Morgunblaðið - 08.04.1976, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. APRIL 1976
Það er eins og tím-
inn hafi staðið kyrr
Fundarstjóri, iðnaðarráóherra,
góðir fundarmenn.
Þegar ég byrjaði að semja þessa
ræðu, las ég yfir ræðu þá, sem ég
flutti hér í fyrra, og þá fannst mér
að best væri að ég flytti gömlu
ræðuna aftur, því það er eins og
timinn hafi staðið kyrr i þeim
málum, sem okkur varðar — ekk-
ert hefur verið framkvæmt af1
stjórnvöldum af því, sem ég lagði
þá til að gert yrði, nema að reynt
hefur verið að breyta tekjuskipt-
inu í sjávarútvegi og sjóðakerfi
hans hefur verið endurskoðað.
Þetta er lika það eina — engar
af hinum ýtarlegu tillögum
stjórnar Félags íslenskra iðnrek-
enda til ríkisstjórnarinnar frá því
i desember 1974 hafa verið fram-
kvæmdar siðan síðasta ársþing
var haldið og heldur engar af
þeim tillögum sem við höfum
komið með síðan, jafnvel þó Al-
þýðusamband Islands hafi skrifað
undir þær með okkur. Sama er að
segja um tillögur Iðnþróunar-
nefndarinnar sálugu, sem voru
milli 40—50 talsins — engin ein-
asta af veigameiri tillögum henn-
ar hefur verið framkvæmd. Allar
þessar tillögur eiga það sameigin-
legt að þær stefndu að því, að
breyta stjórn efnahagsmála á Is-
landi.
atvinnuleysi, sem ég óttast að
hefjist í haust skellur yfir þjóð-
ina, er of seint að benda á iðnað-
inn og segja — nú verður iðnaður-
inn að koma til skjalanna og taka
við fólkinu. Efling iðnaðar tekur
tiltölulega langan tima og ef
koma á af stað hraðvaxtarskeiði
íslensks iðnaðar, þarf að taka upp
gjörbreytt búskaparlag á Islandi.
Verði það ekki gert óttast ég að
sama ástand skapist og var fyrir
100 árum síðan, þegar mikill hluti
þjóðarinnar fluttist vestur um haf
vegna ónógra atvinnumöguleika
hér á landi.
Gera ráðamenn þjóðarinnar sér
enn ekki ljóst, að hver einasti
starfsmaður í sjávarútvegi og
framleiðsluiðnaði skapar að með-
altali 3—4 starfstækifæri í öðrum
atvinnugreinum? Gera þeir sér
virkilega ekki grein fyrir því hve
samdráttur í þessum undirstöðu-
í fyrra og eins og ég sagði áðan,
hefur ekkert mark verið á þeim
tekið, en ég vil þó nefna nokkra
málefnaflokka, sem snerta iðnað-
inn sérstaklega:
1. TOLLAMÁL
Stjórnvöld verða að gera sér
ljóst, að framleiðslutæki og efnis-
vörur framleiðsluatvinnuveganna
eru ekki tekjustofn og því verður
að afnema öll innflutningsgjöld
af þeim, hverju nafni sem þau
nefnast. Á þetta að sjálfsögðu
jafnt við fiskiðnað sem annan
framleiðsluiðnað.
2. SKATTAMÁL
Taka verður upp virðisauka-
skattskerfi eða söluskattskerfi
Ræða Davíðs Sch. Thorsteinssonar
á ársþingi Félags ísl. iðnrekenda
MINNITEKJUR
— MEIRI SKULDIR
Afleiðingarnar láta heldur ekki
á sér standa — þjóðartekjur á
mann minnkuðu árið 1974 um
1—2%, þær minnkuðu um 9% á
árinu 1975 og fyrirsjáanlegt er, að
þær munu enn minnka verulega á
þessu ári. Meðalverðbólgan milli
ára varð 43% 1974 hún varð 49%
1975 og ég álit að við stefnum í
35—40% verðbólgu á þessu ári.
Heildargjaldeyristekjur þjóðar-
innar nægðu aðeins fyrir 2/3
hluta gjaldeyriseyðslu hennar og
erlendar skuldir, sem námu
200.000 krónum á mannsbarn í
ársbyrjun 1975, námu 330.000
krónum á mannsbarn í árslok.
