Morgunblaðið - 22.05.1975, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. MAl 1975
Viðbótarritlaun:
Endurskoðun á störfum út-
hlutunarnefndar ekki sinnt
„Á þingsíðu Morgunblaðsins,
ekki alls fyrir löngu, var gerð
grein fyrir frumvarpi um Launa-
sjóð rithöfunda, sem var athyglis-
verð nýjung í lögum. Hins vegar
hefur dregist að gera grein fyrir
fyrirspurn Sigurlaugar Bjarna-
dóttur (S) til menntamálaráð-
herra um endurskoðun á störfum
úthlutunarnefndar á viðhótarrit-
launum 1973 og 1974. Fyrirspurn-
in var svohljóðandi:
1. Hver hafa orðiö viðbrögö
menntamálaráðherra við áskorun
sextán rithöfunda til Alþingis og
ráðherrans 10. mars s. 1. um
endurskoðun á störfum úthlut-
unarnefndar viðhótarritlauna
1973 og 1974, og hvers má vænta
af hálfu ráðherra sem andsvars
við beiðni sextánmenninganna
um Ieiðréttingu mála sinna?
2. Hvaða leið er fær til leiðrétt-
ingar?
3. Dugir ákvæði í væntanlegri
reglugerð um úthlutun fjárins, t.
d. að úthlutunin i ár megi ná til
verka útgefinna 1970—1974, eða
þarf til að koma breyting á fjár-
lögum?
I greinargerð með fyrirspurn-
inni visaði Sigurlaugtil erindis 16
rithöfunda til Alþingis, þar sem
farið er fram á slíka endurskoðun
á störfum nefndarinnar og það
fullyrt, „að framkvæmd á út-
hlutun viðbótarritlauna nefnd ár
hafi orðið með öðrum hætti en
löggjafinn ætlaðist til með fjár-
veitingunni."
Sigurlaug sagði: „Ég ætla mér
ekki hér að leggja neinn döm á
réttlæti eða ranglæti, sem viðhaft
hafi verið í úthlutun umræddra
viðbótarritlauna. . . .“ — „Hitt
finnst mér augljóst, að þegar svo
stór hópur þekktra og velvirtra
listamanna leitar áheyrnar hæst-
virts Alþingis um leiðréttingu á
ranglæti, sem þeir telja sig beitta,
þá er það þingmönnum litt sæm-
andi, að láta ábendingar þeirra
sem vind um eyru þjóta.“ — „Ég
vil leggja á það áherzlu, að þessi
viðbótarritlaun eru í eðli sínu
hvorki verðlaun né viðurkenning,
hliðstæð hinum almennu lista-
mannalaunum, heldur einfald-
iega lögboðin eign þeirra höf-
unda, sem samkvæmt ákvörðun
Alþingis áttu rétt á að fá endur-
greiddan söluskatt af bókum, sem
seldar voru á ákveðnu tímabili."
SVAR MENNTAMALARAÐ-
HERRA
„1. Ráðuneytið hefir ekki
ákveðið að láta fara fram endur-
mat á þessari tilgreindu úthlutun.
Hins vegar hefir ráðuneytið
skipað nefnd til að gera ,,úttekt“ á
stöðu lista og lístafólks i þjóðfé-
laginu. Mun sú nefnd ljúka störf-
um innan eins árs. Hlutverk
hennar er m.a. að leitast við að
upplýsa hver er hlutur listanna
og listafólksins í þjóðartekjunum,
hver er hlutur einstakra list-
greina og hvernig háttað hefir
verið úthlutun þeirra styrkja,
sem bundnir eru við ákveðnar
persónur. Þessari nefnd er ekki
ætlað að gera tillögur heldur
kanna stöðuna. Menntamálaráðu-
neytið mun síðan í samráði við
listafólkið íhuga þær niðurstöður
og gera tillögur til breytinga ef
ástæða þykir til.
2. Að leita réttlætis almennt, að
setja ljös ákvæði i reglugerð og
veita almennt aðhald, þeim er
starfa að úthlutun hverju sinni.
