Morgunblaðið - 17.06.1973, Page 20

52
MORGU'NBL.AÐIÐ, SONNUDAGUR 17. JÚNÍ 1973
HÚSMÆÐUR
í ORLOFI
á Staðarfelli í sumar
Sitthvað um þann frægðargarð
Húsmæðraskólinn á Staðarfelli.
HÚSMÆÐUR úr Hafnarfirði,
Kópavogi, Boorgairfjarðair-, Mýra-,
Srvæfellsness- og Dalasýsln og
máski fleiri, ætla að fara í orlof
í sumar vestur á Fellsströnd og
búa í Húsmæðraskóianum að
Staðarfelli. Orlofsnefndir viðkom
andi aðila munu taka við um-
sóknum húsmæðra, svo sem aug
lýst verður í blöðum frá hverjum
stað.
Hentugt er að rifja dálítið upp
um þennan frægðargarð, áður en
við ríðuim þar í hlað:
Fyrst er getið um Staðarfell I
landnámi Kjallaks gamla, er
einn sona hans, Þorgriimir þöng
uil, bjó þar. — Ekki mun hann
hafa verið meiri þöngulhaus en
almennt gerist.
Næst er að líta í Njálu. Þar
stendur: Maður er nefndur Þor-
valdur, hémn var Ósvífursson.
Hann bjó á Meðalfellsströnd und
ir Felli. Hann v£U" auðugur að
fé. —
Áframhaldið getum við síðan
lesið í bókasafninu góða á Stað-
arfelli, þegar við verðum komnar
þangað í sumar og höfum ekkert
að gera. — Talið er að hér að
Staðarfelli byrji harmsaga Hall-
gerðar langbrókar í viðskiptum
hennar við karlmenn. — Eigi var
skegglaus Þorvaldur búandi þinn
og réðst þú honum þó bana. —
Reyndar byrja þessi leiðindi
strax meðan hún er krakki, sam-
anber ótuktarskap Hrúts föður-
bróður hennar: Ærið fögur er
mær sú og munu margir þess
gjalda. En hitt veit eg eigi,
hvaðan þjófsaugu eru komin i
ættir vorar. —
Ekki má þó gleyma endinum,
þar sem Hallgerður virðist hafa
iifað alla sína elskhuga. — Geri
aðrir betur. —
Þegar kemur fram á 12. öldina
býr á Staðarfelli afi Snorra
Sturlusonar, Þórður Gilsson, fað
ir Hvamm-Sturlu, ættföður Sturl
unga. Það sýnir landgæði Staðar-
fells að þótt aldimar líði þá búa
þar alltaf höfðingjar á veraldar-
visu, en of langt er að fjölyrða
u*n þá hér.
Þó má rétt minnast á Benedikt,
son Boga gamia í Hrappsey.
Um 1800, þegar hann bjó á Stað-
arfelli, átti hann þetta meðal ann
ars: 300 kiló af sméri, 32 sauðar-
föll, 12 tunnur af Skyri, fyrir ut-
an búsáhöid, mikið af smiðuðu
silfri, skeiðum, borðbúnaði og
kvensilfri, og svo miklar bækur
og góðar. —- Svipað þessu er bú-
ið á Staðarfelli núna. Geta því
orlofskonur átt von á miklum
mat og góðum. — Tæplega mun-
um við torga smérinu þar og
skyrtunnunum tóif.
Hins vegar er núna sú breyt-
irag á orðin, að i kirkjunni er
ekki leragur að fiinna harðfisk,
mjölmat og peninga, eins og var
hjá Benedikt Bogasyni.
1 fornum sið var kirkjan á
Staðarfelli helguð þessum dýr-
lingum: Pétri postuia, Ólafi
kóngi, Þorláki helga, Mariu
Magdalenu og öllum heilögum.
Gott er að geta geragið í hús
Drottins og átt þar sálufélag
með þeim helgimönnum sem frá
fomu eru ármenn þessa staðar.
Guðshús Staðarfells er virðu-
legt og vel búið, fyilt helgi og til
beiðslu kynslóðanna í sorg og
gieði.
Einhvers staðar hefur verið
sagt, að allar þjónustustofnanir
handa almenningi hafi í upphafi
verið gefnar af bamlausu fólki.
Þetta sannast á Staðarfellsskólan
um.
Milljónerafrúin Herdís Bene-
diktssen eignaðist þrettán böm
með manni sínum Brymjólfi Bene
diktssen. Bömin dóu öll 1
bemsku, nema ein dóttir. Þessi
unga stúlka hefur líklega verið
ríkasta heimasæta á öllu landinu
í þá tið og þar að auki bráðfalleg.
Hún hét Ingileif Sólborg Carlotta
og komst yfir tvítugsaldur. Þá
andaðist hún lika.
Þá varð það að ekkjan Herdís
Benediktsson gaf milljónafé, að
nútímamati til stofnunar kvenna
skóla á Vesturlandi.