Mér er spurn: Er ekki mál að
linni?
Hvenær ætlar ráðamönnum
þjóðarinnar að verða ljóst, að
ástandið í þessum málum verður
ekki bætt, nema með aukningu
arðbærrar framleiðslu sem annað
hvort skapar eða sparar erlendan
gjaldeyri, svo og með því að draga
úr óarðbærri fjárfestingu?
Sjá ekki allir menn að verði
haldið áfram á þessari braut, er
fjöregg þjóðarinnar — sjálft sjálf-
stæði hennar í voða, því glötum
við efnahagslegu sjálfstæði, er
vísast að hitt fylgi á eftir.
ATVINNULEYSI
FRAMUNDAN
Til að sjávarútvegurinn geti
haldið áfram að vera sá máttar-
stólpi íslensks efnahagslífs sem
hann hefur verið er óumflýjan-
legt að takmarka veiðar hér við
land á þessu og næstu árum, og
þar sem hér hefur ekki verið í
framkvæmd nein stefna til efling-
ar iðnaði, er atvinnuástandið
framundan að mínu viti hættu-
ástand. Lýsi ég furðu minni á því,
að um þetta skuli hvorki vera
rætt opinberlega af stjórnvöldum,
sem þó hljóta að sjálfsögðu að
vera búin fyrir löngu að gera sér
grein fyrir þvi hvert stefnir, né
heldur hafa verið gerðar neinar
þær ráðstafanir, sem ég tel að
duga muni til að draga úr þessu
hættuástandi.
Ég vil benda á, að þegar það
greinum hefur geigvænleg áhrif á
allt atvinnulíf i landinu?
Gera þeir sér heldur ekki ljóst,
að gjaldeyrissparnaður og gjald-
eyrissköpun innlends fram-
leiðsluiðnaðar, án áls, var 2V4
mílljón krónur á hvern einasta
starfsmann — eða 30.000 milljón-
ir króna samtals — á síðastliðnu
ári?
Gera þeir sér heldur ekki ljóst
hvaða þýðingu það hefur fyrir
atvinnuhorfur og tekjur þjóðar-
innar í framtíðinni þegar fjárfest-
ing í atvinnuvegunum dregst sam-
an á sama tíma og fjárfesting híns
opinbera í óarðbærum fjárfest-
ingum vex?
EFNDIR EFTA-
SAMNINGA
Hefur ráðamönnum þjóðarinn-
ar ekki skilist, að með inngöngr
unni í EFTA og með samningun-
um við EBE voru þeir að undir-
gangast að gjörbreyta ríkjandi
stefnu í stjórn efnahagsmála?
Er það raunverulega skoðun
ráðamanna, að nauðsynlegra sé að
standa við samninga við útlend-
inga, heldur en við þegna lands-
ins?
Við gerðum ákveðinn samning
við ríkisstjórn Islands, þegar við
samþykktun EFTA-aðildina.
Samningarnir við útlendingana
hafa verið haldnir, meira að segja
höfum við haidið áfram að lækka
tolla á vörum frá þeim, á sama
tíma og EBE ríkin hafa verið að
hækka tollana á aðal útflutnings-
vörum okkar til þeirra.
Ég vil upplýsa það hér, að mér
er kunnugt um að vegna þessa
datt ráðamönnum í sumum EBE
ríkjum ekki í hug að við mundum
láta umsamda tollalækkun koma
til framkvæmda um siðastliðin
áramót.
Við, sem hér erum inni, þekkj-
um sorgarsöguna um vanefndir
EFTA loforðanna frá 1969 og það
er sama hvaða ríkisstjórn hefur
verið við völd. Smámálin hafa
verið efnd að hluta — stóru málin
hafa ekki verið framkvæmd — og
sjálfur andinn, sem fólst í loforð-
unum, hefur verið svikinn.
Eg spyr því enn:
Ef gerðir eru tveir samningar
svo til samtimis og sá fyrri er
forsenda hins síðari, er síðari
samningurinn ekki ómerkur, þeg-
ar ekki hefur verið staðið við
fyrri samninginn?
Ég spurði þessarar spurningar
fyrir ári síðan, en hef ekki enn
fengið neitt svar.
