Morgunblaðið - 01.03.1974, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MARZ 1974
Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 22,00 kr. eintakið.
Um helgina efnir
Sjálfstæðisflokkurinn í
Reykjavík til víðtæks próf-
kjörs um skipan framboðs-
lista flokksins við borgar-
stjórnarkosningarnar í
vor. Hér er um að ræða
opið prófkjör, sem ekki ein-
ungis flokksbundnir sjálf-
stæðismenn hafa rétt til
þátttöku í heldur einnig
allir þeir, sem hyggjast
styðja Sjálfstæðisflokkinn
við kosningar til borgar-
stjórnar að þessu sinni. Til
marks um það, hve hér er
um víðtæka kosningu að
ræða, er sú staðreynd, að á
laugardag og sunnudag
verða opnir 8 kjörstaðir í
borginni og einn kjörstað-
ur verður opinn á mánu-
dag fyrir þá, sem ekki eiga
þess kost að greiða atkvæði
um helgina. Ennfremur
hófst utankjörstaðaat-
kvæðagreiðsla í prófkjör-
inu sl. mánudag til þess, að
þeir, sem fjarverandi
verða úr borginni þessa
þrjá kjördaga, geti tekið
þátt í prófkjörinu. Þannig
er af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins allt gert, sem
unnt er, til þess að greiða
fyrir því, að stuðnings-
menn flokksins í kosning-
unum í vor geti haft sitt að
segja um val manna á
framboðslista til borgar-
stjórnarkosninganna.
Tæpast verður dregið í
efa, að svo víðtækt próf-
kjör er einhver lýðræðis-
legasta aðferð, sem
hugsanleg er til þess að
velja menn á framboðs-
lista. Þessi aðferð veitir
þúsundum Reykvikinga
tækifæri til að hafa áhrif á
skipan framboðslistans og
reynslan frá síðustu tveim
prófkjörum sjálfstæðis-
manna í Reykjavík fyrir
borgarstjórnarkosningar
1970 og alþingiskosningar
1971 sýnir, að Reykvíking-
ar kunna vel að meta þessa
lýðræðislegu aðferð við val
manna til framboðs. Á
grundvelli hinnar miklu
þátttöku í þessum tveimur
síðustu prófkjörum var
ákvörðun tekin um próf-
kjör að þessu sinni.
Hinu er ekki að leyna, að
þótt kostir prófkjörs séu
margir og þá fyrst og
fremst þeir, sem að framan
greinir, eru gallarnir líka
til. Barátta milli einstakra
frambjóðenda í prófkjöri
verður oft býsna hörð og
óvægin og stundum sjást
menn ekki fyrir. Ef til vill
er hér um byrjunarörðug-
leika að ræða og hugsan-
legt, að smátt og smátt
skapist ákveðin hefð um
það, hvaða baráttuaðferð-
um þykir hæfilegt að beita
í slíkum prófkosningum.
Takist ekki að skapa slíkar
venjur er sú hætta augljós-
lega fyrir hendi, að margir
hæfileikamenn, sem ávinn-
ingur væri að fyrir borgar-
búa að fá til starfa í borgar-
innar þágu, fáist ekki til
þess að taka þátt í próf-
kjöri. Á þessu hefur nokk-
uð borið og það undirstrik-
ar nauðsyn þess, að annað-
hvort verði settar ákveðn-
ar leikreglur i prófkosning-
unum eða frambjóðendur
temji sér ákveðna hófsemi
í kosningabaráttunni.
Morgunblaðið vill ein-
Bersýnilegt er, að
hinir svonefndu „her-
stöðvaandstæðingar" hafa
orðiðfyrir stórkostlegu sál-
rænu áfalli vegna undir-
skriftasöfnunar „Varins
lands“. Nú þegar hafa um
55 þúsund kjósendur, eða
um helmingur kosninga-
bærra manna í landinu
skrifað undir áskorun
„Varins lands“ og enn
berast undirskriftalistar.
„Herstöðvaandstæðingar“
finna upp á furðulegustu
aðferðum til að gera lítið
úr þessari undirskrifta-
söfnun. Þær aðferðir eru
svo hlægilegar, að þær eru
ekki umtalsverðar.
