Morgunblaðið - 08.04.1976, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. APRlL 1976
31
traust samverkamanna sinna.
Þeir sýndu honum margs konar
vinsemdarvott og einnig eftir að
hann varð að láta af störfum
sökum heilsubrests.
Guðmundur var að eðlisfari ein-
staklega hjartahlýr og góðvilj-
aður. I öllu dagfari var hann
stilltur og gætinn í orðum og at-
höfnum gagnvart samferðamönn-
um sínum, hlédrægur og hógvær.
Þeir, sem kynntust honum fundu
það fljótlega, að hann naut þess
að geta glatt og hjálpað. Þrátt
fyrir þungbæra lifsreynslu, var
hann mildur í annarra garð og
heiðrikja hugans skóp umhverfi
hans birtu og yl.
Lifsskoðun hans var mótuð af
hugsjón jafnaðarstefnunnar og
kenningum dr. Helga Pjeturss um
framþróun jarðlifsins og lifs að
þessu loknu. Þegar hægðist um
varð honum mikið áhugamál, að
kynna sér ritverk Helga Pjeturss.
Þar fann hann uppsprettu mik-
illar vizku og snilldar varðandi
málefni, sem honum höfðu
löngum verið hugleikin. Mér er
það þó til efs, að hann hafi rætt
þessi mál við aðra en nánustu
ættingja og vini. Þeim samræðum
munu þeir seint gleyma, því að
hugskot hans var svo uppljómað
af einlægni og fögnuði.
16. nóvember 1929 kvæntist
Guðmundur eftirlifandi konu
sinni, Guðrúnu Elimundardóttur
frá Hellissandi. Foreldrar hennar
voru Elimundur formaður Ög-
mundsson og kona hans Sigurlaug
Cýrusdóttir. Börn Guðmundar og
Guðrúnar eru Sigurður E., fram-
kvæmdastjóri, kvæntur Aldísi
Benediktsdóttur, Kristinn, lækn-
ir, kvæntur Valgerði Bergþórs-
dóttur, Þorgrímur, lögregluþjónn,
ókvæntur, en hefur búið með for-
eldrum sínum, og Kristin, gift
Guðjóni lögfræðingi Albertssyni.
Auk þess tóku þau i fóstur Mar-
gréti Pétursdóttur sem gift er
Einari Rafnssyni og litu á hana
sem eitt af sinum börnum. Barna-
börnin eru nú orðin ellefu.
1 bliðu og stríðu var samheldni
Guðmundar og Guðrúnar einstök.
Þau vöktu yfir velferð heimilisins
og barnanna, unnu þeim allt sem
þau máttu. Þess varð og aðnjót-
andi móðir Guðmundar, sem bjó
með þeim um langt tímabii. Gest-
kvæmt var alla jafnan á heimili
þeirra og öllum tekið opnum
örmum.
I langvarandi veikindum Guð-
mundar komu eiginleikar þeirra
hjóna vel í ljós. Hann æðrulaus og
þakklátur fyrir umönnun alla,
hún fórnandi af einstakri alúð.
Þegar ég hugsa til alls þessa,
kemur mér í hug greinarkorn
Helga Pjeturss „Eðli ástarinnar",
en þar segir m.a.: „Astin er til-
raun til að nálgast guð, magnast
af guðlegum krafti, og maðurinn
er aldrei eins nálægt guði og í
faðmi góðrar konu.“
Það vildi svo til, að konan min
er systir Guðrúnar, og við Guð-
mundur því svilar. Samgangur
milli fjölskyldna okkar hefur
verið náinn í áratugi. Á kveðju-
stund, er okkur því efst í huga
þakklæti fyrir ótaldar ánægju-
stundir og óskir um fararheill
honum til handa inn i óravíddir
eilífðarinnar. Innilegar samúðar-
kveðjur sendum við Guðrúnu,
börnunum og ættingjum öllum.
