erlendis. Slík lán auka á
verðbólguvandann og það kemur
að skuldadögunum.
Verðbólguhugsunarhátturinn
nær æ fastari tökum á almenn-
ingi, og kemur það fram i gífur-
legum hækkunum á verði fast-
eigna, kaupum á bifreiðum, heim
ilistækjum og samsvarandi
minni sparnaði og aukinni eftir-
spurn eftir lánsfé. Af hálfu ríkis
stjórnarinnar er hins vegar ekki
um neina stefnu að ræða til þess
að mæta þessum viðhorfum, held
ur er allt látið reka á reiðanum.
Lítið samráð um
landhelgismál
Þótt hart hafi verið deilt af
hálfu okkar í stjórnarandstöðu
í efnahagsmálum, þá hefur ver-
ið lei'tazt við að skapa sem mesta
samstöðu í landhelgismálinu.
Ríkisstjórnin sýnist að vísu
láta sér í léttu rúmi liggja að
efna það loforð í málefnasamn-
in upp í hæsta skattstiga, 56— 1 ingi að „hafa samráð við stjórn-
Geir Hallgtimsson.
arandstöðuna og gefa henni kost
á að fylgjast með allri framvindu
málsins“.
Langt er milli funda í land-
helgisnefnd og viðræðufundir
með Bretum og Vestur-Þjóðverj-
um hafnir og þeim lokið án þess
samráðs, sem lofað var.
Landhelgismálið hlýtur að
vera okkur íslendingum öllum
tilfinningamál, en þrátt fyrir það
eigum við að vera menn til þess
að geta rökrætt okkar á milli
á raunsæjan hátt hvaða leiðir
eru fljótvirkastar til þess að
tryggja okkur yfirráð yfir fiski-
miðunum umhverfis Landið, ekki
eingöngu 50 mílunum, heldur og
landgrunninu öllu.
Við eigum t.d. að geta borið
saman bækur okkar, hvaða
ályktanir beri að draga af afla-
skýrslum Breta eftir útfærsluna.
Þær sýna, að afli Breta á ís-
landsmiðum sl. ár hefur minnk-
að um 10% frá árinu áður, em
síðustu 4 mánuðina eða eftir út-
færsluna aðeins um 4%, meðan
afli okkar - skipa minnkaði um
6% sömu 4 mánuði, svo að hlut-
fallslega hafa Bretar bætt hlut
sinn frá 1. sept. sl. til áramóta.
Það fer ekki á milli mála, að
slikar tölur eru okkur vonbrigði.
Við getum huggað okkur við, að
ekki sé um langan tima að ræða
og veiðarnar muni minnka, þeg-
ar til lengdar láti. En þó er rétt
að hafa kjark til að horfast í
augu við staðreyndir eins og
þær eru á hverjum tima og
marka stefnu okkair samkvæmt
því.
Við getum haldið óbreyttri
stefnu og reynt að gæta land-
helginnar með vörzlu og víra-
klippingum gæzluskipa okkar
eins og verið hefur. Ekki skal
gert lá-tiö úr frammistöðu land-
helgisgæzlunnar, miklu frekar
vil ég þakka hana og dást að
varðskipsmönnum okkar. Mér er
hins vegar kunnugt um, að 18
ísl. skipstjórar fiskiskipa hafa
sent ríkisstjórninni bréf og bent
á, eins og þeir segja orðrétt: ,,að
brezkir og þýzkir togarar hafa
stundað veiðar sínar innan hinna
nýju fiskveiðimarka á hverj-
um tíma, eins og þeim hefur
bezt þótt henta hverju sinni og
hagað veiðiskap sinum eins og
50 milna útfærslan hafi aldrei
átt sér stað.“ Hvetja skipstjór-
arnir til að öllum veiðiþjófum
verði með róttækum aðgerðum
stuggað út úr hinni nýju fisk-
veiðilögsögu íslendinga. Minna
má á í þessu sambandi, að frv.
