Morgunblaðið - 29.05.1973, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐÍÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ 1973
Útgefandl hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Áskriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 18,00 kr. eintakið.
rf ég ætti eftir að hitta
”*-J hann í eigin persónu í
landi, vildi ég gjarnan taka í
hönd hans.“ Þetta eru um-
mæli skipstjórans á brezka
togaranum Everton um Guð-
mund Kjæmested, skipherra
á Ægi, eftir átök þau, sem
urðu milli varðskipsins og
togarans sl. laugardag. Sam-
kvæmt frásögn brezks blaða-
manns, sem var um borð í
togaranum, sagði Guðmund-
ur Kjæmested um leið og
hann fór frá brezka togaran-
um: „Skipstjóri, þú ert hug-
rakkur maður. . . . Ég vona
að þér gangi vel. Gæfan fylgi
þér “ Þessi orðaskipti og um-
mæli mættu verða mörgum
þeim, sem í landi eru, til um-
hugsunar og eftirbreytni,
þegar fjallað er um atburði
J)á, sem urðu á miðunum sl.
laugardag. Þau lýsa gagn-
kvæmri virðingu og vináttu
sjómanna á hafi úti, sem um
stund eiga andstæðra hags-
muna að gæta. Frásögn hins
brezka blaðamanns, sem
Morgunblaðið birtir í dag af
hinni drengilegu framkomu
varðskipsmanna, varkárni
þeirra og aðgætni, ætti einn-
ig að vera þörf áminning til
þeirra, sem í hita augnabliks-
ins láta tilfinningarnar
hlaupa með sig í gönur.
Átökin milli Ægis og Ever-
tons hafa að vonum vakið
mikla athygli hérlendis og er-
lendis, ekki sízt fyrir þá sök,
að mjög villandi fregnir bár-
ust af þeim fyrst í stað. For-
síða Tímans sl. sunnudag bar
þessu glöggt vitni en þar
sagði, að Ægir hefði skotið
togara niður og væri hann að
sökkva. Ekki getur blaðið
heimilda, en ætla verður, að
fregnin hafi verið byggð á
upplýsingum frá höfuðstöðv-
um Landhelgisgæzlunnar í
Reykjavík. A.m.k. fékk Morg-
unblaðið þar þær fregnir síð-
ari hluta laugardags, að
næsta víst væri, að togarinn
mundi sökkva. Ættu þessar
villandi upplýsingar, sem um
tíma komu miklu róti á hugi
fólks að undirstrika nauðsyn
þess, að fréttaflutningur af
miðunum verði mjög bættur
frá því, sem nú er. Öllu alvar-
legra er þó, að opinberir að-
ilar hafa augljóslega gefið
ósannar upplýsingar um,
hvar Ægir væri, fyrst eftir
átökin. Er það mál, sem
krefjast verður opinberrar
greinargerðar um af Ólafi Jó-
hannessyni, dómsmálaráð-
herra.
Menn greinir nokkuð á um,
hvort aðgerðirnar á miðun-
um, sem augljóslega voru
framkvæmdar samkvæmt fyr
irmælum dómsmálaráðherra,
hafi verið skynsamlegar eins
og á stóð. Þegar það er met-
ið verður öðru fremur að
leggja eitt sjónarmið til
grundvallar. Voru þessar að-
gerðir sl. laugardag og eru
hugsanlegar aðgerðir af svip-
uðu tagi í framtíðinni, líkleg-
ar til þess að tryggja viður-
kenningu annarra þjóða á 50
mílna fiskveiðilögsögu íslend
inga og hreinsa fiskimiðin
innan fiskveiðitakmarkanna
af erlendum togurum? Ann-
an mælikvarða er ekki hægt
að hafa þegar um þetta er
fjallað, því að við íslending-
ar erum ekki skotglöð þjóð,
sem leikur sér að því að
skjóta á óvopnaða fiskimenn
eða skip þeirra.
Hverjar eru jákvæðu hlið-
arnar á slíkum aðgerðum og
hverjar eru hinar neikvæðu?
í fyrsta lagi er augljóst, að
skothríð sú, sem gerð var á
Everton sl. laugardag sýnir
það og sannar, að íslenzka
Landhelgisgæzlan hefur ekki
lagt árar í bát, þrátt fyrir til-
komu flota hennar hátignar.