Megi vissa hans um framhaldslíf
vera okkur öllum huggun í harmi
og leiðsögn til langframa.
Minning hans er merluð kyrrð
og kærleika.
Guðjón Halldórsson.
Þegar Guðmundur Kristinsson
var á unglingsaldri las hann grein
eftir mann sem var að halda því
fram að hinn himingnæfandi
goðabústaður Forngrikkja, Ölym-
pos, væri á öðrum hnetti, og að
frá slíkum stöðum væru goða-
sögur komnar. Guðmundur hugs-
aði með sér, þegar hann las þetta:
„Þarna er einhver sem skrifar
öðruvisi en hinir. Það er bezt að
taka vel eftir því sem frá honum
kemur.“ — Það er ekki hægt að
neita því, að þetta var skynsam-
lega — og dálítið frumlega —
hugsað, hjá snúningapilti í
Reykjavík haustið 1918. Og Guð-
mundur vanrækti ekki þennan
ásetning sinn. Allt sem kom frá
hendi dr. Helga Pjeturss eftir
þetta — en hann var einmitt höf-
undur greinarinnar um hina skín-
andi bústaði — las Guðmundur
með athygli og hugleiddi. Og
þar var ekki um athyglina
eina að ræða. Guðmundur
var sá drengur í eðli sínu, að
hann langaði til að verða því að
liði, sem honum skildist vera
sannast og réttast.
Mér verður alltaf minnisstætt
kvöldið, sem við sátum saman
heima hjá Guðmundi nafnar
tveir, í leiguíbúð hans á Grundar-
stig 4 fyrir rúmum tuttugu árum.
Attum við þar samræður fróðleg-
ar og ánægjulegar lengi kvölds,
en jafnframt þessu veitti ég þvi
athygli hve heimilisbragurinn var
góður. Húsfreyja bar okkur veit-
ingar auk þess sem hún starfaði
að sinu, hýrlegir unglingar og
börn kynntu sig og tóku síðan að
sinna sínum verkefnum. Þó að
íbúðin væri ekki stór, bar ekki á
öðru en að nóg rúm væri fyrir alla
sem þarna voru, og það sem einn
hafðist að truflaði ekki annan.
Mér hefur oft dottið það í hug
síðan, að ekki þyrfti að furða sig á
þvi þótt gott og þroskavænlegt
fólk yrði úr þeim börnum sem
þarna voru að vaxa upp, því satt
að segja minnist ég þessa kvölds
jafnan eins og það hefði verið
þægilegur draumur. En unga
fólkið var fjögur börn þeirra Guð-
rúnar og ein fósturdóttir, frænka
Guðmundar, því að ekki höfðu
þau hjónin neitt verið að horfa í
að bæta við heimilið föðurlausri
stúlku þaðan sem neyð þrengdi
að.
Það fór nú ekki hjá því að það
hvarflaði stundum að mér þegar
ég heimsótti Guðmund, þarna á
Grundarstígnu'm og siðar annars-
staðar, að að baki hinu góða heim-
ili lægi margur langur vinnu-
dagur og erfið ár, enda þótt slíkt
bærist sjaldan i tal hjá okkur. En
einhverntima eftir að þau hjón
höfðu eignast íbúð, með hinni
vaxandi velmegun og möguleik-
um, þá hrutu Guðmundi þau orð,
eins og hann væri að spyrja
sjálfan sig spurningar, hvort
maður mætti nú leyfa sér þann
munað að eiga eigin ibúð. Þetta
var víst ekki óalgengt um þá sem
lifað höfðu við mikla fátækt, að
þeir eins og efuðust um rétt sinn
til hinna nýju þæginda. En vist er
um það að fáir hafa betur til
þeirra unnið en einmitt erfiðis-
mennirnir.
Það er ekki hægt að skrifa svo
um Guðmund að ekki sé minnzt
nánar á þetta sem ég minntist á
hér I byrjun. Guðmundur var Ný-
alssinni og dró enga dul á það.