sjálfstæðismanna um eflingu
landhelgisgæzlunnar bæði á síð-
asta þingi og þessu hafa ekki
fengið hljómgrúnn hjá stjórnar-
liðinu. Hætt er vissulega við, að
Bretar auki sóknarþunga sinn
og gæzluskip án tillits til kostn-
aðar, sem vafalaust hefur vaxið
mikið vegna athafna landhelgis-
gæzlu okkar. Sá kostnaðuir er
ekki greiddur af brezku togara-
útgerðunum, heldur brezka rik-
inu, en togaraútgerðin nýtur aft-
ur góðs af hækkandi fiskverði.
Því miðuir má því allt eiins bú-
ast við því, að Bretar geti jafn-
vel haldið óviðunandi mikilii
hlutdeild i fiskafla á íslandsmið-
um miðað við óbreytt ástand og
þ. á m. reytt upp ókynþroska
smáfiskinn.
Önnur leið er sú að herða
vörzlu fiskveiðilögsöguinnar með
þeim útbúnaði, sem við nú höf-
um yfir að ráða, sem vart verð-
ur gert með öðrum hætti en
þeim, að landhelgisgæzlan reyni
töku landhelgisbrjótanna. Ég
treysti mér ekki til að mæla með
þeirri leið. Sem landkrabbi hef
ég ekki næga þekkingu til þess.
Mannslíf eru i veði og þau eru
það dýrmætasta sem til er. Þeim
vil ég ekki hætta umfram það,
sem þegar er gert og þvi siður
fórna.
Þriðja leiðin er sú að leitcist
við að ná saminingum við Breta
og Vestur-Þjóðverja eins ogsam
hljóða samþykkt'Alþingis frá 15.
febr. 1972 leggur áherzlu á.
Framkoma brezkra og þýzkra
togara í íslenzkri landhelgi er
vissulega forkastanteg og til
þess fallin að spilla samningum.
Afstaða okkar til samninga til
stutts tíma hlýtur þó að fara
eftir því, hvort við tryggjum
okkur meiri raunveruleg yfirráð
yfir fiskimiðunum umhverfis
landið og stærri hlutdeild í
afla af íslandsmiðum en án
slikra samninga. Ávinningur af
samningum er væntanlega sá, að
þeir mundu taka til nál. land-
grunnsins alls, allra svokallaðra
íslandsmiða, eða 75% stærra haf
svæðis en 50 milumar ná yfir.
Tviskinnungur innan ríkis-
stjórnarinnar sýnist hafa verið
í afstöðu til samnimgaumleitana
og fer illa á þvl. Svo virðist þó,
sem meiri hreyfing hafi komizt á
samningaviðræður eftir að kunn
gert var, að einn ráðherramn
væri fylgjandi þvi, að við sækt-
um mál okkar og verðum fyrir
alþjóðadómstólnum í Haag.
Líkiegt er það, að með þegj-
andi samkomulagi gert sam-
hliða samningum yrði ákveðið,
að aðiiar ættu ekki í málarekstri,
meðan samningur væri í gildi.
Sllkt megum við þó engu
verði kaupa í samningum.
Ég er fylgjandi, að við tök-
um til sóknar og varnar fyrir
Haag-dómstólnum, með því höf
um við ráð á framvindu mála
og getum séð svo um, að efnis-
dómur gangi ekki fyrr en að
lokinni fyrirhugaðri hafréttar-
ráðstefnu, þar sem fullyrt er að
meirihluti þjóða og jafnvel allt
að % hlutar þeirra aðhyllist regl
ur um viðáttu fiskveiðilögsögu,
sem rýmri séu en þær, er við
enn höfum beitt. Við töpum ekki
málinu í Haag, nema við töpum
málinu á hafréttarráðstefnunni.
Enginn hefur talið það Mklegt.
Það er því að mínu áliti allt
að vinna og engu að tapa að
standa fyrir máli sinu.
