Morgunblaðið - 06.09.1975, Síða 12

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. SEPTEMBER 1975
12
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulitrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 800.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið
Vegurinn
að brúnni
Verðbólgan íslenzka
virðist við dágóða heilsu,
þrátt fyrir andbyr í orði, og
fitnar eins og púkinn á fjósbit-
anum við fjölmæli leikra og
lærðra. Miðað við vísitölu fram-
færslukostnaðar varð vöxtur
hennar á tímabilinu 1. ágúst
1974 til jafnlengdar 1975
54,5% en var 41,2% á sama
tímabili áranna 1 973 til 1 974.
Þessi samanburður þarf þó
nánari skoðun, ef raunhæf nið-
urstaða á að fást. Á tímabilinu
1.. maí til 1. ágúst 1 974 hækk-
aði framfærsluvísitala aðeins
um 2%, vegna aukinna niður-
greiðslna en 7,5% á sama tíma
1975. Hinsvegar nam þessi
hækkun á tímabilinu 1. ágúst
til 1. nóvember 1974 15,2%
en fyrirsjáanlegt er, að þessi
hækkun verður verulega minni
á sama tíma i ár. Þannig varð
vísitöluhækkunin á 12 mánaða
tímabili I. nóvember 1973
til 1. nóvember 1974,
51.2%, en Ijóst þykir að hún
verði eilítið minni á ársgrund-
velli, miðað við sama tíma
1974 til 1975. Þó að verð-
bólguvöxturinn hafi þannig
ekki aukizt frá því sem var á
árinu 1 974, er þó sýnt, að ekki
hefur tekizt að snúa hjólinu við
svo neinu nemi. Þetta hefur
þó tekizt í ýmsum löndum,
s.s. Bandaríkjunum, Vestur-
Þýzkalandi, Austurríki og i
minna mæli á Norðurlöndum.
Hinsvegar hefur sá árangur,
sem þar hefur náðst, m.a.
komið fram í samdráttarstefnu,
sem fætt hefur af sér annað
hrikalegt vandamál, víðtækt at-
vinnuleysi.
Öllum er Ijóst, að vandamál
verðbólgunnar eru erfitt við-
fangsefni, sem hægara er um
að tala en úr að leysa.
Verðbólguvöxturinn hefur
hinsvegar verið svo stórstígur
hérlendis, að einsdæmi er í
Evrópu. í tvö ár hefur hann
verið um eða yfir 50%. Þannig
getur það ekki gengið til
lengdar. Hvorki einstakar at-
vinnugreinar né efnahagslíf
okkar í heild þola slíka þróun
nema mjög takmarkaðan tíma.
Samkvæmt skýrslum í maí
1975 var verðbólguvöxtur I
nokkrum Evrópulöndum
(meðalársvöxtur) sem hér segir:
V-Þýzkaland 6.1%, Svíþjóð
10.8%, Noregur 12,4%,Finn-
land 18.1%, Danmörk 12%,
Holland 10.4%. Næstir okkur í
verðbplguvexti voru írar með
24,5% og Bretar með 25%.
Verðbólguvöxturinn hér var
þannig meir en helmingi örari
en hjá þeim þjóðum, sem
næstar okkur koma í því efni.
Mál er því að linni og því fyrr
því betra.
Fjárlagagerð og sú stefnu-
mörkun, sem fjárlög móta
hverju sinni, hafa mikilsverð
áhrif og geta raunar ráðið úr-
slitum um þóunina í þessum
efnum. Það veltur því á miklu,
hvern veg þau fjárlög verða úr
garði gerð, sem nú er að unnið,
og væntanlega verða lögð fyrir
Alþingi ! næsta mánuði.
Morgunblaðið hefur ekki að-
stöðu til að spá í fjárlaga-
gerðina, en leggur áherzlu á að
hún taki mið af nauðsynlegum
viðbrögðum gegn verðbólgu-
vexti.
