Morgunblaðið - 29.05.1973, Qupperneq 10

10
MORGUiNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. MAl 1973
Átök Ægis og Éverton
Danmörk:
Lagt til að Norðurlöndin beiti
sér til að stöðva stríðið
Kaupmannahöfn, 28. maí.
Emkaskeyti frá
Pouil Magnussen.
TVÆR deildir norrænu félag-
anna, „Foreningen Norden“ oig
„Frit Norden“ hvetja í dag Norð-
urlöndin til að eiga fruim-
kvæði að þvl að þorskastríðið
milh íslands og Bretlands verði
stöðvað. Á fumdum í báðum fé-
lögunum nú um helgina var sam
þykkt að „finna verði lausn, sem
tryggi íslemzku þjóðinni tilveru-
grundvöll".
„Frit Norden“ gengur feti
lengra og krefst þess að rikis-
stjómir Norðurlandanna krefjist
þess í sameiningu að brezku her
skipin verði kvödd á braut af Is-
iandsmiðum. „Frit Norden" læt-
ur einnig þá ósk í ljós, að Norð-
urlöndin viðurkenni í samein-
ingu 50 mílma fiskveiðlandheligi
Islendiniga. „Bæði áframhaldandi
aðild Islands að norrænni sam-
vinnu sem og öli tiivera íslend-
inga er í veði nú,“ segir í sam-
þykktinni.
I forystugreinum danskra
blaða í dag koma fram áhyggjur
vegna þróunar mála við Island.
Forystugreinin í Kristeligt dag-
blad endurspeglar allskýrt af-
stöðu dönsku blaðanna. Bluðið
telur að bæði spellvirkin á
brezka sendiráðinu í Reykjavík,
svo og kúluskotin sem skotið var
á m/iðunum, séu merki þess að
ríkisstjómin sé að verða fangi
eigin orða. Biaðið segir síðar i
greininni, að málið verði að leiða
til lykta við saminingaborð en
ekki með skrilslátum eða byssu-
kúlum.
„Það sem er sárgrætilegas't í
máiiniu er að tíminn vinnur i
áfitina tiil þeirrar lausnar, sem
íslendingar hafa nú valið að
taka í sínar hendur að fram-
kvæma. Hvodki enskar freigát-
ur né reiði í Grimsby miunu
verða eins milkill þrándur í götu
þesis að ísliendimgar geti fram-
fylgt kröfunmi um 50 mílna
fiskveiðlandhelgi og föstu
skotin, sem skotið var að
brezkum togara, sem taldi sig
í rétti að veiða á úthafi. Því
hlýtur næsti leikur ísieindiinga
nú að vera sá,“ segir Kristeligt
dagblad, „að hverfa að nýju að
samningaborðinu og ná bráða-
birgðasamkomulagi um viðun-
andi kvótakerfi fyrir brezka
togarasjómenn úti fyrir 12 sjó-
mílunum. Önnur lausn er ein-
faldlega of hættuleg framtið
íslands sjálfs. Það leiddu kúlu-
skotin í ljós.“
Noregur:
Aherzla lögð á NATO-
hlið málsins
Osló 28. maí.
Frá fréttanianni Mbl. Sigrúnu
Stefánsdóttur.
„OSLÓ-dagblöðin í dag eyða litlu
af fréttadálkaplássi sínu undir
fráusagnir af Everton-málinu og
ekkert stærri blaðanna fjallar
urn atburðina í leiðara í dag. Trú
lega stafar það þó ekki af minnk
aindi áhuga I landhelgismálinu,
heidur af því að bæði sjónvarp
og útvarp hafa verið með mjög
greinargóðar fréttir af atburðun-
um um helgiina og fréttagildi
þeiirra því orðið rýrt. Aftur á
móti er meiri áherzla lögð á
NATO-hlið málsins og þá gagn-
rýni, sem Ólafur Jóhannesson,
forsætisráðherra hefur komið
fram með vegna afskiptaleysis
NATO-landanna, þegar Bretar
sendu herskip inn fyrir landhelg-
islínuna.
Fréttamaður Aftenpostens á Is
landi, John Crowo, segir í
þriggja dáika forsíðufrétt i blað-
inu i dag, að íslendingi.r muni
halda áfram að skjóta, ef Bretar
láti ekki segjast. Crowo segir
m.a. að Ólafur Jóhannesson gagn
rvni mjög NATO-löndin, og þá
ekki sízt Noreg og Danmörku
fyrir að hafa ekki skorízt í leik-
imn, þegar Bretar sendu herskip
sín inn fyrir landhelgislínuna.
Byggir fréttamaðurinn frásögn
sína mest á atriðum, sera komu
fram í viðtali við forsætisráð-
herra í Islenzka útvarpinu s.l.
sunnudag. Þar kemur m.a. fram,
að ráðherrann sjálfur hafi gefið
skipherranum á Ægi leyfi til
þess að skjóta á Everton, ef
ástæða væri til. 1 lok fréttarinn-
ar segir, að því sé stöðugt svar-
að neitandi af Islendinga hálfu
að landhelgismáiið verði tekið
upp við Nixon, þegar hann kem
ur til landsins.