Ég spyr enn:
Halda ráðamenn þjóóarinnar að
hægt sé að byggja upp heilbrigt
atvinnulíf í landi, þar sem verð-
bólgan er um 190% á þriggja ára
tímabili?
Gera þeir sér ekki grein fyrir
því hve framkvæmd svokallaðra
verðstöðvana, sem staðið hafa
hérlendis nálega óslitið frá því að
við gengum í EFTA hefur haft
óheillavænleg áhrif á þróun og
uppbyggingu innlends iðnaðar?
Ég álit að þessi atriði geri það
að verkum, að það væri hægðar-
leikur að fá framlengingu á aðlög-
unartímanum hjá félögum okkar í
EFTA og EBE ef eftir væri leitað,
en í því sambandi er tvennt, sem
ég vil undirstrika, til að forðast
misskilning:
1. Við þurfum að fá aðlögunartim-
ann að EFTA og EBE framlengd-
an, til að vinna upp þann tima,
sem glatast hefur á þeim hluta
aðlögunartímans sem liðinn er.
Jafnframt er nauðsynlegt,
ekki aðeins vegna iðnaðarins,
heldur vegna þjóðfélagsins I
heild, að tekin verði upp gjör-
breytt stefna i stjórn efnahags-
mála á tslandi.
2. 1 EFTA eigum við að vera og
samning við EBE verðum við að
hafa, því slíkir samningar eru
hluti af forsendum fyrir þjóð-
hagslega hagstæðari þróun fram-
leiðsluiðnaðar á Islandi.
TILLÖGUR UM
AÐGERÐIR
Ég tel ekki nauðsynlegt hér að
koma enn einu sinni fram með
sundurliðaðar tillögur um breytta
stjórn efnahagsmála á Islandi,
þær komu fram i ræðu minni hér
með virðisaukaskattssniði. Þar
sem slfk kerfisbreyting mun taka
all langan tíma er nauðsynlegt að
taka nú þegar upp „jöfnunar-
gjalds-kerfi“, en tillögur um það
mál voru lagðar fyrir rfkisstjórn-
ina í febrúarmánuði s.l....
Þar sem staðgreiðsla opinberra
gjalda er eitt af þeim hagstjórnar-
tækjum, sem hjálpað geta til við
að ná tökum á verðbólgunni, ber
að taka upp slfkt fyrirkomulag.
Fyrningar atvinnuveganna
verða að nægja til að hægt sé að
endurnýja vélar og tæki, þegar
endurnýjunar er þörf, eins og
gert er hjá öllum rfkisfyrirtækj-
um.
Eitt af leióarljósum allra skatta-
laga ætti að vera, að fremur beri
að skattleggja hagnað heldúr en
að standa þannig að málum, að
komið sé í veg fyrir aó hagnaður
geti myndast.
3. FJARMAL
Afnema verður alla sjálfvirkni í
gerð fjárlaga og heildarupphæð
þeirra verður að ákveðast með
hliðsjón af ástandi efnahagslífs-
ins á hverjum tfma og jafnframt
verður að stöðva frekari útþenslu
hins opinbera i þjóðfélaginu.
Lagður verði auðlindaskattur á
alla þá, sem nýta auðlindir þjóðar-
innar, og gengi krónunnar skráð í
samræmi við þá skattlagningu.
Hætta verður útgáfu verð-
tryggðra spariskírteina ríkissjóðs
með öllu, þvf ég fæ ekki séð hvern
ig hægt verður að greiða þau bréf,
sem þegar hafa verið gefin út, og
að auki rennur sparifé lands-
manna í sivaxandi mæli til ríkis-
ins, f stað þess að það sé notað til
uppbyggingar og til að anna
rekstrarfjárþörf atvinnuveganna.
Allir framleiðsluatvinnuveg-
irnir verða að hafa sambærilegan
aðang, bæði að fjárfestingarlán-
um og rekstrarfé, og arðsemi
verður að ráða fjárfestingu í at-
vinnuvegunum og lagasetningu
þeirra vegna, því ella munu lífs-
kjör þjóðarinnar allrar enn halda
áfram að versna.