í þessu sambandi er og
ástæða til að vekja athygli á
jákvæðum viðbrögðum og
árangri í peningastjórn banka-
kerfisins. Heildarútlán við-
skiptabankanna í júlílok sl.
námu samtals 45.120 milljón-
um og höfðu aukizt um 4.187
m. kr. á móti 9.234 m. kr. á
fyrstu 7 mánuðum ársins
1 974. Innstæðuaukning varð á
sama tírria 5.658 m kr. í ár en
4.325 m. kr. I fyrra, m. ö. o.
innlánsaukning það sem af er
árinu er meiri útlánsaukning
Dæminu hefur verið snúið við.
Enginn vafi er á að hér er stefnt
að því að draga úr þensluáhrif-
um í efnahagslífi þjóðarinnar
og rétt að málum staðið við
núverandi aðstæður.
Vísitala framfærslukostnaðar
náði 459 stigum hinn 1. ágúst
sl. og er þá réttum 18 stigum
neðan við svokallað rautt strik,
sem um var samið ! síðustu
almennum kjarasamningum,
en það miðaðist við 477 stig.
Að visu spannar rauða strikið í
raun allt að 488 stigum, þar
sem jafnframt var um samið að
hækkun á áfengi og tóbaki og
hækkun á launalið bóndans
væri undanskildar í umræddu
viðmiðunarmarki. Engu að
siður eru hættumerki í augsýn
á þessum vettvangi sem taka
verður tillit til.
íslenzkir atvinnuvegir og
íslenzkt efnahagslif þolir ekki til
frambúðar þá óðaverðbólgu,
sem hér hefur geisað undanfar-
in tvö ár. Tvöföld verðbólgu-
aukning hér, miðað við þá
Evrópuþjóð, sem þó er næst
okkur í verðbólguvexti, og átt-
föld miðað við Vestur-
Þýzkaland, hlýtur fyrr en siðar
að segja til sín með mjög alvar-
legum hætti fyrir rekstraröryggi
atvinnuveganna og afkomu-
öryggi almennings. Hinsvegar
þarf almannaskilning og
stuðning við raunhæfar mótað-
gerðir ef þær eiga að bera
tilætlaðan árangur.
Tilgangurinn að
efla verðskyn
almennings
— segir Georg Ólafsson verðlagsstjóri
VERÐLAGSSTJÓRI gaf nýlega
út tilkynningu, þar sem segir,
að seljendur vöru og þjónustu
skuli verðmerkja vörur á svo
áberandi hátt á sölustaðnum,
að auðvelt sé fyrir viðskiptavin-
ina að lesa vöruverðið, og eigi
þetta undantekningarlaust við
um vörur, sem séu til sýnis f
gluggum verzlana og I sýn-
ingarkössum.
1 framhaldi af þessari til-
kynningu kom önnur, þar sem
öllum þeim, sem stunda hótel-
og veitingarekstur var gert
skylt að festa upp á áberandi
stað framan við inngöngustað
iista, þar sem tilgreint er verð
tiltekinna veitinga með sölu-
skatti og þjónustugjaldi, auk
annarra gjalda, sem innheimt
eru af gestum.
í tilefni af þessu sneri Mbl.
sér til Georgs Ólafssonar verð-
lagsstjóra og lagði fyrir hann
nokkrar spurningar:
— Hver er tilgangurinn með
þvf að skylda þessa aðila til að
verðmerkja vörur sfnar?
— Hann er fyrst og fremst sá
að efla verðskyn almennings og
stuðla að því, að fólk hafi betri
aðstöðu til að fylgjast með verð-
lagi, en það hefur verið býsna
erfitt á undanförnum árum,
sérstaklega með tilliti til þess,
að verðlag hér á landi breytist í
sífellu. Þá teljum við það for-
sendu þess, að verðsamkeppni
geti átt sér stað, að fólk geri sér
grein fyrir verðlagi almennt.
í sambandi við auglýst
hámarksverð á tiltekinni vöru-
tegund er rétt að taka fram
sérstaklega, að hverjum sem er
er að sjálfsögðu heimilt að selja
vöru eða þjónustu lægra verði
en þessar ákvarðanir segja til
um.
Georg Ólafsson
— Hver er skýringin á þvf, að
kaupmönnum hefur ekki fyrr
en nú verið gert skylt að verð-
merkja vörur?