Dagbladid segir frá skotunum
á Everton á baksiðu í dag og birt
ir einnig mynd af togaranum
skömmu eftir atburðina. Frétta-
maður blaðsins, Halvor Elvik seg
ir nokkuð nákvæmlega frá at-
burðunum og gefur greinilega i
skyn, að hann telji, að íslenzka
landhelgisgæzian hafi beðið eftir
tækifæri tii þess að skjóta á ein-
hvern af brezku togurunum. Þá
segir fréttamaðurinn einnig frá
heimsókn sinni til landhelgis-
gæzlunnar í Reykjavík: „Þar var
mér kastað út af þorskastríðs-
flotaforingjanum, Kristjáni Júli-
ussyni,“ segir biaðamaðurinn. Þá
hefur hann það eftir Einari
Ágústssyni, að hann teldi það já
kvætt, ef íslenzku landhelgis-
gæzlunni hefði tekizt að taka
brezkan togara.
„Við tökum okkar eigin togara,
þegar þeir brjóta lög og það
munum við einnig gera við þá
brezku, ef það er mögulegt, án
þess að skaða áhöfn viðkomandi
togara," segir Einar í viðtalinu.
„Vaart iand“ er með ramma-
frétt á forsíðu sinni í dag, þar
sem segiir m.a. að Islendingar
hafi skotið 6 skotum á Everton.
Og að allt bendi tii þess að deil-
an fari nú mjög harðnandi. Blað
ið, sem er gefið út af Kristiilega
þjóðarflokknum segir einnig ná-
kvæmlega frá útvarpsmessu I
ríkisútvarpinu sl. sunnudag, þar
sem prédikunin hafi nánast verið
pðlitískar formælinigar í garð
Breta. Blaðið segir, að m.a. hafi
komið fram í prédikuniinni, að
skilyrðislaust ætti að senda
brezka sendiherrann til sins
heima, þar sem Islendingar ættu
ekkert vantalað við hann. Og þá
hlyti einnig öllum að vera ljóst,
að Bandaríkjamenn hefðu aðeins
áhuga á íslenzku kvenfólki, þar
sem þeir væru ekki komnir
bandamönnum sínum tii hjálpar
í baráttu þeirra gegn útlendum
herskipum.
Að öðru leyti er litið skrifað
um lanidhelgismálið í Oslóblöðun-
um í dag, ef frá eru taldir minni-
háttar fréttapistlar með vanga-
veitum um, hvort íslenzka rikis-
stjórnin muni blanda Nixon I mál
ið eða nota Keflavíkurmálið sem
tromp í næsta leik.
Sviþjóð:
Almenningsálitið snýst
á sveif með í slendingum
En f jölmiðlar vara við
örþrifaaðgerðum
Frá Hrafini Gunnlaugssyni,
Stokkhólsmi í gær.
SVÍAR hafa lefngi verið tvístíg-
andl í afstöðu sinni til land-
helgisdeilunnar og þá ekki sízt
fjölmiðlar. En eftir að Bretar
sendu herskip til Islands hefur
almemningsálitið snúizt mjög á
sveif með Islendingum og það
fer ekki lemgur dult hvar sam-
úðin liggnr í fréttasendingum
fjöimiðla. Fréttaskýrendnr út-
varps og sjónvarps hafa látið
að því liggja að Bretar hafi
hreinlega kallað yfir sig skot-
hríðina á langardaginn með
fólskulegn háttemi. Togarinn
Everton hafi svo augljóslega
storkað íslemzka varðskipinu, að
ekki hafi veirið um neitt annað
að ræða em setja hnefann í
borðið og sýna Bretum í eitt
skipti fyrir öll að alvara væri
á ferðum. Fréttaskýrendur vara
um leið við áframhaldamdi of-
beldisaðgerðum og benda á þá
hættu, sem vestrænni samvinnu
getur stafað af því, etf stórslys
eða manindráp eiga sér stað.
Formeimn stjóirnmálaflokkanma
hafa ekki sagt neitt opinber-
lega uim málið ennþá, en dag-
blöðin tóku flest upp málið í
leiðurum strax á sunwudag, og
túllka skrif þeirra ljóslega skoð-
un Svía og stjómmálamanina á
málinu.
Þess má einmig geta, að
fréttin um skemmdarverkin á
bre2ika sendiráðinu í Reykjavík
og skofihríðin á laugardag var
ein af aðalforsíðufiréttum dag-
blaðanma.
Dagems Nyheter tekur land-
helgismálið upp í sunmudags-
leiðara sínum og kallar hann
„Skotin við ísland". íslenzkt
varðskip hefur nú skotið á
brezkan togara eftir að mjög
hefur hifinað í þorskasti-íðinu.