Svo kvað Stefán frá Hvitadal:
Og frúin mæt, er fræið gaf,
hún fögur rís í minni,
er döpur sat við dauðans haf
hjá dótturminning sinni. —
Eftir mikið þref um þenman
mikla sjóð í nokkra áratugi, þá
varð stórbóndinn Magnús Frið-
rikssom að lokum sá sem hratt
þessu kvennciskólamáli áleiðis í
örugga höfn. Með glæsibrag
hafði Magnús setið þessa kosta-
jörð í 18 ár. En þá dró ský fyrir
sólu, er hið hörmulega slys varð
— að einkasonur þeirra hjóna,
fóstursonur þeirra og tvö viranu-
hjú drukknuðu i Hvammsfirði.
Sér tii harmaléttis tóku þau
Magnús Friðriksson og Soffía
Gestsdóttir kona hams, sama ráð
ið og frú Herdís forðum. Þau
gáfu mestan hluta eigna sinna í
minningu um Gest son þeirra og
skyldi sú eign renna til skólans,
sem Herdis Benediktssen óskaði
að reisa í minningu Ingileifar
dóttur sinnar.
Og enn kveður Stefán frá Hvíta
dal:
Að missir sá til mikills varð
þess minnist landsins dætur.
Þau létu af hendi göfgan garð
og gáfu í sonarbætur. —
Húsmæðraskóli að Staðarfellli
var fyrst starfræktur sem einka-
skóli Sigurborgar Kristjánsdóttur
frá Múla við Isafjarðardjúp 1927.
En þegar Jónas Jónsson varð
menn tám ál aráðherra, þá ákvað
hann að Herdísarskólimm skyldi
reistur að Staðarfelíli. Vigsludag-
urinn var 4. júní 1929. — Staðar-
fellsskólinn stendur hátt und
hlíðarbrekku, hvlt með stofuþil.
— Híbýli þarna bera fyrst og
fremst vott um að hér hefur
fólk búið lenigi og viirðulega. —
Þetta mikla hús hefur sál, það
finna afflir, sem þama koma. Sagt
er að veðursæld sé hér meiri en
viða nærlendis. Náttúran er i
senn svipmikil og fríð. Hrafn
verpir í háum hömrum yfir bæn-
um. — Ilmimn leggur af leifum
mikiils skógar i nágrenninu. Við
túnfótimm gjálfrar lognaldan við
látur og hreiður Breiðafjarðar.
Eyjarnar óteljandi lokka hugann
og ástarstarfið eilífa kveður við
í björgunum:
— Úti ert þú við eyjar blár en
ég er setztur að dröngum —.
Kannski förum við eitthvað út
í eyjar, nema þá að við höldum
til stórbýlanna á næstu grösum.
— Sumar okkar eiga nú ræki-
lega erindi að Laugum í Sælings
dal, til þess að rifja upp góð
kynni við foma vini orlofsins
þar á bænum. Þá mætti kannski
bregða sér i Sælingsdalslaug og
verða sér úti um kaffisopa hjá
Reykjavíkurkomunum, sem sitja
staðinn aMam í ár.
Að Hvammi í Hvammsveit, bæ
Auðar djúpúðgu, var Maríu-
kirkja í fomum sið. Ef við bregð
um okkur inn að Skarði, þá geta
sumir aiveg fallið í stafi við að
hugleiða óralanga sögu þeinrar
ættar er þar býr enn. — Við
horfum yfir að Reykhólum, þar
sem Grettir varð mat sínum fegn
astur og brúðkaupsveizlan góða
var haldin fyrir átta öldum, eða
þar um bil. Þá er að gægjasit
upp á Vaðalfjöllin, um leið og far
ið er á bemskuslóðir Matthíasar
Jochumssonar í Þorskafirði. Til
munu vera það harðsnúnir hús-
mæðrahópar að þær linni ekki
látum, fyrr en skellt er á skeið
yfir Þorskafjarðarheiði, alla leið
norður í Djúp. Hver veit hvar
þær lenda, kannski norður í
Kaldalón við Drangajökul?
En hvert svo sem farið er, þá
komum við, fegnar að kveldi
heim á stórbýlið okkar, Staðar-
fell, þar sem gestrisnin liggur
í loftinu, undir eins og komið er
í hlað.
Ofan á allt þetta erum vér boðn
ar velkomnar af skáldinu Jó-
hannesi úr Kötlum:
Yfir stoltu Staðarfelli
stórra merkja vakir dís.
Hýrt í bragði, hátt að velli
höfuðbólið fagra rís.
Brosir hlýtt við bændalýði
breiðir faðminn móti sól.
Borið giftu, búið prýði
býður Islands dsetrum skjól.
Sigurveig Guðmundsdóttir,
Hafnarfirði.
BRÉF BRETA TIL
ÖRY GGISRÁÐSINS
Hér á eftir fer þýðing á
texta bréfsins, sem brezka
stjórnin sendi til Öryggis-
ráðs Sameinuðu þjóðanna 29.
maí sl. vegna atburðarins, er
varðskipið Ægir skaut föst-
um skotum að brezka togar-
anum Everton sem var að
veiðum innan 50 milna fisk-
veiðilögsögunnar út af Norð
urlandi. Bréfið var afhent af
Kenneth Jamesen, varafasta-
fulltrúa Breta hjá Samein-
uðu þjóðunum.