— Áður hafa verið gerðar til-
raunir til að koma á þeirri
reglu að vörur væru verð-
merktar, síðast árið 1966, en
þessar tilraunir hafa ekki borið
tilætlaðan árangur. Að mfnu
mati er ein ástæðan fyrir þessu
sú, að kaupmenn vilja ekki fæla
viðskiptavini frá með ákveðn-
um yfirlýsingum um verð, áður
en fólkið kemur inn í verzlan-
irnar. Þeim er mikið í mun að
fá viðskiptavinina inn f verzlan-
irnar til þess að geta gefið þeim
völ á fleiri möguleikum.
— En hvað með auglýsingar?
Hefur ekki komið til greina að
skylda seljendur vöru og þjón-
ustu til að taka fram verð á
vörum í auglýsingum, þar sem
verðið hlýtur að teljast til
grundvallarupplýsinga um vör-
una?
— Jú, ég tel þetta mjög æski-
legt, og við munum taka til
athugunar mjög fljótlega hvort
ekki sé tímabært að skylda aug-
lýsendur til að láta í té upp-
lýsingar um verð f auglýs-
ingum.
— Hvernig verður þeim
fyrirmælum, sem gefin hafa
verið, framfylgt?
— Það fyrsta, sem við gerum,
er að dreifa þessum upplýs-
ingum til allra, sem selja vöru
eða þjónustu, og siðan munu
eftirlitsmenn okkar á hverjum
stað fylgjast með því, að fyrir-
mælum þessum sé hlítt. Verði
misbrestur á því, þá mun við-
komandi fá aðvörunarbréf, en
ef það gagnar ekki, þá munum
við kæramálið.
— Má ekki búast við því, að
slfk mál taki langan tfma fyrir
dómstólum, eins og önnur mál?
— Ég á von á því, að dómstól-
ar láti hugsanleg mál af þessu
tagi hafa ákveðinn forgang.
— Óskið þið eftir samstarfi
við almenning, þannig til dæm-
is að fólk láti ykkur vita ef það
verður vart við að fyrirmæl-
unum er ekki hlftt?
— Já, að sjálfsögðu munum
við taka öllum slfkum ábend-
ingum með þökkum.
— Nýlega kom það fram f
Morgunblaðinu, að verð á
brauði er hærra á Eskifirði en
leyfilegt hámarksverð sam-
kvæmt ákvörðun verðlags-
stjóra. Hver er skýringin á
þessu?
— Hér er sennilega um það
að ræða, að verðmismunur
Iiggur í flutningskostnaði á hrá-
efni. Hins vegar hefur aldrei
verið ákveðið að brauðverð
megi vera hærra á einstökum
stöðum en ákveðið hámarks-
verð segir til um, en þetta mál
verður tekið fyrir á fundi verð-
lagsnefndar á næstunni, sagði
Georg Ólafsson að lokum.
— Norska
Framhald af bls. 1
nemur 10% af lánakvóta
næsta árs. Þessi heimild til
forskots þýðir um 800 millj-
ónir króna til viðbótarútlána. 1
frumvarpinu er nánar til-
greint hvernig styrkirnir
skiptast á einstök svið. Þá sam-
þykkti stjórnin í dag, að setja
á verðstöðvun til bráðabirgða
sem gilda á út árið og virkar
aftur fyrir sig til 1. september.
Verðstöðvunin mun koma til
framkvæmda er viðræðum
milli bændasamtakanna og
rfkisins um vísitöluuppgjör
lýkur. ____t t -t _
— Súdan
Framhald af bls. 1
ir hefðu verið of fáir til að
hafa stjórn á Iitlu þorpi. Allt
var með kyrrum kjörum f
Khartoum eftir að þúsundir
manna fóru f göngu um götur
borgarinnar forsetanum til
stuðnings. Numairi sagði f
ávarpi sfnu að samsærismenn-
irnir hefðu verið á kaupi hjá
erlendum njósnara en skýrði
málið ekki nánar.
— Portúgal
Framhald af bls. 1
Franeisco da Costa Gomesjorseta
Goncalves var sagður hafa „hafn-
að“ embættinu.
