Morgunblaðið - 16.07.1974, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. JULl 1974

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 35,00 kr. eintakið.
Fréttir Morgunblaðs-
ins síðustu daga um
sérkennilegar mannaráðn-
ingar í fríhöfn og við toll-
gæzlu á Keflavíkurflug-
velli hafa að vonum vakið
nokkra athygli. í forystu-
grein dagblaðsins Vísis sl.
föstudag er fjallað um
þessi mál og þar sagði m.a.:
„Bandarískir þingleiðtogar
hafa sakað Nixon Banda-
ríkjaforseta um það, sem
þeir kalla „tvöfallt sið-
gæði“ í afstöðu hans til
rannsóknar Watergate-
hneykslisins. Engu er
líkara en vinstri stjórnin á
Islandi hafi á valdaferli
sínum viljað koma á tvö-
földu siðgæðismati í stjórn-
málum undir kjörorðinu:
Okkur er allt leyfilegt —
aðrir verða að sætta sig við
eðlilegar hömlur."
Vissulega er mikið til í
því, að vinstri flokkarnir
hafi á þriggja ára valda-
ferli sxnum ástundað tvö-
fallt siðgæðismat. Þó hefur
verið sérstaklega athyglis-
vert að fylgjast með því,
hvernig vinstrisinnaðir
æskumenn hafa í fram-
kvæmd staðið við ýmsar
kenningar, sem þeir hafa
haldið á loft hin síðari ár.
Eitt af því, sem mjög hefur
einkennt vinstri bylgjuna,
sem um tíma gekk yfir hjá
nemendum í svonefndum
æðri skólum, en er nú að
fjara út, er krafan um
aukið og virkara lýðræði.
Hin síðari ár hafa vinstri-
sinnaðir stúdentar haft
tögl og hagldir í stúdenta-
ráði Háskóla íslands og
mætti ætla, að þeir hefðu
þar unnið að því að koma á
virkara lýðræði í starfi
stúdenta. En það er öðru
nær. Stúdentablað er
glöggt dæmi um þetta.
Stúdentablað er gefið út af
stúdentaráði, og undir út-
gáfu þess er staðið með
fjárframlögum frá hverj-
um einasta stúdent, sem
innritast í Háskóla Islands.
Ætla mætti, að blað þetta
iðkaði opna og frjálsa
blaðamennsku f samræmi
við boðaðar kenningar
þeirra vinstri manna, sem
því stjórna. En því fer
fjarri. Þvert á móti er blað
þetta notað sem einkamál-
gagn vinstri manna í há-
skólanum og beinlínis
komið í veg fyrir, að á síð-
um þess fari fram opnar og
frjálsar umræður. Að út-
gáfu blaðsins er staðið eins
og gerist um blaðaútgáfu í
einræðisríkjum, þar sem
einungis skoðanir hinna
ráðandi afla fá að sjá dags-
ins ljós. Það yrði lítið eftir
af lýðræðinu á íslandi, ef
þeir, sem ráða ferðinni í
stúdentaráði og við Stúd-
entablaðið, kæmust til
áhrifa í íslenzku þjóðlífi.
Hér er glöggt dæmi um
tvenns konar siðgæðismat.
Vinstrisinnaðir stúdentar
krefjast þess af öðrum, að
lýðræðið verði virkara, en
þar sem þeir sjálfir ráða,
skulu einræðislegir stjórn-
arhættir ráða ríkjum.
Sama afstaða hefur m.a.
komið berlega fram í störf-
um meirihluta útvarpsráðs
og ýmissa þeirra vinstri
manna, sem stjórnað hafa
sjónvarps- og útvarpsþátt-
um. Þar hafa ein lög náð
yfir vinstri menn, en
önnur yfir alla aðra.
Allt er þetta spilling.