í öðru lagi er aðgerð þessi að-
vörun til brezku togaranna
um, að hyggilegast sé fyrir þá
að halda hópinn í herskipa-
vernd. Þetta eru þær já-
kvæðu hliðar, sem hægt er
að koma auga á. Á hinn bóg-
inn eru svo þau rök, sem
hægt er að færa fram fyrir
því, að hér hafi óskynsam-
lega verið að málum staðið
af ríkisstjórn Íslands. Hing-
að til höfum við íslendingar
unnið sigra okkar í deilum
við Breta án þess að beita
vopnavaldi. Siðferðilegur
styrkur okkar í þessum deil-
um hefur í augum umheims-
ins verið sá, að við værum
vopnlaus smáþjóð, sem ætt-
um í viðureign við herveldi.
Hætt er við, að þegar vopna-
valdi er beitt af okkar hálfu
eins og nú standa sakir, firr-
um við okkur þeim siðferði-
lega styrk, sem okkur er svo
mikilvægur til þess að vinna
almenningsálitið í heiminum
til fylgis við okkar málstað.
Þeir, sem gerast talsmenn
þess, að áfram verði haldið
á þeirri braut, að láta fall-
byssur varðskipanna tala
ættu einnig að hugsa þá hugs
un til enda. Hversu lengi er
hægt að halda þeim leik
áfram, án þess að til miklu
alvarlegri tíðinda dragi, en
raun varð á í þetta sinn. Eða
eru þeir menn til á íslandi,
sem í alvöru halda, að við
getum friðað fiskimiðin og
tryggt viðurkenningu ann-
arra þjóða á 50 mílna fisk-
veiðilögsögu okkar með
vopnabraki? Ótrúlegt má það
teljast, ef menn á annað toorð
hugsa þetta dæmi til enda.
Bersýnilegt er, að tilgang-
urinn með aðgerðum Ægis
var sá að taka togarann. Það
tókst ekki þrátt fyrir skot-
hríðina einfaldlega vegna
þess, að skipstjórinn á togar-
anum hélt áfram á fullri ferð
og var augljóslega staðráðinn
i því að láta fremur sökkva
skipinu en taka það. Hin
pólitísku yfirvöld í landinu,
sem í raun veittu samþykki
til hvers kúluskots voru ekki
reiðubúin til þess að veita
heimildir til skots af því tagi,
sem hugsanlega gátu stöðvað
togarann eins og t.d. með
því að skjóta á reykháf eða
í brú eins og áður hefur ver-
ið gert, enda sýnt, að þá voru
mannslíf í hættu. En hvaða
tilgangi þjónar það þá að
hefja slíkar aðgerðir, ef
menn eru ekki reiðubúnir til
þess að fylgja þeim fram til
fulls? Öllum brezkum tog-
araskipstjórum er nú ljóst,
að í áþekkum tilvikum geta
þeir sloppið með því að sigla
áfram hvað sem tautar.
Sú spurning vaknar einn-
ig, hvers vegna ríkisstjórnin
eða dómsmálaráðherra veitir
samþykkt til slíkra aðgerða
nú, þegar níu mánuðir eru
liðnir frá útfærslunni. Þar til
á síðustu vikum hafa skip-
herrar á varðskipunum verið
bundnir í báða skó og jafn-
vel ekki getað framkvæmt
víraklippingar, nema fá heim
ildir til þess í hvert skipti úr
landi. Hvað hefur breytzt á
þessum níu mánuðum?
Við skulum hvorki láta til-
finningahita eða múgsefjun
ráða ferðinni í landhelgismál-
inu. Varðskipsmenn okkar
hafa þegar náð þeim frábæra
árangri í starfi sínu sem bæði
er ábyrgðarmikið og vanda-
samt, að knýja brezku tog-
araskipstjórana til uppgjaf-
ar. Þeir treystu sér ekki
lengur til þess að fiska í
landhelginni nema undir her-
skipavernd. Þetta er mikils-
verður sigur og í kjölfar hans
kom herskipaverndin, sem
óhjákvæmilega stuðlar að
því, að almenningsálitið snú-
ist á sveif með okkur. En
þennan sigur varðskips-
manna mega stjórnmálamenn
irnir ekki skjóta úr höndum
okkar. Látum kalda skyn-
semi stjórna gerðum okkar
og vinnum landhelgismálið
eins og við höfum áður gert
með siðferðilegum styrk mál-
staðar okkar og hyggilegum
aðgerðum Landhelgisgæzl-
unnar sem hefur beitt bar-
áttuaðferðum, sem vel hafa
gefizt.