# Einnig voru sviptir sætum
sfnum f byltingarráðinu sem er
æðsta stefnumótandi stofnun her-
hreyfingarinnar, þrfr af helztu
stuðningsmönnum Goncalves,
Eurico Corvacho yfirmaður hers-
ins f Norður-Portúgal Manuel
Ferreira de Sousa kafteinn og
Luis Macedo kafteinn. En einn af
hægfara foringjunum nfu, sem
harðast börðust gegn Goncalves,
Vitor Crespo yfirforingi var lfka
sviptur sæti sfnu í ráðinu. Þá kom
ekki síður á óvart að f yfirlýsingu
fundarins f kvöld segir að hið
nýja byltingarráð verði að skera
úr um hvort þrfr aðrir áhrifa-
miklir foringjar muni halda sæt-
um sfnum, þ.e. Ernesto Melo
Antunes majór og fyrrum utan-
rfkisráðherra, Vitor Alves majór
en þeir eru báðir úr hópi for-
ingjanna níu, og Jose Costa
Martins majór sem hlynntur var
kommúnistum. Listinn yfir hið
nýja byltingarráð geymdi ekki
nöfn þessara þriggja manna.
Þessi óvæntu úrslit mála, sem
þó virðast hafa rutt brautina fyrir
lausn á stjórnmálakreppunni I
landinu voru gerð kunn af aflokn-
um fundi Costa Gomes forsetq,
Goncalves, Otelo, Sariva de
Carvalho yfirmanns COPCON-
öryggissveitanna, yfirmanna
hinna þriggja deilda hersins, um
50 sjóliðsforingjq,um 50 landhers-
foringja og um 8 flughersfor-
ingja.
Fundurinn tók við hlutverki
allsherjarfundar þings herhreyf-
inarinnar, þar sem sitja eiga 240
manns. Sá fundur rann úr í sand-
inn þegar sérstakir fundir full-
trúa landhers og flughers ákváðu
að virða allsherjarfundinn að
vettugi vegna yfirburðastöðu
kommúnsta þar. Hinir 9 fulltrúar
landhersins I byltingarráðinu eru
nú næstum allir hægfara og and-
stæðingar Goncalves. Lítil breyt-
ing varð á fulltrúum flughersins,
en fulltrúar sjóhersins hneigjast
nú meir að kommúnistum en
áður. Líklegastur yfirmaður hers-
ins er nú talinn vera Carlos
Fabiao hershöfðingi.
Gífurleg átök urðu á fundi leið-
toganna í dag. Fóru þau að
nokkru fram fyrir opnum tjöld-
um, og urðu innlendir sem er-
lendir fréttamenn vitni að þvf er
leiðtogarnir æptu hver á annan og
toguðu í ermar og hálsmál hvers
annars i mikilli æsingu. Sást þetta
gegnum glugga á fundarsalnum,
en ekki heyrðust orðaskil. Enginn
virtist reiðari en Costa Gomes for-
seti. Hann, Goncalve^ hinn nýi
forsætisráðherra Jose Pinheiro
de Azevedo, Fabiao og fleiri
steyttu hnefann og öskruðu sví-
virðingar. Náðust ljósmyndir af
látunum.
— Ford
Framhald af bls. 1
falla með öllu, — að þvi er virtist
vegna skorts á sönnunargögnum.
Embættismenn sögðu í dag, að
Fromme hefði undanfarna 18
mánuði búið í Sacramento ásamt
annarri stúlku úr Mansonklík-
unni, Sandra Good, og hefði hún
m.a. sótt framhaldsskóla í fcorg-
inni.
I júlí s.l. átti AP-fréttastofan
viðtal við Fromme, sem gengur
undir nafninu „Squeaky", og þar
lýsti hún vanþóknun sinni á Ford.
Hún sagði að Manson hefði haft
þungar áhyggjur af stefnu Nixons
í félags- og efnahagsmálum. „Ef
Nixon er í r,auninni kominn með
nýtt Fordandlit og heldur áfram
að stjórna landinu í andstöðu við
lögin, munu heimili okkar verða
blóðugri en hús Tate og LaBianca
og My Lai samtals“, sagðí hún í
viðtaíinu.
Morðtilræðið við Ford í dag
kemur í kjölfar tveggja frétta um
hótanir gegn forsetanum í fyrri
viku, en stjórnvöld tóku hvorugt
alvarlega. Nessen blaðafulltrúi
sagði f kvöld að Ford mundi ekki
breyta neinu varðandi dvöl sfna í
Sacramento.