Morgunblaðið - 28.09.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBiLAÐIÐ — FÖSTUDAGUR 28. SEPTEMBER 1973
jnwgtutMaMfe
Útgefandi hf. Árvakur, Reykiavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Krístinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 22,00 kr. eintakið.
c
öu akvörðun ríkisstjornar-
innar að fresta stjómmála-
slitum við Breta í eina viku
var sjálfsögð. Eftir að ríkis-
stjórnin hafði gefið þá yfir-
lýsingu, að stjórnmálasam-
skiptum við Breta yrði hætt,
ef áframhald yrði á ásigling-
um brezku herskipanna,
hlutu atburðirnir um síðustu
helgi að leiða til þess, að
stjórnmálaslitin kæmust al-
varlega á dagskrá. Slit stjórn
málasamskipta eru þó mjög
alvarlegur atburður fyrir
báðar þær þjóðir, sem hlut
eiga að máli. Bretastjórn ger-
ir sér auðvitað grein fyrir
því, ekki síður en við íslend-
ingar.
Nú hafa líka borizt af því
fregnir, að forsætisráðherra
Breta, Edward Heath, hafi
tekið sér fyrir hendur að
gera tilraun til að breyta því
óviðunandi ástandi, sem milli
ríkjanna er, þannig að Bret-
ar komist út úr þeirri klípu,
sem þeir telja sig vera í. Til
lausnar málinu bendir hann
á, að brezku skipin tak-
marki veiðar meðan reynt
sé að finna lausn, en ekki
er enn fullljóst, hvað fyrir
forsætisráðherra Breta vakir
að öðru leyti. En vonandi
tekst að koma í veg fyrir slit
stjórnmálasamskipta.
Frestur sá, sem Bretum
hefur nú verið veittur til að
draga herskip sín út fyrir 50
mílna mörkin, er líka nægi-
lega langur til þess, að þeir
geti yfirvegað málin og séð,
að engra annarra kosta er
völ, ef aftur á að vera von
um, að eðlileg samskipti geti
tekizt á milli ríkjanna. íslend
ingar standa sameinaðir um
þá kröfu, að ofbeldisaðgerð-
um verði hætt, áður en nokk-
ur von sé til þess, að
við Breta verði samið um
lausn á deilUmálunum. Hins
vegar veit það hver sem
vill vita, að við íslendingar
erum ekki langræknir. Við
gefumst aldrei upp fyrir of-
beldishótunum, en við erfum
ekki misgjörðir við okkur um
aldur og ævi. Fáar þjóðir eða
engin standa okkur nú nær
en Danir, þótt þeir hafi
gert á hlut okkar. Og við tók
um upp eðlileg samskipti við
Breta 1961, eftir að þeir létu
af ofbeldisaðgerðum.
Brezkir ráðamenn mega
líka gjarnan hugleiða, að að-
staða þeirra hér á miðunum
verður ekkert öðru vísi en
hún var í meira en hálft ár,
fyrst eftir að fiskveiðitak-
mörkin voru færð út, þótt
þeir dragi herskip sín nú
til baka. Og þeir mættu líka
gjarnan hugleiða, hver grund
vallarmismunur er á því,
þrátt fyrir allt, að fara að
með sama hætti og Vestur-
Þjóðverjar og að beita vopn-
uðu ofbeldi.
Ljóst er, að aðgerðir At-
lantshafsbandalagsþjóðanna
eru að bera verulegan árang-
ur. Þær leggja sig mjög fram
um það, með framkvæmda-
stjóra NATO í broddi fylk-
ingar, að fá Breta til að
draga herskip sín í burtu. Og
hægt og sígandi vinna þær
aðgerðir og almenningsálitið
þar í landi á brezkum stjórn-
völdum, eins og raun ber
vitni. Raunar er því ekki að
neita, að við íslendingar hefð-
um enn betur getað hagnýtt
okkur þá aðstöðu, sem við
höfum til áhrifa hjá Atlants-
hafsbandalaginu, með því að
láta fulltrúa okkar þar við
fleiri tækifæri vekja athygli
á atferli Breta, þótt ekki væri
farið fram á neinar sam-
þykktir hjá Atlantshafsbanda
laginu, sem það ekki getur
gert, án samhljóða atkvæða.
En slík umræða gæti vakið
athygli og þrýst enn frekar
en orðið er á brezku ríkis-
stjórnina.