LÁTUM SKYNSEMI RÁÐA
1 tlantshafsbandalagið er
** mjög til umræðu um
þessar mundir í sambandi
við innrás Breta í íslenzka
fiskveiðilandhelgi. Á sama
tíma og óábyrgir aðilar krefj-
ast þess, að við segjum okk-
ur úr bandalaginu, staðnæm-
ast flestir ef ekki allir við
kröfu um, að hernaðarað-
gerðir Breta verði kærðar
fyrir þessu sama bandalagi.
Og stangast þessi sjónarmið
óneitanlega á. Enginn vafi er
á því, að Atlantshafsbanda-
lagið getur verið okkar styrk-
asta stoð í deilunni við Breta,
ef við höldum rétt á málstað
okkar þar. Vegna aðildar
okkar að Atlantshafsbanda-
laginu heyrist rödd íslands
betur um allan heim. Og ís-
lendingar gera sér grein fyr-
ir því, hversu miklu má fá
áorkað innan bandalagsins í
þessari baráttu.
Hugur íslendinga staðnæm
ist við þetta bandalag, eins
og sjá má af ummælum allra
þeirra, sem um málin hafa
fjallað og ekki síður af yfir-
lýsingum, þar sem þess er
krafizt, að bandalagið geri
það, sem í þess valdi er, til
að koma brezkum herskipum
út fyrir 50 mílurnar. Því er
augljóst, hvar íslendingar
vænta þess helzt, að málstað-
ur þeirra eigi hauk í horni.
Og ekki hefur mikilvægi At-
lantshafsbandalagsins og á-
kvarðana þess minnkað við
það, að sendiherra íslands
hjá Sameinuðu þjóðunum
hefur skýrt frá því, að af-
staða íslands til alþjóðadóm-
stólsins í Haag geti haft í för
með sér erfiðleika fyrir ís-
lendinga, ef þeir kæra inn-
rás Breta fyrir Öryggisráð-
inu. Slíkir erfiðleikar eiga
ekki að hindra skilning á
málstað íslands hjá Atlants-
hafsbandalaginu.
Á sama tíma og reynt er
að grafa undan öryggi ís-
lands með því að telja fólki
trú um, að við eigum að
segja okkur úr Atlantshafs-
bandalaginu, en aðildin að
því hefur verið hornsteinn
íslenzkrar utanríkisstefnu síð
ustu áratugi og reynzt vel,
er þess krafizt, að bandalag-
ið komi Bretum út úr ís-
lenzkri fiskveiðilögsögu. Á
sama tíma og bandalagið
er harðlega gagnrýnt fyrir
afskiptaleysi, binda íslend-
ingar mestar vonir við af-
skipti þess.
í Atlantshafsbandalaginu
eru öll ríki jafn rétthá, það
smæsta sem hið stærsta. Eng-
in ákvörðun er tekin í ráði
bandalagsins, nema allir séu
henni samþykkir. Þar hefur
ísland sömu áheyrn og Bret-
land. Og einmitt nú heyrist
oft talað um mikilvægi ís-
lands fyrir Atlantshafsbanda-
lagið, en því fremur verður
þess vænzt, að tekið sé fullt
tillit til réttmætra hagsmuna
okkar.
Engin ástæða er fyrir ís-
land að segja sig úr Atlants-
hafsbandalaginu á meðan
hagsmunir landsins eru ekki
þar fyrir borð bornir. Og
því má aldrei gleyma, að þótt
landhelgismálið sé okkur
mikið hagsmunamál, byggj-
ast öryggismál landsins á
miklu víðtækari hagsmun-
um, því að þar er sjálfstæði
okkar í veði. Við megum ekki
í hita landhelgisdeilunnar
láta leiðast út í neina fljót-
færni í varnarmálum lands-
ins, eins og nú er krafizt af
óábyrgustu aðilum. Við höf-
um aldrei haft meiri ástæðu
til að vera í Atlantshafs-
bandalaginu en einmitt nú.
ATLANTSHAFSBAN DALAGIÐ
OG INNRÁS BRETA í ÍS-
LENZKA FISKVEIÐILÖGSÖGU