Þegar stofnað var til félagsskapar
um þau málefni var Guðmundur
einn þeirra sem fyrstir urðu til
fylgis. Og það varð aldrei neitt lát
á því fylgi hans, meðan hugur og
lif entist, en það stafaði af því að
honum var málið ljóst. Tvö atvik
verð ég að minnast á í þvi sam-
bandi. Þegar þess er gætt hve
veik og vanmáttug sú tilraun var
öll i fyrstu, að menn færu að hafa
sambönd sin á milli um þau mál,
þá skilst betur hve smáatvikin
voru þar i raun og veru stór. Að
byrja á því að hafa orð á hlut-
unum er þýðingarmeira en
margur hyggur. Aldrei gleymi ég
þvi þegar Guðmundur sagði ein-
hverntima: „Hún er áreiðanlega
rétt skýringin hans Helga
Pjeturss á uppruna pýramid-
anna“. Helgi hafði skýrt þessi
miklu mannvirki út frá lif-
magnararlögmáium — og útfrá
samanburði við mannvirkin í
Sefsurð i Noregi. Öll höfðum við
sem þarna vorum lesið þessa rit-
gerð hans. En eitt er að hafa lesið
og íhugað, og annað að segja rak-
leitt og beinskeytt að skýringin sé
rétt, eins og Guðmundur gerði
þarna, með þeim árangri að öllum
varð þetta nokkru ljósara en áður.
Hitt atvikið var á þessa leið.
Jónas Guðmundsson skrifstofu-
stjóri gaf út tímaritið Dagrenn-
ingu og var það allmikið lesið á
þeim árum. Hafði Jónas verið of-
drykkjumaður og margt reynt til
þess að fá bót á því meini, meðal
annars að biðjast fyrir, en það
nægði ekki. Loks hitti hann pre-
dikara sem sagði honum hvernig
hann ætti að biðja, og þá lækn-
aðist hann. Ég minntist á þessa
frásögn við ungan menntamann,
sem hafði lesið hana. „Skemmti-
leg skáldsaga" sagði hann heldur
þurrlega. Þetta svar nægði mér
ekki, og leitaði ég annarra skýr-
inga, og mun ég hafa haft orð á
þvi við einhverja. Nokkru siðar
var ég enn þar sem þetta barst i
tal, og þá segir Guðmundur Krist-
insson: „Það er alveg rétt það sem
þú segir Þorsteinn, það voru stilli-
áhrifin frá predikaranum, sem
læknuðu Jónas, en ekki trúar-
skoðanirnar í sjálfu sér.“ Þessi
ummæli Guðmundar eru einhver
þau beztu lofsyrði sem ég hef
þegið á ævi minni. Þarna var
„óbreyttur alþýðumaður" sem
undireins skildi þá skýringu sem
óhætt er að nefna náttúrufræði-
lega, og tileinkaði sér hana,
meðan menntamennirnir sáu sér
þann kost vænstan að taka ekki til
orða um þessi mál. En andlegt
frelsi er það að þora að ræða
málin. Og Guðmundur var einn
þeirra manna sem þorðu að hugsa
um það sem mestu máli skiptir.
Hann var frjáls í hugsun og anda.
Þannig kynntist ég honum og
þannig mun ég minnast hans i
framtiðinni.
Um leið og ég lýk þessum minn-
ingarorðum um vin minn Guð-
mund Kristinsson og þakka
honum fyrir góða samfylgd, vil ég
óska fjölskyldu hans og afkom-
endum góðrar framtiðar í anda
þess starfs og hugsunar sem hann
rækti í lífi sinu hér á jörð.
Þorsteinn Guðjónsson.
Kveðja:
Jón Emil Reynisson
Fæddur hinn 10. ágúst 1961.
Dáinn hinn 30. mars 1976.