Ljóst er raunar, að Atlamts-
hafsbandalagsþjóðirnar munu
nota þann frest, sem nú hef-
ur verið gefinn til næsta mið-
vikudags, til þess að beita öll-
um þeim áhrifum, sem þeim
er unnt, á brezku ríkisstjórn-
ina, þannig að hún dragi her-
skip sín út fyrir 50 mílurnar,
áður en þessi frestur rennur
út. Þar með væri að vísu ekki
fengin lausn á deilumálun-
um, en þó yrði andrúmsloft-
ið með allt öðrum hætti en
nú er. Þá yrði væntanlega
komizt hjá stjórnmálaslitum,
og þá þyrfti varla að óttast
um mannslíf í átökum á mið-
unum, því að íslenzk varð-
skip mundu ekki beita nein-
um þeim aðgerðum, sem
mannslífum stofna í hættu.
Það hefur reynslan sýnt.
Forsætisráðherra og utan-
ríkisráðherra gáfu báðir um
það yfirlýsingar skömmu eft-
ir að ofbeldisaðgerðir Breta
hófust, að þau tilboð, sem ís-
lendingar hefðu gefið, mundu
standa, ef hætt yrði að beita
herskipunum. Síðan hefur
mikið vatn runnið til sjávar
og afstaða okkar íslendinga
harðnað vegna óbilgirni
Breta. Samt sem áður er það
eðlileg afstaða að skoða
rækilega hvað nú vakir fyrir
forsætisráðherra Breta.
STJORNMALASLITIN
Bréf Edward
Heaths til
Ólafs Jóhannessonar
MORGUNBLAÐIÐ hafði í
gær sambancl við brezka ut-
anríkisráðnneytið í London og1
fékk þaðan texta bréfs þess,
sem utanríkisráðherra Bret-
lands, Edward Heath, sendi
forsætisráðherra Isiands, Ól-
afi Jóhannessyni í fyrradag.
Texti bréfsins fer hér á eftir
í lauslegTÍ þýðingu.
„í>að veldur mér miklum
áhyggjum, hvernig fiskveiði-
deilan hefur skaðað hin góðu
og vinsamlegu samskipti, sem
til þes>sa hafa verið milli Bret
lands og Isiands. Sömuleiðis
hryggir það miig, að sjómenn
landa okkar tveggja, skuli lagð
ir í þá hættu, sem nú-
verandi ástand hefur i för með
sér. Að sjálfsögðu varð það
mér miki5 áfall að frétta um
það slys, er einn af vélamönn-
um Ægis beið bana í síðasta
mánuði, sem var óbeim af-
leiðing átaka á fiskimiðunum.
Þ>að er leitt að ensk-Lslenzk
samskipti skuli hafa versinað
með þeim hætti, sem raun ber
vitni og að það skuii hafa
dregið úr líkum á þvl, að
bráðabirgðasamkomulag ná-
ist. Samninganefndir okkar
höfðu reyndar í maí sl. kom-
izt allnærri því að ná sam-
komulagi af því tagi, sem rík-
isstjórnir beggja aðila leita
eftir og gæti gert okkur fært
að komast yfir næstu tvö ár-
in eða þar um bil án frekari
vandræða á fiskimiðunum og
án áhrifa á lagaiega stöðu
hvors aði'la um siig.
I>að er visisiulega geysflega
mikiivægt, að ríkisstjórnir
okkar finni einhverja leið til
þess að brjótast út úr þeirri
blindgötu, sem málið er nú í.
Takist það ekki, eru fyrir-
sjáanlega litlar iikur til þess,
að nokkurn tima verði hægt
að setjast að samningaborði
til þess að Ijúka samningum
um bráðabirgðasamkomulag,
og hætturnar á alvariegum á-
tökum á fiskimiðunum verða
áfram fyrir hendi.
Ég sting því upp á því við
yður, að þér kannið, hvont
ríkiisstjórnir okkar ættu nú
ekki að gripa tiil skjótra ráð-
stafana tiil þess að koma á
„modius vivendi" á fiskiimið-
unrjm, þar sem — meðam svo
stæði, sem gæti verið tiltek-
inn tíma eða óákveðinn —
floti hennar hátignar og
dráttarbátamir mundu ekki
athafna sig innan hins um-
deilda svæðis milli 12 og 50
sjómílma frá islenzkum grunn-
línum og i.slenzku varðskipin
mundu ekki skipta sér af
brezku togurunum, sem væru
þar að veiöutm — og þar sem
brezka ríkisistjórnim og brezk-
ur fiskiðnaður siamþykktu
sjáifviljug að draga úr sókn
á miðiin.