Hins vegar er ástæða til
að leggja áherzlu á tvö
atriði. Tölvuúrvinnsla sú,
dregið hvetja alla þá, sem
hyggjast styðja Sjálf-
stæðisflokkinn við borgar-
stjórnarkosningarnar í
vor, að taka þátt í prófkjör-
inu nú um helgina og eiga
með atkvæði sínu þátt í því
að velja sterkan og sigur-
stranglegan lista Sjálf-
stæðisflokksins við þessar
kosningar, sem skipta ekki
aðeins máli um framtíð
borgarinnar heldur geta
einnig orðið vinstri stjórn-
inni það áfall, sem hún rís
ekki undir.
sem fram fer á undir-
skriftalistunum, er til þess
gerð að tryggja, að undir-
skriftir séu réttar, þannig
að með engu móti verði
hægt að bera brigður á
þær. Formaður Alþýðu-
bandalagsins gerði sig að
fífli með því að rísa upp á
Alþingi og tala um
„persónunjósnir" í því
sambandi. Upplýst er, að
Samtök herstöðvaandstæð-
inga gengust fyrir undir-
skriftasöfnun fyrir rúmum
áratug. Hvað varð um þá
lista? Til hvers voru þeir
notaðir? Hvar eru þeir
niður komnir? Vill ekki
Ragnar Amalds upplýsa
það, áður en hann vænir
aðra um óheiðarleg vinnu-
brögð.
, PRÓFKJÖR
SJALFSTÆÐISMANNA
Sálrænt áfall
LloydGeorge
Jerome Thorpe: Núverandi tor-
ingi flokksins
Sir Henry Campbell Banner- LordAspuith
mann
John Russel
Frjálslyndi flokkurinn í Bretlandi:
Verður hann afl
um stjórnmálum
FRJALSLYNDI flokkurinn í
Bretlandi er sprottinn upp úr
flokki, sem kenndi sig vi3
Whigmore — var reyndar stytt
f Whigs —. Eftir ósigur Napó-
leons árið 1815 tók thaldsflokk-
urinn upp þá stefnu að freista
þessa á alla lund að rýra áiit
kjósenda á honum, en hug-
myndir flokksins voru nokkuð
áþekkar hugmyndum frönsku
þyltingarinnar frá 1789, og
reyndi íhaldsflokkurinn að
gera flokkinn tortryggilegan,
þar sem mörgum þóttu hug-
myndir hans hinar hættuleg-
ustu. Whigflokkurinn sam-
þykkti Umbótaskrána miklu
árið 1832, þar sem flokkurinn
taldi róttækra umböta þörf I
Bretlandi. Flokkurinn rann
sfðan inn í smáflokk, sem
kenndi sig við frjálslyndi og
leiðtogi hans, John Russel,
beitti sér síðan fyrir algerum
samruna þessara afla.
Árið 1967 lézt Russel og við
tók Gladstone sem flokksleið-
togi. Árið eftir myndaði hann
fyrstu stjórn Frjálslynda
flokksins og undir forystu Glad-
stones var Frjálslyndi flokkur-
inn forystuafl í brezkum stjórn-
málum þann tíma, sem eftir
lifði af 19. öldinni. Arið 1874
tókst íhaldsflokknum að
hnekkja veldi Gladstones um
hríð, en sex árum síðar vann
Frjálslyndi flokkurinn giæsi-
legan sigur í kosningum og enn
tók Gladstone við völdum.Sat
stjórnin að völdum næstu fimm
í brezk-
a ny :
árin, unz hún féll á fjármála-
frumvarpi, sem að stóðu i sam-
einingu íhaldsmenn og full-
trúar írsku flokkanna. i
febrúar árið eftir myndaði
Gladstone stjórn þriðja sinni,
en ágreiningur kom upp um
heimastjórn til handa irum, en
því máli var Gladstone fylgj-
andi. Klauf nokkur hluti Frjáls-
lyndaflokksins sig út úr og
myndaði Sameiningarsam-
bandið undir forystu John
Brights og Josephs Chamber-
lains, en þessi smáflokkur var
síðar innlimaður i íhaldsflokk-
inn. Frjálslyndi flokkurinn
naut á þessum árum mikils
stuðnings í Wales, Skotlandi og
á írlandi og hann komst enn á
ný til valda árið 1892. Glad-
stone sagði af sér 1894 og þá tók
við Archibald Philip Primrose,
sem varð í senn flokksleiðtogi
Og forsætisráðherra. Árið 1895
vann Sameinaði flokkurinn
kosningarnar og Primrose lét
af störfum sem forystumaður
flokksins þremur árum síðar.
Þá tök við Sir Henry Campbell.
Búastrfðið vakti á ný erfiðleika
Og ágreining meðal afla innan
Frjálslynda flokksins en Frjáls-
lyndi flokkurinn vann kosning-
arnar 1906 og Campbell
Bannermann varð forsætisráð-
herra. Siðan tók Asquith
lávarður við tveimur árum
síðar. Þegar hér er komið sögu,
er Verkamannaflokkurinn
Framhald á bls. 39

Gladstone:
Frægastur
allra leiðtoga
Frjálslynda
flokksins