Allt eins og blómstrið eina
upp vex á sléttri grund
Fagurt med frjóvgun hreina
fyrst um dags morgunstund,
á snöggu augabragði
af skorið verður fljótt,
Ift og blöð niður lagði, —
líf mannlegt endar skjótt.
H.P.
Hármafregn! Okkur setti hljóð
og þögnin varð löng. Gat þetta
verið satt? — Hann Jón Emil dá-
inn? Kátur bekkjarbróðir okkar í
gær — horfinn í dag. Hversu tor-
ráðin eru örlögin.
Við skólasystkini hans höfðum
reyndar óljósa hugmynd um að
Jón gengi ekki heill til skógar en
slík var lífsgleði hans að það vildi
gleymast í leik og önn dagsins.
Enginn sem kynntist honum
varð ósnortinn af hreinskilni
hans og heiðarleik. Hann kom
þannig fram við okkur bekkjar-
systkinin, kennarana og aðra
starfsmenn skólans að öllum varð
ósjálfrátt hlýtt til hans. Við erum
reyndar ung og okkur stundum
sagt að við séum reynslulítil en þó
finnum við að mynd þessa skóla-
bróður mun ætíð fylgja okkur og
ekki mást úr minni.
Við viljum með þessum fáu orð-
um sýna hug okkar til Jóns og
votta foreldrum hans og bróður
okkar innilegustu samúð
Bekkjarsystkini.
Sigrún Kjartansdótt-
ir — Minningarorð
Það var i þá daga þegar ég var
12 ára, en nú er ég 82 ára. Um
þrjú leytið um nótt var mamma
sótt til starfsins, þvi að hún var
yfirsetukona. Var hún vel lærð og
henni kært að hjálpa, svo að
starfið gekk henni vel. Og var
henni tamt að flýta sér. En um
fimm leytið sömu nótt kom röskur
maður utan yfir Þjórsá. Þessi
maður var ferjumaður frá Þjórs-
árholti og vildi fá mömmu til
konu, sem var í barnsnauð og var
vel kunnug foreldrum minum,
sem og eiginmaður hennar, sem
var í verinu.
Mamma kenndi pabba að taka á
móti barni. Þetta var 14. barnið,
er hann tók á móti og fór því
öruggur með ferjumanninum út
yfir Þjórsá. Gekk hann léttur í
spori með komumanni, og allt fór
vel. Daginn eftir kom pabbi frá
Þjórsárholti þakklátur fyrir vel
heppnað starf.
Næsta dag kom mamma frá
sinu starfi, sem gekk mjög vel. Þá
sagði pabbi við konu sína: „Ingi-
björg mín, blessuð konan, fagnaðí
mér og minni hjálp, en ekki var
mikið til utan um barnið, svo að
ég fékk hreina og slitna karl-
mannsskyrtu úr lérefti, hjá hús-
freyjunni í Þjórsárholti til að
bæta úr þessu. Eg fann mjög vel
að litla barninu var ekki fagnað,
nema af móðurinni.
Þú ert ekki með neina vöggu
núna, góða min. Ég held að best
væri að við færum til Pálinu og
tækjum barnið i fóstur, það er
fallegasta stelpa og Pálína, móðir
hennar er okkur kær.“ Við getum
það vel Filippus minn,“ mælti
mamma. „Eg lofaði að koma með
þig eftir viku, því þá átti að skíra
þá litlu.“
A tilteknum tima fóru foreldrar
mínir. Mamma bað okkur systurn-
ar að taka vögguna ofan af lofti,
þvo hana vel, láta hana út i sól-
skinið. Láta hey í poka, hafa allt
eins og vera á. Hita upp vögguna
með bosi i miðju. Bos var heit
aska úr hlóðarsteinum, sem látin
var i þéttriðna poka og siðan var
dúnsængin breidd yfir barnið.
Voru þrjú bos notuð á sólarhring.
