Morgunblaðið - 17.08.1974, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. AGUST 1974
13
Heinz Bariiske og Getraut kona hans spjalla viö blaðamann Morgun-
blaðsins. (Ljósm. Mbl.:RAX)
Heinz Bariiske —
gustmikill miðl-
ari íslenzkra bók-
mennta í Þýzkalandi
0 HEINZ Baruske er nokkuð sér-
stæður fræðimaður. Hann vinnur
upp á eigin spýtur, er það, sem
kallað er „free-lance", og sérhæfir
sig I menningu og bókmenntum
Norðurlanda, — sérstaklega fslands.
Hann ryður út úr sér hverri greininni
og útvarpsþættinum á fætur öðrum
um þessi hugðarefni sín. Og hann
lifir á því.
£ Hann dvaldist hér á alþjóðlegu
bókmenntaráðstefnunni fyrir
skömmu, og stormaði út um allar
trissur til að hitta kunningja sina,
sem hann á hér marga. Það var einn
þeirra, sem fyrst vakti áhuga hans á
fslandi, eins og fram kom i viðtali,
sem Morgunblaðsmaður átti við
Baruske meðan hann dvaldist hér.
Fyrst var einmitt spurt um upphaf
þess, að hann fór að hafa fsland og
islenzk málefni svo að segja að lifi-
brauði, og það án þess að hafa
nokkurt peningabákn á bak við sig.
„Áhuginn á Islandi vaknaði fyrst
þegar ég kynntist fyrsta íslend-
ingnum," sagði Baruske ,.Og það-var
minn aldavinur Ingvar Brynjólfs-
son.menntaskólakennari. Ég var þá að
lesa norræna filólógiu, og Ingvar var
við nám i Þýzkalandi um sama leyti.
Við hittumst oft og ræddum saman, og
ég bauð Ingvari heim til okkar í Austur-
Pommern, sem nú tilheyrir Póllandi.
Þetta var annaðhvort 1937 eða '38.
Ingvar vakti athygli mína fyrst á is-
lenzkum bókmenntum, og þegar hann
gaf systur minni í trúlofunargjöf skáld-
sögu Guðmundar Kambans „Vítt sé ég
land og fagurt" jókst áhugi minn enn
meir á landinu og menningunni víð
lesturinn "
„Ingvar hefur verið einn bezti vinur,
sem ég hef átt," hélt Baruske áfram.
„Við töpuðum öllu, sem við áttum, í
striðinu og urðum að því loknu að flýja
frá Austur-Þýzkalandi til Vestur-Þýzka-
lands. Ég átti ekkert nema fötin, sem
ég gekk í, og þá sendi Ingvar mér þrjú
sett af fötum, — sinum eigin fötum."
Og upp úr þessu fer Baruske að
skrifa um fsland. „Það var áríð 1 949,
að nokkrir íslendingar heimsóttu okkur
i Kiel, þar sem við bjuggum, og þá
skrifaði ég grein i tilefni af því, að
nokkrar þýzkar stúlkur fengu atvinnu á
(slandi. Þetta birtist ! dagblaði i
Schleswig-Holstein og var fyrsta
greinin um Island, sem birtist i þýzku
þlaði eftir stríðið".
Siðan hefur Baruske fylgt þessu eftir
með urmul greina i blöðum og tima-
rítum, bæði almennt um islenzk mál-
efni og um bókmenntir sérstaklega, en
hann er menntaður í norrænni filó-
lógiu og bókmenntasögu frá
þýzkum og norrænum háskólum.
Þá hefur hann t.d flutt fyrirlestra
víða um sama efni, gert út-
varpsþætti, m.a. um íslenzka nú-
timaljóðlist, og einnig hefur hann
sent frá sér einar 10 bækur, þ.á.m
margar um íslenzk efni. Má þar nefna
útgáfu á safni norrænna ævintýra hjá
Fischer-forlaginu i Frankfurt, en i henni
er hlutur islenzkra ævintýra stór.
I byrjun þessa árs kom svo út mikið
verk eftir Barúske, „Norðursjórinn og
frelsi hafsins" („Das Nordmeer und die
Freiheit der See"). Bók þessi er að
flestu leyti helguð íslandi. í henni
reifar Barúske sögu þjóðarinn-
ar, þróun menningarinnar á eink-
ar fjörlegan og aðgehgilegan hátt,
tengir fortið og nútíð saman af
blaðamennskulegum lipurleik. í
brennipunkt þessara gagna setur
hann svo deilur um réttindi þjóð-
anna á hafinu og auðlindum þess, og
lýsir rökum íslendinga fyrir útfærslu
landhelginnar og stuðningi við þau. I
bókinni tekur Baruske einarða afstöðu
gegn opinberri stefnu vestur-þýzku
stjórnarinnar j landhelgismálum.
Einnig á þessu ári kom út fyrsta
bindi norrænnar bókmenntasögu eftir
hann, „Die Nordische literaturen", og
nær hún yfir norrænar fornbók-
menntir. Þetta er fyrsta samfellda
norræna bókmenntasagan, sem út
kemur á þýzku i ein 40 ár. í þessu
verki, eins og flestum sinum bókum,
leggur Baruske áherzlu á, að efnismeð-
ferðin sé alþýðleg og óvenjuleg —
nái lengra en að þröngum hringi
menntamanna. Síðara bindi bók-
menntasögunnar kemur út á næsta ári
og tekur til bókmennta síðari tima.