Fyrir viku lét brezka ríkis-
gtjómdm umdan kröfum ýmissa
reiðra hagsmunaihópa og slkip-
aði filotanum að halda inm í þá
fiskveiðilamdhelgi, sem íslend-
ingar hafa flutt út einhliða í
50 mílur. Ákvörðuin brezku
stjórnarinmar var óskymsamleg
— ekki sízt vegna þess, að húm
hefur komið inm þeirri hugsun
hjá brezkum sóómömmium við ís-
land, að nú ætli Stóra-Bretland
að slá frá sér. Fullir af óyfir-
veguðum baráttuvilja hættu
Bretar við að láta hægt og síg-
andi undan en hófu gagnsókn.
ALMENNINGUR í BRETLANDI
FÆR RANGAR UPP-
LÝSINGAR
Blaðið fjallar síðan um al-
segir, að almemmingur þar í
landi fái mjög ramgar upplýs-
ingar um eðli deilumnar. Síðan
bætir blaðið við: „Það er
ábyggilegt, að ákvörðun Breta
að senda herskip til íslamds
verðmr til að afla íslemding-
um samúðar. Það er ótrúlegt,
að Bretar hefðu þorað að grípa
tii þessara aðgerðar, ef mótaðil-
inm hefði verið stærra og vold-
ugra ríki en íslamd, sem hefur
engan herafla." Blaðið fjallar
síðan um skemmdarverkin á
semdiráði Bretlands í Reykja-
vík og segir, að slíkar aðgerðir
geti verið mjög tvíeggjaðar.
Blaðið lýkur svo leiðara sínum
á þess-a leið: „Ef litið er á þá
hagsmuni, sem deilt er um,
hlýtur það að liggja í augum
uppi, að brezka stjórnin má
ekki láta stjórmast af reiði fá-
eimna brezkra sjómamna, sem
eiga vissiulega í efnahagslegum
erfiðleikum. En á bak við
þessa reiði liggur brezkuir stór-
iðnaður, sem hikar ekki við að
Framhald á bls. 23
Viðbrögð v-þýzkra blaða:
Þjóðverjar óttast úr-
sögn íslands úr NATO
Frá Ágústi Einarssyni,
Hamborg, 28. 5.1973.
0 Síðustu fregnir af landhelgis
deilunni er varðskipið Ægir
skaut á brezka togarann Ever-
ton hafa vakið mikla athygli í
Vestur-Þýzkalandi. Þýzka sjón-
varpið skýrði fyrst frá atburðin
um í aðalfréttatíma sínum á laug
ardaginn. Fyrstu fréttir greindu
frá því, að togarinn hefði sokkið,
en síðan minnkuðu skemmdimar
á togaranum með hverjum frétta
tíma er frá leið.
0 Á sunnudagskvöldið var í
sjónvarpinu skýrt frá yfirlýs’ngu
Ólafs Jóhannessonar, forsætis-
ráðherra, þar sem viðureign Æg
Is og brezka togarans er sögð
eðiiieg lögregluaðgerð á hafi úti.
í fréttatima seinna um kvöldið
var greint frá áliti Sir Alec
Douglas-Home, utanríkisráðherra
Englands, að íslenzki forsætisráð
herrann vissi greinilega ekki,
hvað hann væri að segja.
Þýzk dagblöð grein öll frá at-
burðum helgarinmar em lita mis-
jöfnum augum á atburðinn. Að-
almálgagn jafnaðarmanna í Ham
borg tekur afstöðu með íslend-
ingum í fréttafrásögm sinmi. Rit-
stjómairgrein blaðsims fjallar um
landhelgisdeiluna og er fyrirsögm
in: „Villta vestrið á hafi úti.“ Þar
er m. a. fjallað um afleiðingar
þorskastriðsins fyrir NATO.
Einnig segir, að sifellt fleiri Is-
lemdimgar styðji úrsögn Islamds
úr NATO. „Fiskveiðar eru itfs-
nauðsynlegar fyrir IsJendinga, en
það or NATO ekki. Englamd mar
ar enn í hálfu kafi og vonast til
að geta haldið sér á floti með
aðstoð herskipa."
0 Gera orð Sir Alecs
að sínum
Við amnan tón kveður í svo-
köUuðum Springer-blöðum, sem
standa mjög til hægri í stjóm-
málum. Axel Springer ræður yf-
ir stærsta blaðahring í Vestur-
Þýzkalandi og afstaða hans er
ístandimgum mjög neikvæð í
landhelgismálinu. í hlaðinu „Die
Welt“, sem tilhe.vrir Springer-
hringnum er talað um árás ís-
lenzks faUbyssubáts á vamar-
lausan brezkan togara á alþjóð-
legum siglingaleiðum. Þar segir,
Framhald á bls. 23