Hljótt um öryggismál
Þótt minna hafi verið rætt um
landhelgismálið á Alþingi en
ætla mætti, þá hefur þó enn
hljóðara verið um utanríkis- og
öryggismál.
Engin skýrsla hefur verið lögð
fram um utanríkismál á þessu
þingi, en er boðuð á morgun og
verða umræður um hana á
mánudag. Skal því farið fljótt
yfir sögu.
Þótt ríkisstjórnin væri beggja
blands í afstöðu sinni til fullgild
ingar viðskiptasamnings okkar
við Efnahagsbandalagið, þá er
það virðingarvert, að hún gekk
að lokum frá fullgildingunni, að
vísu eftir nokkurn þrýsting frá
stjórnarandstöðunni. Alþýðu-
bandalagsmenn, sem voru á móti
aðild að EFTA og töldu það illan
fyrirboða aukinna tengsla við
Efnahagsbandalagið, áttu skiljan
lega bágt. Framsóknarmenn, sem
á sinum tíma sátu hjá i sama
máli, höfðu nú loks skoðun, og
þætti sumum það ef til vill ekki
þakkarvert af forystuflokki í rík
isstjórn.
Ekki er ljóst hvort Efnahags-
bandalagið notar sér af fyrirvar-
anum um að láta ekki tollaíviln-
anir vegna sjávarafurða taka
gildi fyrr en samningar takast í
fiskveiðideilunni. Vonandi verð-
ur svo ekki, eða samningar tak-
ast í fiskveiðideilunni, þvi hér
geta miklir hagsmunir verið í
veði. Af einni ísfisksölu togara
getur lækkun tolla numið kr.
500.000.00 — 600.000.00.
Öryggismál landsmanna og
varnarsamningurinn við Banda-
ríkin hafa sömuleiðis lítið verið
á dagskrá á þessu þingi. Ástæð-
an til þess er væntanlega sú, að
bæði forsætisráðherra og utan-
ríkisráðherra hafa lýst yfir þeim
skilningi sínum á málefnasamn-
ingi ríkisstjórnarinnar, að ekki
væri búið að ákveða að varnar-
liðið færi, heldur mundi ákvörð-
un um það þá fyrst verða tekin,
þegar könnun málsins væri lok-
ið.
í umræðum á Alþingi 23. nóv.
1971 var utanríkisráðherra spurð
ur, hvort búið væri að ákveða,
að varnarliðið færi innan 4 ára.
Hann svaraði: „ . . . Varnarliðið
fer ekki, nema meirihluti Alþing
is eða alþjóð vilji það.“
1 umræðum á Alþinfjj 30. nóv.
1972 sagði Einar Ágústsson:
„ . . . og ég hef áður lýst því
yfir og geri enn, að engin ákvörð
un í þessu máli verður tekin án
samráðs við Alþingi og að vel
athuguðu máli“.
Samkvæmt þessu loforði hafa
ajlþingism'einn og þ. á m. stjórnar
andstæðingar viljað lofa utanrík-
isráðherra að hafa starfsfrið til
þess að kanna málin, fullvissir
þess að hafa tækifæri til þess að
fjalla úm málið, áður en ákvörð-
un er tekin um uppsögn varnar-
samningsins.
Ákvörðun Alþingis
Málgagn Alþýðubandalagsins
lætur að því liggja í leiðara I
gær, að rétt sé að segja samn-
ingnum upp nú þegar til þess
að 18 mánaða frestur samkv.
honum byrji að liða.
Slík uppsögn samkv. 7 gr. vam
arsamnings verður ekki gerð
nema með ákvörðun Alþingis, ef
loforð forsætisráðherra og utan
ríkisráðherra er haldið. Ég vil
ekki efast um, að þessir ráð-
herrar haldi loforð sín, þótt
kommúnistar krefjist þess, að
þeir gangi á bak orða sinna.
Vitað er, að þingmeirihluti er
ekki fyrir brottför varnarliðsins
eins og nú standa sakir, þótt al-
Framhald á bls. 30.