Ég er þeirrar trúar, að
„modus vivendi" af þessu
tagi væri löndum okkar mjög
í hag og rmundi gera okkur
fært að skapa þær aðstæður
og það andrúmsiloft, að hægt
væri ■ að taka upp samninga
um bráðabirgðasamkomiulag,
sem verulegar líikur væru á
að bæru árangur. Ég vona,
að þér sjá'ið yður fært að
ihuga þessa hugmynd með
vinseimd. Sé svo, vona ég, að
við getum fljótlega komið á
fundi, á hvaða stigi embætt-
ismanna sem er og sem báð-
um hentar, til þess að hægt
sé að ræða málið í smáatrið-
um.“
Lögreglu-
maður
myrtur
í Noregi
Sandnes, 27. september
— NTB
FIMMTUGUK lögreglumaður,
Thorkel Tjörholm, var skot-
inn tii bana, þegar hann
reyndi að handtaka þrjá
fanga, sem höfðu flúið úr
fangelsi skanmit frá Sandnes
í Noregi í morgim.
Morðinginn er 23 ára gam-
all Stafatngursbúi, Per Bernt-
sen.
Fangarnir óku út af, er
þeim var veitt eftirför og þeg-
ar þrir lögregluimenn komiu til
að handtaka þá, stökk einn
þeirra út úr bilnum með
hagilaibyssu, sem hann miðaði
að lögregluimönmunum.
Einn lögreglumannanna
hörfaði, en fanginm skaut á
Tjörholm. Morðimginn fleygði
strax frá sér vopminiu og gafst
upp ásamit hinum föngumum.
Sovézkir ráðunautar
reknir frá Sýrlandi?
Þota f órst
Napoli, 27. sept. AP
Phantom-þota bandaríska
flughersims brotlenti og
sprakk í tæthir á Capodichino
flugvellli við Napoli í dag. Báð
ir flugmenmimiir biðu bana.
Beirút, 27. september -— AP-NTB
SÝBUENDINGAR hafa tak-
markað ferðafrelsi sovézkra
hernaðarráðunauta samkvæmt
blaðafréttum og um það er rætt
að stjórn Hafez Assad forseta
búi sig undir að reka þá úr landi.
Að sögn BeirútiWaðsins An
Nahar hefur þeim 3.000 rússn-
esku sérfræðingum, sem talið er
að séu í Sýrlamdi, verið gert að
bera sérstök vegabréf og þeim
hefur verið banmað að ferðast
um laindið án leyfis yfirvalda.
Þessi ráðstöfun Sýrlendinga
er túlkuð serna hefnd fyrir neit-
un Rússa uim að ioftvarnaeld-
flaugum verði beitt gegn ísra-
elskum þotium, sem fljúga inn
í sýrlenzka ioftheOgi. Fyrir hálf-
um mánuði háðu Sýrlendingar og
ísraelar hörðustu loftorrustuna
frá dögum sex daga stríðsins.
Samkvæmt blaðafréttum voru
takmarkanmnar fyrirskipaðar
eftir stormasaman fund, sem sýr-
lenzki utanrikis- og varaforsæt-
isráðherrann, Abdel Halim
Khaddam, átti með sendiiherra
Sovétrikjanna. Khaddiam mun
hafa sakað ráðunautana um að
brjóta laniMög og hafa að engu
fyrirmæli sýrlenzkra yfirvakla.
Sovézku hemaðarráðunautarn-
ir starfa aðallega í flughermum
og loftvarnaeldflaugiastöðvum í
Mið -og Norður-Sýrlamdi. Um
1200 borgarailegir ráðunautar
eru í landinu, aðallega tækná-
fræðingar og verkfræðingar, sem
hafa unnið við smíði ris'astífl-
unnar á Efrates. Fyrsta áfanga
lauk í júM og flestir ráðunaut-
arrrir munu vera á förum.
Rússar hafa ekki villjað svara
beiðni Sýrlendiinga urn þotur af
gerðinni MIG-23 og Assad for-
seti mun nú leita fyrir sér hjá
Brefum og Frökkum. Khaled
Bakash, foringi kommúnista,
hefur hótað að víkja tveimur
ráðherrum sínrum úr stjórninni,
ef breytinig verður á afstöðunná
tiil Rús®a.