3. I gær voru afgreidd á Alþingi
lög um launasjóð rithöfunda.
Reglugerð hefir að sjálfsögðu
ekki verið sett um framkvæmd
þeirra og þarf að undirbúa hana
vandlega. Treysti ég mér ekki á
þessu stigi að tjá mig nánar um
hugsanleg ákvæði tilvonandi
reglugerðar."
ÓANÆGÐ með svarið
Sigurlaug þakkaði ráðherra
svörin, sem og frumkvæði rikis-
stjórnarinnar um setningu laga
um Launasjóð rithöfunda, sem
hún sagðist vona að hefðu í för
með sér batnandi tíð fyrir is-
lenzka rithöfunda og rítmennt i
landinu. Hins vegar sagðist hún
óánægð með það inntak svars ráð-
herra, að málaleitan viðkomandi
rithöfundayrði ekki betursinnt.
Tveir stjórnarandstöðuþingmenn, sunnan og norðan,
Garðar Sigurðsson og Stefán Jónsson, hvíla lúin bein í
þinghléi.
Fiskveiðar og fiskvinnsla:
Nánara samstarf víð
Færeyinga íliugunareíni
ER SAMKOMULAG við Færey-
inga um fiskveiðar hér við land
var til umræðu og staðfestingar
hjá Alþingi, vakti Eyjólfur
Konráð Jónsson athygli á hug-
mynd, sem hann vildi láta skoða
vel, um frekara samstarf við Fær-
eyinga um fiskveiði- og fisk-
vinnslumál. Hann sagði m.a.:
Nú í sumar hlýtur að því að
koma, að á ný verði teknar ’upp
viðræður milli landsstjórnar Fær-
eyja og íslenzku rikisstj. um
áframhaldandi fiskveiðiréttindi,
og ég hygg, að þess vegna sé eðli-
• legt, aö þessi till. komi fram, en
hún er á þann veg, að við íslend-
ingar göngum jafnvel ekki skem-
ur en það í tilboðum okkar til
Færeyinga um fiskveiðiréttindi i
nánustu framtíð — og jafnvel um
alla framtíð, að fiskveiðilögsaga
þessara tveggja ríkja yrði ein og
hin sama. Ég vil a.m.k. hreyfa
þeirri hugmynd, að þetta mál fái
skoðun. Ég legg á það mikla
áherzlu, að samskipti milli
þessara tveggja þjóða verði stór-
um aukin. Hér var á Alþ. fyrir
nokkrum árum samþ. einróma
Menn t am álar áðherr a:
Aðild Íslands að Háskóla
Sameinuðu þjóðanna
VILHJÁLMUR Hjálmarsson
menntamálaráðherra svaraði
skömmu fyrir þinglok fyrirspurn
frá Sigurði Blöndal, þess efnis,
hver myndi verða aðild tslands að
háskóla Sameinuðu þjóðanna og
hvaða háskóladeildir hér eða
rannsóknastofnanir kæmu helzt
til greina í slíku samstarfi.
Svar ráðherra fer hér á eftir:
„Samkvæmt stofnskrá Háskóla
Sameinuðu þjóðanna er samþykkt
var á 28. allsherjarþingi árið 1973
er skipulag hans þannig hugsað,
að starfsemin fari fram við vís-
inda- og kennslustofnanir víðs
vegar um heim, tengdar háskólan-
um með mismunandi hætti.
Háskólanum er ætlað að sinna
viðfangsefnum, er miklu varða
örlög, þróun og veiferð mann-
kyns, og er gert ráð fyrir, að starf-
semi hans beinist ekki sist að
vandamálum hinna svonefndu
þróunarlanda. Skipulag, verksvið
og starfshættir stofnunarinnar
eru enn mjög í mótun, og sitt hvað
óljóst um hvernig þeim málum
verði háttað í framkvæmd. Fjár
til starfseminnar er ráðgert að
afla með frjálsum framlögum-
aðildarríkja og annarra aðila.
