Morgunblaðið - 25.03.1976, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. M ARZ 1976
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Vöruskortur

Ifyrsta sinn um langt árabil
vírðist farið að gæta skorts
á þýðingarmiklum neyzluvör-
um almennings. Smjörbirgðir
eru í algeru lágmarki og ekki
berst nema lítið magn af smjöri
i verzlanir Hvað sem líður full-
yrðingum um, að nægilegt
smjör sé til í landinu, ef
neytendur gæti hófs í kaupum
á smjöri, er það engu að síður
staðreynd, að lítið sést af þvi í
hillum verzlana Þá er mikill
skortur á kartöflum en það er
raunar ekki sérislenzkt fyrir-
bæri, því að kartöfluskortur er
mikill í Evrópu. Engu að siður
vekur þessi skortur á algeng-
ustu neyzluvörum upp ýmsar
spurningar Bæði smjör og
kartöflur eru seldar af einokun-
arfyrirtækjum, sem hafa tekið
að sér að sjá landsmönnum
fyrir þessum neyzluvörum, en
standa skyndilega frammi fyrir
því vandamáli að geta ekki
rækt það hlutverk af hendi Til
þess liggja sjálfsagt ýmsar
skýranlegar ástæður, en engu
að síður er ekki hægt að búast
við þvi, að almenningur taki
þvi með þegjandi þögninni, að
þessar vörur ýmist hverfi af
markaðnum eða séu skammt-
aðar Þegar einkasölur eru
annars vegar er auðvitað alltaf
hætta á þvi, að skortur á sam-
keppni leiði til þess, að einka-
söluaðilar hafi ekki andvara á
sér og almenningur hlýtur að
krefjast þess, að þeir aðilar,
sem hafa fengið þetta einka-
söluvald í hendur, hafi nægi-
lega fyrirhyggju til þess að sjá
svo um, að ekki verði skortur á
svo brýnum lífsnauðsynjum
En skortur á þessum vöru-
tegundum minnir okkur einnig
á fyrri tíma. þegar innflutnings-
höft ríktu i landinu og vörur
voru af svo skornum skammti,
að viðtækt skömmtunarkerfi
var í gildi Siðan þetta hafta-
kerfi var afnumið og vöruskort-
ur þar með þurrkaður út, hefur
alveg ný kynslóð vaxið upp,
sem þekkir ekki til hafta og
skömmtunar af eigin raun Og
svo vill til, að einum og hálfum
áratug eftir að haftakerfið var
afnumið heyrast nú ýmsar
raddir um, að það beri að taka
upp á ný og tilhneigingar gætir
i þá átt, eins og þegar kex er
tekið af frílista, væntanlega til
þess að bjarga gjaldeyrisstöð-
unni enda þótt kexinnflutning-
ur sé svo sáralítill, að hann geti
engin áhrif haft á gjaldeyris-
stöðuna til eða frá Kartöflu-
skorturinn og smjörskorturinn
nú ætti að verða mönnum
nokkur áminning um, hvað í
vændum er, ef nýtt haftakerfi
hæfi innreið sína, á íslandi Þá
mundi ekki einungis skorta
kartöflur og smjör, eða mjólk
og aðrar mjólkurvörur eins og
vikuna eftir að verkfallinu lauk,
heldur mundi vöruskortur
verða miklu almennari og
skömmtunarkerfið ! algleym-
ingi Og nú þegar neytendur
kynnast skorti á -kartöflum og
smjöri er kannski ástæða til að
ætla, að þeim röddum fækki,
sem krefjast aukinna inn-
flutningshafta.