„Að fengnum fyrirmælum
rikisstjómar minnar hef ég
þann heiður að vekja at
hygli yðar og annarra full-
trúa í öryggisráðinu á eftir-
farandi.
26. maí sl. skaut íslenzka
varðskipið Ægir hvað eftir
annað föstum skotum að
óvopnuðum, brezkum togara,
Everton, þar sem ha.nn var
að veiðum um 30 mílur und-
an ströndum Islands. Skip-
ið var að veiðum í samræmi
við tilmæli Alþjóðadóm-
stólsins í Haag frá 17. ágúst
1972. Þetta atvik var hið al-
varlegasta til þessa af fjöl-
mörgum og stöðugt hættu
legri aðgerðum gegn brezk-
um togurum og það í full-
komnu virðingarleysi við
hættuna gagnvart mannslíf-
um.
I tilmælum Alþjóðadóm-
stólsins frá 17. ágúst 1972 til
Breta og Islendinga er hvatt
til bráðabirgðaráðstafana,
meðan beðið sé end-
anlegra ákvarðana um efnis-
leg atrlði í málinu, sem Bret-
ar höfðuðu ^egn íslending-
um, eftir að þeir síðar-
nefndu tiikynntu árið 1971
að þeir ætluðu að færa fisk-
veiðilögsöguna út í 50 milur.
Skv. 41. grein stofnskrár
dómstólsins voru íslending-
um, Bretum og Öryggisráð-
inu send þessi tilmæli.
Þau voru þess eðlis að
íslendingar skyldu forð-
ast að framfylgja hinum
nýju reglum og að ársafli
Breta skyldi ekki fara yfir
170 þúsund lestir. Báðir að-
ilar skyldu forðast að gera
nokkuð, sem gæti magn-
að deiluna. Brezka stjórnin
hefur í alla staði fylgt þess-
um tilmælum. 1 úrskurði 2.
febrúar 1973 ákvað dómstóll
inn að hann hefði lögsögu í
málirau.
IsJenzka ríkisstjórnin hef-
ur algerlega virt þessi
tiimæli að vettugi og
hefur fylgt valdbeitingar
stefnu gegn brezkum togur-
um. Þessi valdbeiting hef-
ur orðið stöðugt hættulegri,
eftir þvl sem tímar hafa lið-
ið. Aðgerðimar byrjuðu ineð
því að skorið var á vörpur
togara og hafa þróazt upp í
að skotið hefur verið laus-
um og nú föstum skotum. 23.
apríl var skotið úr rifli í brú
óvopnaðs brezks togara. 14.
maí gerðu menn af varðskip-
inu Tý, tilraun til að komast
um borð í brezka togarann
Lord Alexander, fyrst með
hótunum um skothríð og síð-
ar með skothríð, og fór þá
eitt skot mjög nálægt togar-
anum Macbeth. Þessum að-
gerðum lauk svo með skot-
árásinni á Everton 26. maí.
Allan þennan tíma hefur
brezka stjómin sýnt mikla
stillingu. Hún hefur ætíð ver
ið sannfærS um rétt sinn til
að vernda brezka togara á
umræddum miðum, en það
var ekki fyrr en eftir at-
burðinn 14. maí að ákveðið
var að brezkir togarar gætu
ekki lengur haldið áfram
veiðum án verndar. Brezk
herskip voru send inn fyr-
ir 50 milna mörkin þann 19.
maí, til þess að veita slíka
vemd. Það skal tekið fram
að siðustu aðgerðir áttu sér
stað um 230 sjómilur frá
næsta brezka herskipi og
ekkert herskip kom nokkru
sinni við sögu í umræddum
atburði.
Frá því að Islending-
ar fyrst skýrðu frá ásetn-
ingi sínum að færa út land-
helgina, hefur brezka stjórn
in lagt áherzlu á samnings-
vilja sinn um bráðabirgða-
samkomulag, meðan beðið
væri endanlegs úrskurð-
ar Alþjóðadómstólsins um
tfnlsatriði, eða eftir niður-
stöðum hafréttarráðstefnunn
ar, sem framundan er.
Brezfea stjómin hefur
lagt mörg tiliboð fyrir Is-
lendinga í þessu sambandi og
það er ennþá stefraa hennar
að ná samkomulagi við samn
ingaborðið.
Það er von brezku stjóm-
arinnar að íslendingar hætti
aðgerðum, sem brjóta gegn
tilmælum Alþjóðadómstóls-
ins frá 17. ágúst 1972, og
sem eru brot á alþjóðalög-
um og stofna ma.insdifum í
Ihættu. Islenzki forsætisráð-
herrann hefur hins veg-
ar lýst þvi yfir að siðustu
aðgerðir séu í fuliu samræmd
við stefnu stjómar sinnar og
geti vel endurtekið sig. Eins
og málum háttar telur ríkis-
stjórn mín rétt að vekja at-
hygli yðar og annarra i Ör-
yggisráðinu á málinu.
Ég yrði þakklátur ef bréf
þetta yrði látið berast, sem
skjal frá öryggisráðinu."