Háskólaráð, skipað 24 fulltrúum,
hefur verið sett á laggirnar og
rektor skipaður, en það er dr.
James Hester, núverandi rektor
New York-háskóla. Akveðið er, að
höfuðstöðvar háskóla Sameinuðu
þjóðanna verði í Tókíó í Japan, en
að öðru leyti er óákveðið hvar
starfsemi háskólans fari fram,
þ.e. hvaða stofnanir verði við
hann tengdar. Muni ýmis riki og
stofnanir hafa lýst áhuga á slík-
um tengslum, en af hálfu háskól-
ans munu engar ákvarðanir um
þau efni verða teknar fyrr en
heildarstefna varðandi starfsemi
hans hefur verið mótuð frekar.
Varðandi fyrra lið fyrirspurnar-
innar skal þetta tekið fram:
Af íslenskri hálfu var snemma
iýst fylgi við hugmyndina um
háskóla Sameinuðu þjóðanna og
látinn í ljós áhugi á könnun mögu-.
leika á einhvers konar þátttöku
íslands í starfsemi hans. Var í því
sambandi einkum rætt um rann-
sóknir varðandi auðlindir hafsins.
Menntamálaráðuneytið taldi
nauðsynlegt, að áður en tekin yrði
ákvörðun varðandi aðild Islands
að starfsemi háskólans færi fram
skipuleg athugun málsins í ljósi
fáanlegra upplýsinga um fyrir-
hugaða uppbyggingu og fjár-
mögnun stofnunarinnar. Hefur
ráðuneytið gengist fyrir myndun
samstarfsnefndar í þessu skyni
með fulltrúum þeirra ráðuneyta
og stofnana sem málið varða
öðrum fremur. Tilnefndir hafa
verið fulltrúar í slíka samstarfs-
nefnd frá utanrikisráðuneytinu,
sjávarútvegsráðuneytinu,
Háskóla íslands, Rannsóknaráði
ríkisins, Hafrannsóknastofnun-
inni og Framkvæmdastofnun
ríkisins, en nefndarstörf eru ekki
hafin.
Þess er hins vegar að geta, að
fyrir frumkvæði fastanefndar Is-
lands hjá Sameinuðu þjóðunum
hefur verið rædd nokkuð hug-
mynd um að stofnað yrði af
íslenskri hálfu til frekari sam-
vinnu við Sameinuðu þjóðirnar á
sviði jarðhitafræða og þá hugsan-
lega innan vébanda háskóla Sam-
einuðu þjóðanna. I framhaldi af
því var fulltrúi Islands í auðlinda-
nefnd Sameinuðu þjóðanna aðal-
flutningsmaður að tillögu, sem
borin var fram á fundi nefndar-
innar í Tókíó um siðustu mánaða-
mót. Var þar bent á mikilvægi
jarðhita sem orkugjafa og lagt til
að því yrði beint til forráðamanna
Háskóla Sameinuðu þjóðanna að
kanna möguleika á að sú stofnun
beitti sér fyrir rannsóknum og
hagnýtri fræðslu á þessu sviði.
Tillaga þessi var samþykkt í auð-
lindanefndinni, en ákveðið að
hún tæki auk jarðhita einnig til
sólarorku.
I öðrum lið fyrirspurnarinnar
er spurt, við hvaða háskóladeildir
eða rannsóknastofnanir islenskar
samstarf geti helst komið til
greina.
Af' því sem sagt hefur verið á
undan er ljóst, að athugun þess-
ara mála er allt of skammt komið
til að unnt sé að segja nokkuð
ákveðið um þetta atriði. Likur
benda þó til, aó eðlilegustu aðila
um hugsanlegt samstarf við
Háskóla Sameinuðu þjóðanna af
íslenskri hálfu, sé að leita meðal
vísindastofnana á sviði haf- og
fiskifræði og jarðhitarannsókna.