En höft geta komið yfir okkur
með ýmsum hætti, ekki aðeins
fyrir tilverknað stjórnvalda
heldur vegna almennrar þróun-
ar efnahagsmála. Þannig er
t d alveg Ijóst, að staða þjóðar-
búsins út á við hefur veikzt svo
gífurlega á undanförnum miss-
erum, að þar má ekkert út af
bregða án þess að illa fari Um
leið og kaupmáttur almennings
er aukinn verulega eins og gert
er með umtalsverðum kaup-
hækkunum, kallar það á mjög
aukinn innflutning ýmissa
neyzluvara, sem fólk hefur nú
meira fé handa á milli til þess
að kaupa Og það eru ekki
einungis kauphækkanir til al-
mennings, sem hafa þessi
áhrif Ef ríkissjóður er rekinn
með halla eins og var á síðast-
liðnu ári skapar sá halli með
einum eða öðrum hætti aukinn
kaupmátt í landinu, sem einnig
kallar á aukinn innflutning og
þégar útlánatakmarkanir fjár-
festingalánasjóða brjóta af sér
öll bönd, skapa þau útlán einn-
ig aukinn kaupmátt og kalla á
aukinn innflutning og sömu
sögu er að sjálfsögðu að segja
um útlán bankakerfisins.
Á þessu ári fást úrslit i því,
hvort íslendingar hafa þá skyn-
semi til að bera í meðferð eigin
mála að hægt sé að halda uppi
því frjálsa hagkerfi, sem hér
var byggt upp á árunum eftir
1960 og hefur verið haldið
síðan. Þessu frjálsa hagkerfi
verður ekki hægt að halda við
lýði nema við kunnum fótum
okkar forráð og það er i raun og
veru i hættu i dag Vonandi
verður sá sérstæði skortur á
neyzluvörum, sem almenning-
ur hefur kynnzt á undanförnum
vikum og er út af fyrir sig
alvarlegt umhugsunarefni,
hvernig til er kominn, þó alla
vega til þess, að þeir sem búnir
eru að gleyma hafta- og
skömmtunartímabilínu læri að
meta það frjálsa hagkerfi, sem
við höfum búið við í aðeins
eínn og hálfan áratug þann
frjálsa innflutning, sem ríkt hef-
ur og það mikla vöruúrval í
verzlunum sem þessari skipan
mála hefur fylgt
Sigurvegarii
BERNARD Law Montgomery marskálkur, sigur-
vegarinn frá E1 Alamein, sem nú er látinn á 89.
aldursári, hefur verið kallaður mesti herforingi,
sem Bretar hafa átt síðan hertoginn af Welling-
ton sigraði Napoleon við Waterloo. Um hann
hefur verið sagt að hæfni hans til að gera vanda-
mál einföld, taka erfiðar ákvarðanir, gera hern-
aðaráætlanir og f.vlgja þeim út í æsar án þess að
hvika frá þeim, hafi gert hann að einum mesta
herforingja þessarar aldar.
Hann var hins vcKar ekki gædd-
ur naurtsynk'Kum eiginleikum lil
art fá málum sinum franigcngt við
stjórnmálamenn o>> Irandamenn
og var art því leyti ólíkur Ueliing-
ton og næsta herforingja Breta á
undan honum, hertoganuni af
Marlborough. Um Montgomery
hefur verirt sagt. art enginn hafi
getart óskart sér hetri yfirmanns
en fáir hafi haft ánægju af sam-
starfi virt hann.
Fáii' herforingjar hafa átt eins
greirtan artgáng art hjiirtum undir-
manna sinna og fáir herforingjar
hafa verirt eins umdeildir. Artdá-
endur hans siigrtu art hann hefrti
verið snillingur á vígvellinum og
haft til art hera hetri og dýpri
skilning á crtli nútímahernartar en
nokkur annar hrezkur erta
handarískur hershiifrtingi um
hans daga. Andstærtingar hans
siigrtu art hann hefrti aldrei þurft
art berjast virt erfiðar artstærtur og
mert ófullnægjandi lirtsstyrk og
vegna mertfæddrar varkárni hefrti
hann látirt ónoturt tækifæri sem
aðrir herforingjar, honum skarp-
ari og hugartri, hefðu kunnað art
færa sér í nyt.