Þá kemur sömuleiðis út á þessu ári
einstætt verk sinnar tegundar i Þýzka-
landi, sýnisbók íslenzkra bók-
mennta, „Island — Antologi" i
henni verða eingöngu sýnishorn
íslenzkra prósabókmennta siðari
tima, frá Jóni Trausta til módern-
ista eins og Thors Vilhjálmsson-
ar og Svövu Jakobsdóttur, auk itar-
legs inngangs. I samtalinu við
Morgunblaðið lét Baruske i Ijós þá
von, að sér mætti takast að fá einnig
útnefnda sýnisbók islenzkra Ijóða-
gerðar.
Og héðan ætlaði hann einmitt til
Kaupmannahafnar til þess að lesa próf-
arkir af þessu verki Hann kvaðst
dveljast í Kaupmannahöfn um tima ár
hvert til að sinna fræðistörfum á sviði
norrænna bókmennta og menningar,
og að þessu sinni eru hann og kona
hans þar i boði danska rikisbankans, í
sérstöku gestahúsi bankans Þess má
geta, að Baruske er eini Þjóðverjinn,
sem er i félagi i dönsku rithöfundasam-
tökunum. Hins vegar er heimili hans
nú i Vestur-Berlín.
En hann kvaðst koma eins oft til
fslands og unnt er. Fyrst kom hann
árið 1962. „Og þá sýndi Ingvar okkur
allt ísland, bókstaflega. Þá getum við
sagt, að ég hafi orðið ástfanginn af
fslandi. Ég reyni nú samt að láta ekki
þá ást blinda mig Ég reyni að skrifa
hlutlægt um landið og þjóðina, og ég
gagnrýni þegar mér finnst þess þörf ."
Aftur kom Barusske svo árið 1972,
og i þriðja sinn nú i tilefni af alþjóðlegu
ráðstefnunni um norrænar bók-
menntir. „Ég er þeirrar skoðunar að
þessi ráðstefna hafi verið mjög vel
skipulögð," sagðí hpnn. „Fyrirlestrarnir
voru flestir fremur forvitnilegir. Ég var
hér og þar á öndverðri skoðun við
fyrirlesara, þannig á það að vera. Og
það gaf ráðstefnunni vissulega aukið
gildi, að hún skyldi vera haldin á
fslandi. Ég get aðeins gagnrýnt hana
að einu leyti: Ég saknaði fleiri fyrir-
lestra um islenzkar nútímabók-
menntir, Þarna voru að vísu þrír
ágætir fyrirlestrar Sveins Skorra
Höskuldssonar, Helgu Kress og Her-
manns Pálssonar, En þeir hefðu mátt
vera fleiri. Það var of lítið fjallað t.d.
um Stein Steinarog atómkveðskapinn,
og þróun mála siðan"
Það eru einmitt siðari tima bók-
menntir íslendinga sem Heinz Baruske
telur hafa orðið útundan i þýzku bók-
menntalífi. „Þegar talað er um islenzk-
ar bókmenntir i Þýzkalandi og raunar
Mildur?

Já,en ekkivið fítu og
matarleifar.
Palmolive-uppþvottalögurinn
er mjög áhrifamikilI og gerir
uppþvottinn Ijómandi hreinan og
skínandi — jafnvel þóttþér þurrkið
ekki af ílátunum.
Jafnframt er efnasamsetningin
í Palmolive þannig, að hann
er mjög mildur fyrir hendurnar.
«■' Jr hsnden-1 Prófið sjálf...
Palmolive í uppþvottinn
OPPVASK
annars staðar í Evrópu víðast hvar, þá
er yfirleltt átt við fornbókmenntirnar.
Fyrir strið voru þó Gunnar Gunnars-
son, Guðmundur Kamban og Krist-
mann Guðmundsson mjög þekktir i
Þýzkalandi. Og eftir striðið, fyrst og
fremst á sjötta áratugnum, var Laxness
mikið lesinn, „Atómstöðin", „Salka
Valka", „Islandsklukkan". En siðan á
sjöunda áratugnum ber hins vegar
mun minna á honum, og það er dálitið
einkennilegt. Það er fyrst nú eftir að
sjónvarpskvikmyndin eftir „Brekku-
kotsannál" var sýnd, að áhuginn er að
vakna á ný. Samt gengur þetta svo
langt, að fjölmargir bóksalar kannast
ekki við hann þegar um bækur hans er
spurt."
„En núna fyrir skömmu sagði bóksali
einn i Vestur-Berlin mér, að hann hefði
verið míkið spurður um verk annarra
islenzkra rithöfunda eftir að „Brekku-
kotsannáll" var sýndur, einkum ungra
islenzkra höfunda. Og þessi bóksali
hafði í þessu sambandi mikinn áhuga á
sýnisbókinni sem nú er á leiðirini, þvi
ef benda skal á þýzkar þýðingar á
verkum islenzkra nútimaskálda er ekki
um auðugan garð að gresja. „Land og
synir" Indriða G. Þorsteinssonar kom
út fyrir nokkru, en hlaut afar neikvæða
gagnrýni. Til dæmis sagði einn gagn-
rýnandinn, að í henni væri of mikið af
nazistiskum hugmyndum, og tengdi
hana „Gróðri jarðar" Hamsuns í þeim
efnum. Ég mótmælti þessum augljósu
vitleysum og benti á, að bókin snerist
einfaldlega um flótta úr sveitum til
borga."
„Ég vona, að ég fyrir mitt leyti geti
eytt slikum og þvílikum firrum með
kynningu islenzkra bókmennta i Þýzka-
landi," sagði Heinz Baruske að lokunt,
„og um leið breitt þær út. En slik
kynning má- ekki staðnæmast hjá
fræðimönnum, Hún verður að ná til
fólksins."
— Á.Þ