Þess skal að lokum getið, að í
embættismannanefnd um norr-
ænt menningarmálasamstarf þar
sem sæti eiga fulltrúar mennta-
málaráðuneytanna á Norður-
löndunum, hefur verið um það
rætt, að æskilegt væri að Norður-
landaríkin hefðu samráð sín i
milli varðandi hugsanleg framlög
til háskóla Sameinuðu þjóðanna
og í hverri mynd þau yrði látin í
té. Var á þeim vettvangi nýlega
skýrt frá því, að sænska ríkis-
stjórnin hefði í fjárlagafrumvarpi
lagt til, að Svíþjóð legði fram 1
milljón sænskra króna í stofnsjóð
háskólans. Að öðru leyti er ekki
kunnugt, að Norðurlandarikin
hafi tekið ákvörðun varðandi
þátttöku sina í starfsemi stofn-
unarinnar eða 'framlög til
hennar.“
till. um það, að Islendingar beittu
sér fyrir auknum samskiptum
þessara grannþjóða, en þar var
aðeins um orðin ein að ræða. Við
höfum ekkert gert raunhæft i því
efni. Hins vegar hafa Færeyingar
nú i undirbúningi siglingar milli
landanna. Þeir vilja leitast við að
auka samskiptin við okkur, en við
höfum i litlu sem engu sýnt, að
við viljum auka samskipti við
þessa nánustu frændþjóó okkar.
Það má vel vera, að einhverjir
agnúar kunni að finnast á því að
hafa sameiginleg fiskveiðiréttindi
með Færeyjum. Mér hafði raunar
dottið i hug, að við gætum
hugsanlega einnig haft sameigin-
lega fiskveiðilögsögu með Græn-
lendingum, þegar tímar liðu, en
ef þeir agnúar finnast, þá verða
þeir skoðaðir. Ég held, að við eig-
um ekki einungis að skoða þetta
atriði, að Færeyingar megi veiða i
okkar fiskveiðilandhelgi og við í
þeirra, heldur jafnvel líka, að um
sameiginleg löndunarréttindi
yrði að ræða i þessum tveimur
Iöndum. Við höfum tekið upp
samvinnu við Færeyinga um sölu
á þeirra afurðum eins og okkar
fiskafurðum á Bandarikja-
markaði, t.d., og hygg ég, að slík
samvinna sé báðum þjóðunum til
góðs.
Tilgangur minn hingað í
pontuna var að vekja athygli á
þessari hugmynd. Ef einhverjir
gagnrýna hana nú eða síðar, þá
tek ég auðvitað tillit til þeirrar
gagnrýni, en mér finnst, að hér á
þessum stað þurfi þessi orð að
verða sögð, áður en gengið verður
til samninga við Færeyinga næst,
og kannski líka með hliðsjón af
því, aó það verði nokkuð ljóst,
þegar 200 mjlurnar hafa verið
samþ., að áherzla veróur á það
lögð, að fiskstofnar verði fullnýtt-
ir, hæfilega nýttir. Og fyrstu árin
kann svo að fara, að við Islend-
ingar getum ekki, eða það verði
ekki talið, að við getum, að fullu
einir nýtt öll fiskimið innan 200
mílnanna, og þá liggur auðvitað
alveg beint við að mínu mati, að
það verði Færeyingar fyrst og
fremst, sem þar komi til skjal-
anna og fái að hagnýta það, sem
afgangs er. Að því er varðar deilu
Færeyinga um fiskveiðitakmörk
vegna Roekúls, þá eigum við Is-
lendingar að sjálfsögðu að styðja
þá í baráttunni gegn því, að
Bretar geti helgað sér þann klett,
ef hann yrói þá að grunnlínu, sem
heldur er ekki ljóst. En viö eigum
fulla samstöðu einnig í því efni,
og ég veit, að þm. allir vilja sem
bezt samskipti við Færeyinga og
vona þess vegna, að það verði
ekki tekið óstinnt upp, að ég
hreyfi þessar hugmynd.