Ósamvinnuþýður
Því var haldirt fram. ekki sízt af
Bandarikjamónnum, sem grömd-
ust artfinnslur hans ei'tir innrás-
ina í Normandi, þegar honum
fannst seinl ganga art vinna loka-
sigur á Þjörtverjum. aö hann vildi
auglýsa sjálfan sig og art hann
skorti umhurrtarlyndi, væri ókurt-
eis og öfær um art vinna með
samstarfsmönnum sinum í hern-
um, stjörnmálamönnum og her-
foringjum Itandamanna. Skortanir
hans voru umdeildar, en hvort
sem hann hafrti á réttu art standa
erta ekki fannst honum mestu
skipta art vinna orrustur. Sturtn-
ingsmenn hans siigrtu art tilgangur
hans væri ekki sá art vekja athygli
á sjálfum sér hcldur art styrkja
samheldni ogeinheilni hersins og
herstjöinarinnar og sanna her-
stjórnarhiefileika sína, hierti fyrir
hermönnum sínum og fjand-
miinnunum.
Montgomery erta Monty eins og
hann var kallaður fæddist 17. nóv
ember 1887 í London og var af
norrtur-írskum iettum, en ólst upp
á Tasmaníu þar sem fartir hans
var mótmielendahiskup. Art loknu
námi í herskólanum í Sandhurst
harrtist hann í fyrri hcimsstyrj-
iildinni og varrt ofursti. Hann
sierrtist iífshiettulega þegar hann
stjórnaði árás við Ypres og hrezk-
ir hermenn ætlurtu art grafa hann
þegar hann hafrti legirt í ertjunni í
þrjá tíma, en hættu virt þart þegar
þeir sáu hann hreyfa annan hand-
legginn. Þart átti fyrir Montgom-
ery art liggja art stjórna iillum
hereiningum, allt frá smáum
varrtflokkum upp í fylkingu
margra herja, og þegar hann
skrifarti endurminningar sínar
fyrir tæpum tuttugu árum kvaðst
hann efast um aö nökkur annar
vestrænn hermaður heföi þá
reynslu art Itaki.
Undirbúningur
Hörrt reynsla Montgomerys í
fyrri heimsstyrjöldinni vakti
metnað hans, efldi þá tilhneigð
hans aö vantreysta skoöunum yf-
írmanna sinna og viðteknum her-
stjórnarreglum og sýndi með-
fædda leirttogahæfileika hans,
sterkan vilja og einbeitni. Hann
helgaði sig nákvæmri rannsókn á
eðli hermennskunnar og her-
stjórnarlist og varð þess fullviss
að hans biði mikið hlutverk þar
sem hann taldi sig kjörinn til for-
ystu.
Montgomery varö enn staðráðn-
ari að gera sig hæfan til þessa
hlutverks þegar hann missti eig-
inkonu sína 1937 eftir tíu ára sam-
búrt. Þegar þau giftust var hún
fertug ekkja, dóttir hrezks em-
hættismanns á Indlandi og ein-
dreginn friðarsinni. Þau virtust
eiga fátt sameiginlegt, en fráfall
hcnnar var Montgomery mikiö
áfall. Eftirlifandi sonur þeirra,
David var fæddur 1928.
Þegar sírtari heimsstyrjöldin
hófst hafrti Montgomery ræktað
með sér þá eiginleika sem hann
lagrti mest upp úr, hugrekki og
einheitni, og öölazt djúpa
þekkingu á eðli og gangi
styrjalda. Þart sem hann taldi
mestu varrta var aó forðast mann-
tjón og tryggja yfirburði i mann-
afla og hergögnum áður en látið
væri til skarar skríða svo að sigur
væri vfs. Það var þetta sem varð
til þess að hann-var síðar sakaður
um of mikla varfærni.
Striing sjálfsögun og löng þjálf-
un gerrti þart að verkum art Mont;
gomery taldi sig óháðan stuðningi
annarra og var jafnvel kærulaus
um hvart artrir sögrtu og hugsurtu.
Hann var alger hindindismaöur á
áfengi og tóhak, blótarti ekki, liar
alltaf á sér hihltuna sem hann
vitnaði óspart í og tók þátt í erfið-
uni æfingum með mönnum
sínum. Hann lagði mikið upp úr
því að herforingjar væru í góðri
Montgomery að fara yfir Signu á flotbrú 1944.
Þjóðverjar f tjaldi Montgomerys r
Friedeburg
Montgomery talar við kanadfs