Milli þess sem það var ekki i
vöggunni var bosið hitað á hlóðar-
steinunum. En færi svo að barnið
bleytti bosið — gegnum bleiur —
var blautri bosöskunni hellt úr
pokunum. Þessi athöfn fór fram
um miðjan apríl. Barnið fæddist
8. apríl 1907.
Kl. 5 sáum við foreldra okkar
koma utan af ferjustað. Þaðan er
röskur hálfrar stundar gangur
heim. En foreldrar minir riðu
greitt á góðum hestum. Þegar þau
komu á stöðulinn og heim i traðir,
sá ég að pabbi reiddi ekki neitt í
fangi sinu, svo að mér lá við gráti,
þvi að ég taldi að barnið væri ekki
með. Foreldrar minir fóru létti-
lega af baki og ég sá, að pabbi var
með eitthvað í barmi sínum og
trefil sinn bundinn um mittið. Er
hann kom í baðstofuna leit hann í
barm sinn og sagði: „Hún sefur
blessunin," og glaðnaði þá yfir
mér. Var sú litla lögð I heita vögg-
una, falleg með rauðleitt hár.
Systir mín Villa, rúmum 2 árum
eldri en ég, og allir heimamenn
fögnuðu þeirri litlu, sem hafði
verið skírð Sigrún.
Mamma kunni vel tökin á að
annast stelpuna og var hún fjórða
fósturbarn foreldra minna. Einu
bættu þau við sig eftir tvö ár.
Fleiri tóku þau um tíma, er með
þurfti. Sjálf áttu þau 7 börn, en
barnaveikin tók 2 þeirra, 6 og 8
ára gömul á 5 dögum. Sárt var
það, en ekki var það rætt. 4 ára
dreng misstu þau, sem var undra-
barn. Fjórar tröppur voru upp í
hlóðareldhúsið, og rétt áður en
drengurinn dó, sagði hann „Það
er valla, það má kalla mamma að
ég komist upp til þin, elskulega
móðir min.“ 4. barnið dó á fyrsta
ári.
Nú eru öll fóstursystkini min
dáin, og ég minnist þeirra allra
með þakklæti og sárum söknuði.
En nú er ég einkum að minnast á
systur mína, er dó fyrir ári.
Björgvin bróðir minn orti
kvæði um hana, og las við kistu
hennar í Skarðskirkju. Við öll,
eiginmaður hennar og börn, 4 að
tölu fylgdu henni. Sigrún varð
aðeins 67 ára og varð fremur brátt
um hana.
Heimili hennar var og er hin
mesta prýði. Eiginmaður hennar,
Dagbjartur, og börn þeirra hið
mesta myndarfólk. Heimili þeirra
var og er í Þúfu i Landsveit.
Söknuður okkar allra er mikill.
Efni þeirra voru engin er þau
byrjuðu búskap, en starfs-
kunnátta og listasmekkur frábær.
Frá þeim andaði gleði og
skapandi góðleik til allra.
Fósturdóttir min var hjá þeim á
sumrin og lærði hún vel að meta
móðurfaðm Sigrúnar og öllum á
þvi heimili vil ég þakka fyrir góða
meðferð á henni. 1 huga minum
og okkar allra heima á Hellum
var Sigrún jafnan ljósgeisli. Allur
ömurleiki og myrkur hvarf fyrir
hlýju hennar, fórnfýsi og kær-
leika.
„Leyndardómur einfaldleikans
er leyndardómur ljósins. Hið
fagra er sama sem hið einfalda og
hið fagra er sama sem hið bjarta,"
las ég eftir leikbróður mínum
Grétari Fells.
Friður Guðs blessi Sigrúnu
okkar.
Hveragerði i apríl 1976.
Árný Filippusdóttir.
SPÓNAPLÖTUR
Gólfspónaplötur nýkomnar
stærð: 62x240 cm. 18 m.m. þykkt.
Mjög gott verð.
^ TIMBURVERZLIININ VÖIUNDURhf.
Klapparstíg 1, Skeifan 19.
Símar 18430 — 85244.