I sambandi við lánsfé atvinnu-
veganna frá viðskiptabönkunum,
vil ég benda á að sama útlánaþak
hefur verið látið gilda, hvort sem
nota átti peningana til að fjár-
magna innlenda framleiðslu, eða
innflutning sambærilegra er-
lendra iðnaðarvara, en slíkt er að
sjálfsögðu ekki gert hjá þróuðum
iðnaðarþjóðum, sem beita öllum
tiltækum ráðum til að örva og
auka framleiðsluna.
4. TÆKNIMAL.
Samhæfing þjónustustofnana
iðnaðarins hefur nú verið á döf-
inni síðan i mai 1972, en ennþá
hefur ekkert verið ákveðið af
hendi löggjafans. Inn i það mál
fléttast menntun og þjálfun iðn-
verkafólks, sem er mjög mikil-
vægt mál, og vil ég skora á
iðnaðarráðherra, sem hér er
staddur, að sjá svo um, að þessu
máli verði komið í höfn, áður en
þingi því sem nú situr, verður
slitið.
5. VERÐSTÖÐVANIR.
Eins og ég sagði fyrr álít ég
verðstöðvanir, eins og þær hafa
oftast verið framkvæmdar hér á
landi, af hinu illa.
I fyrsta lagi vegna þess hve
misjafnlega þær koma niður á at-
vinnuvegunum og einstökum
greinum þeirra.
I öðru lagi vegna þess að verð-
stöðvun er ekkert annað en fölsun
á staðreyndum — þ.e. frestun á
því að sannleikurinn komi í ljós.
Þannig var því lýst yfir af ráða-
mönnum að dregið hefði úr verð
bólguhraðanum á siðari hluta
ársins 1975. Það vanalveg rétt, en
það var að hluta til vegna hinnar
hertu verðstöðvunar og öll þjóðin
finnur nú fyrir þvi hvað gerist
þegar stíflan brestur.
I þriðja lagi hafa þessar svoköll-
uðu verðstöðvanir einkum bitnað
i raun á framleiðsluiðnaðinum.
Þær hafa tafið nauðsynlegar verð-
hækkanir hans, og þannig gert
hann enn háðari lánsfé, og
hindrað uppbyggingu hans á
miðjum aðlögunartímanum að
fríverslun, með þeim afleiðing-
um, sem slikt mun hafa fyrir at-
vinnuástandið í landinu í fram-
tíðinni.
Og i fjórða lagi hefur það svig-
rúm sem verðstöðvun getur
skapað, ekki verið notað sem
skyldi til raunhæfra aðgerða gegn
verðbólgunni.
6. INNKAUP
OPINRERRA AÐILA
Eg álít að hið opinbera hafi
þarna í hendi sér tækifæri, bæði
til uppbyggingar atvinnulífs,
mikils sparnaðar á gjaldeyri og til
aukningar á eigin tekjumöguleik-
um, tækifæri sem hafa alls ekki
verið notuð sem skyldi þótt
ótrúlegt sé frá að segja.
Hjá þróuðustu iðnrikjum heims
hefur það lengi verið stefna
stjórnvalda að beina viðskiptum
sínum sem mest til innlendra
fyrirtækja og er þetta eitt af
grundvallaratriðunum í iðnþróun
þessara ríkja.
Ég skora á iðnaðarráðherra aó
hann beiti sér fyrir því innan
ríkisstjórnarinnar að opinberum
aðilum verði fyrirskipað að leita
undanbragðalaust eftir viðskipt-
um við innlenda framleiðendur
með þær vörur, sem framleiddar
eru, eða unnt væri að framleiða
hér á landi.
Sama regla þarf að gilda um
framkvæmdir, sem fjármagnaðar
eru af opinberum sjóðum, eða
fyrir milligöngu opinberra aðila.
7. KJARASAMNINGAR.
Nýafstaðnir verðbólgu kjar-
samningar og allsherjarverkfall
ættu að hafa gert öllum ljóst, að
svona getur þetta ekki gengið til
lengur; það er anuðsynlegt að
taka upp breytt vinnubrögð.
Eina raunhæfa leiðin er sú að
reiknað verði út hve mikið þjóðar-
tekjur muni aukast, eða minnka,
á einhverju tilteknu timabili og
að aðilar vinnumarkaðarins