Vinstri flokkarnir hafa
lengi haldið því fram, að
einhver dularfull „gróða-
öfl“ standi að Sjálfstæðis-
flokknum og undir handar-
jaðri þeirra þróist margvís-
leg spilling. En hvað segja
menn um þær mannaráðn-
ingar á Keflavíkurflug-
velli, sem Morgunblaðið
hefur sagt frá undanfarna
daga? Starfsmaður í frí-
höfn er dæmdur fyrir að
smygla áfengi út úr frí-
höfninni og selja það með
ólögmætum hætti. Hann er
endurráðinn í nær sams
konar starf eftir að hafa
gerzt brotlegur við lög.
Tollvörður játar með dóms-
sátt sekt og að hann hafi
gerzt brotlegur við lög.
Hann er endurráðinn í
sama starf. Fyrrverandi
bifreiðastjóri fjármálaráð-
herra er skipaður f starf í
fríhöfninni. Hann mætir
aldrei til vinnu, er samt
hækkaður í tign, ber fyrir
sig læknisvottorð, getur
samt unnið á kosninga-
skrifstofu Framsóknar-
flokksins og er loks tekinn
af launaskrá um síðustu
mánaðamót, eftir að starfs-
menn í launadeild fjár-
málaráðuneytis sjá frétt
um það í blaði, að hann hafi
aldrei mætt í vinnu. Samt
hafði forstöðumaður frí-
hafnar margsinnis tilkynnt
viðkomandi ráðuneyti, að
maðurinn hefði aldrei
mætt til vinnu. Þetta er
spilling.
Þjóðfélag okkar er að
mörgu leyti sérstætt. Fá-
mennið gerir það að verk-
um, að návígið er meira en
hjá öðrum og mannfleiri
þjóðum. Þetta hefur leitt
til þess, að umburðarlyndi
er hér meira en annars
staðar. Og þannig á það að
vera. En umburðarlyndi
eru viss takmörk sett. Mað-
ur, sem gerzt hefur brot-
legur við lög og tekið út
sína refsingu, hefur þar
með gert upp sínar sakir
við þjóðfélagið. Hann á
ekki að þurfa að bera brot
sitt á bakinu til æviloka. Og
vissulega ber að greiða fyr-
ir því, að menn, sem hafa
hrakizt úr starfi fyrir lög-
brot, fái störf að nýju. En
það er fullkomið
blygðunarleysi að ráða þá í
sín fyrri störf, eins og ekk-
ert hafi í skorizt.
Mál fyrrverandi bifreiða-
stjóra fjármálaráðherra er
sérstaks eðlis. Þar hefur
flokksmaður í Framsóknar-
flokknum bersýnilega þeg-
ið laun úr ríkissjóði — af fé
skattborgara — í rúmlega
hálft ár, án þess að hann
hafi unnið fyrir þeim laun-
um, — nema á kosninga-
skrifstofu Framsóknar-
flokksins. Það er eitthvað
meira en lítið rotið í þjóð-
félagi, þar sem valdamenn
leyfa sér að stunda vinnu-
brögð af þessu tagi. Þessi
þrjú dæmi, sem hér hafa
verið gerð að umtalsefni
um óheyrilega spillingu í
kerfinu, vekja upp grun-
semdir um, að fleiri flóra
þurfi að moka eftir þriggja
ára vinstri stjórn en menn
hingað til hafa haldið. Og
því miður verður að segja
þá sögu eins og hún er, að
skýringar Einars Ágústs-
sonar, utanríkisráðherra,
sem ber ábyrgð á þessum
mannaráðningum og
Morgunblaðið birti sl.
laugardag, eru haldslausar
og hefðu betur legið milli
hluta.
SPILLING
Petrosjan
vinninga-
hæstur
í Nizza
I SlÐASTA þætti frá Ölympíuskákmót-
inu f Nizza voru birtar þrjár skákir frá
hendi sovézku stórmeistaranna og höfðu
þá birzt f þættinum skákir eftir þá alla
nema einn — Tigran Petrosjan fyrrver-
andi heimsmeistara. En sfzt má Petrosj-
an verða útundan nú, hann náði beztum
árangri allra f sovézku sveitinni og
Skák
eftir
JÓN Þ. ÞÓR
sennilega beztum árangri allra kepp-
enda á mótinu, eða 12V4 v. úr 14 skákum.
Árangur hvers einstaks af sovézku stór-
meisturunum varð annars sem hér seg-
ir: Karpov 12 af 14, Kortsnoj IIZ af 15,
Spassky 11 af 15, Petrosjan 12Z af 14,
Tal 11Z af 15 og Kuzmin 12Z af 15.
Við skulum nú líta á eina skák, sem
Petrosjan tefldi í mótinu, hún var tefld f
viðureign Sovétmanna og Spánverja, en
þar sigruðu hinir fyrrnefndu með 4—0
Hvftt: T. Petrosjan (Sovétrfkin).
Svart: Visier (Spánn).
Kóngsindversk vörn
1. c4 — Rf6, 2. Rc3 — g6, 3. e4 — d6, 4.
d4 — Bg7, 5. f3 — c6
(Enn mun algengast, að SSmischaf-
brigðinu sé mætt með 5. — e5, en þetta
afbrigði hefur átt vaxandi vinsældum að
fagna að undanförnu).
6. Be3 — a6, 7. c5
(Þessi leikur miðar að þvf að draga úr
áhrifum svörtu peðaframrásarinnar á
drottningarvæng. Aðrir góðir leikir eru
hér t.d. 7. a4, 7. Bd3, 7. Rge2 og 7. Dd2).
7. — 0—0, 8. Rge2 — a5
(I skák þeirra Roberts Byrne og Bent
Larsen á millisvæðamótinu f Leningrad
1973 varð áframhaldið hér: 8. — Rbd7, 9.
Rcl — b5, 10. Be2 — dxc5, 11. dxc5 —
Re5,12. Dc2 — Be6 o.sv.frv.).
9. cxd6 — exd6, 10. Rg3 — He8, 11. Dd2
— b5, 12. Be2 — d5
(Hér kom einnig sterklega til greina
að leika 12. — Rbd7, ásamt c5).
13. e5 — Rfd 7, 14. Bh6 — b4, 15. Ra4 —
Bxh6, 16. Dxh6 — Ba6, 17. h4!
(Hvítur blæs þegar til sóknar gegn
svarta kóngnum, sem er orðinn heldur
liðfár til varnar).
17. — Bxe2, 18. Kxe2 — Ra6, 19. h5 —
Rf8, 20. Hacl — Ha7, 21. Kf2
(Ekki 21. Hxc6 vegna 21. — Dd7, 22.
Hhcl — Rb8, 23. Rb6 — Db7, 24. Hf6 —
Ha6, 25. Ra4 — Hxf6).
21. — Re6, 22. hxg6 — fxg6, 23. Hh4 —
Hc7
(Þessi leikur felur í sér gildru: 24.
Hxc6 og nú má svartur ekki svara með
-24. — Hxc6 vegna 25. Dxh7+ og mátar,
en hann getur leikið 24. — Dxh4, 25.
Dxh4 — Hxc6 og losnað þannig úr verstu
klemmunni).
24. Hg4 — Hf 8
(Nú fær hvftur færi á að ljúka skák-
inní á skemmtilegan hátt, en svarta stað-
an var allavega töpuð).
25. Hxg6+! — hxg6, 26. Dxg6+ — Rg7
(26, — Hg7 var auðvitað engu betra).
27. Hhl — Hf4
(Eða 27. — De8, 28. Dh7+ — Kf7, 29.
Rf5 og vinnur).
28. Rh5 — Hcf7, 29. e6 og svartur gafst
upp.
Helgi Hálfdanarson:
í Hollandi
ég hattínn fékk
EITT af þvf sem prýðir íslenzkt mál, er
fallbeiting án forsetninga. I þeirri fþrótt
mun tunga vor flestum slyngari, enda
eru dæmi þess daglega á hvers manns
vörum.
Hér virðist þó gæta nokkurrar hnign-
unar á síðustu árum. Reynt er að troða
inn forsetningum sem víðast, og að sama
skapi sljóvgast skilningurinn á gildi
sjálfstæðra aukafalla. Glöggt dæmi um
þetta er orðalagið að forða slysi og of-
sóknin á hendur því. Áratugum saman
hefur þessi ágæti talsháttur verið hund-
eltur með þeim freka útúrsnúningi, að
hann hljóti að merkja forða slysinu frá
einhverju. Engum getur þó dulizt, að
merkingin er sú, að einhverju, sem ekki
er nefnt, er forðað frá slysi. En í stað
þess að nota forsetningu, er hið sama
sagt með þágufallinu einu saman, einsog
þegar sagt er að firra óhappi eða skirra
vandræðum. Þó að hegðun sagnanna
forða, firra og skirra sé ekki hin sama í
hvívetna, munu vandfundin boðleg rök
gegn þessari notkun sagnarinnar að
forða, enda var hún algeng til skamms
tíma.
Hinsvegar kynni það að freista mín til
hártogunar, ef ég er í vondu skapi, að
bæði andlög þeirrar sagnar standa í
þágufalli; enda er forsetning ekki látin
niður falla, þegar þau eru bæði í setn-
ingu, t.d. „Naumlega tókst að forða barni
frá slysi“, og yfirleitt ekki nema fyrra
andlagið sé óákveðið, einsog t.d. forða
slysum, vandræðum, tjóni, háska,
hneyksli, sjúkdómum, o.s.frv.
Það hafa þótt sjálfsagðir mannasiðir,
að sá sem talar, eigi kröfu á því, að sá
sem við er rætt, vilji skilja en ekki
misskilja. Og þegar ég heyri einhvern
segja „Naumlega tókst að forða slysi", þá
sýni ég manninum helzttil litla kurteisi,
ef ég saka hann um að tala einsog fífl,
Mér væri nær að vilja skilja, að hér
skartar fslenzkt mál einum sinna fögru
kosta.
Raunar er svo komið fyrir linnulausan
áróður, að varla þorir nokkur maður
framar að taka sér í munn orðasamband-
ið forða slysi, annaðhvort af misskilinni
málvöndun, eða af ótta við að verða
kjöldreginn fyrir dáraskap. Heldur er
klastrað saman að koma f veg fyrir slys
eða einhverju ámóta hrúgaldi.
Sumir virðast telja, að sjálfstætt þágu-
fall með forða sé eitthvert nýsprottið
illgresi, vegna þess hve seint þess gætir í
rituðu máli. En hver er svo gamall að
hafa ekki f æsku heyrt roskið fólk segja
„Guð forði því!“, ef um háska var rætt.
Fyrir svosem öld sagði Matthfas
Jochumsson „Forði guð að svo sé.“ og á
öðrum stað „Forði góður guð, að ást og
hagsæld .. skuli ei aukast". (Bæði dæm-
in úr þýð. Óthelló.) Og Jón lærði
(f.1574) hefur sem viðlag í Áradalsóði
sínum „Forða hríðum,/ forða mér við
hriðum". I sfðari línunni er til ítrekunar
komið fyrra andlag (mér) og þess vegna
lfka forsetning (við). Ekki veit ég um
aldur hattar-vísunnar góðu; en kannski
Jón lærði hafi kunnað hana:
I Hollandi ég hattinn fékk,
hann hagar mínu lyndi,
forðar hann hríðum, frosti, snjó
og vindi.
Hvert skyldi hatturinn sá hafa forðað
frostinu, snjónum og vindinum, og und-
an hverju?
Helgi Hálfdanarson.