Morgunblaðið - 07.07.1976, Page 24

24 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUH 7. JÚLÍ 1976
„Hef alla Ifð haft sérstaklega góða húsbændur ..t baksýn sést
málverkið sem vinnuveitendur Þðrðar færðu honum f tilefni
áfangans.
„...það eru
allar kell-
ingar sem
þekkja hann ”
ÞÓRÐUR tiuðmundsson hefur
um þessar mundir starfað f
hnlfa öld hjá verzluninni
Ilvannbergshra'ðrum. Blm.
Morgunhlaðsins átti stutt sam-
tal við Þórð af þessu tilefni.
„Kg stundaði nám í Sam-
vinnuskðlanum og útskrifaðist
þaðan 1928 og hðf þá störf hjá
heildverzlun í Hafnarstrætinu,
en var þar ekki nema rúman
mánuð. Þá réð ég mig til
Hvannbergsbræðra og hef verið
þar síðan.“ Þannig fðrust Þórði
orð er hann var spurður hver
hefði verið aðdragandi þess, að
hann réðst til Hvannbergs-
bræðra.
„Fyrstn árin var ég mest í
búðinni, en nú seinni árin hef
ég verið á skrifstofunni og líkar
það betur því ég var farinn að
finna til þreytu i fótunum af að
standa allan daginn í búðinnt.
Annars finnst mér í rauninni
skemmtilegra að vera í búðinni,
þar hittir maður margt fólk og
þar er alltaf líf og fjör. Og þó að
ég sé nú aðallega á skrifstof-
unni hef ég þó verið að afgreiða
við og við, því ég vil fylgjast
með því sem er að gerast í búð-
inni og þekkja hvernig þar er.“
Hafa ekki orðið miklar breyt-
ingar á verzlunarháttum á þess-
um tíma, sem þú hefur starfað
við verzlunarstörf?
„Jú. alveg geysimiklar. I þá
daga, þegar 'eg var að byrja,
skipti miklu máli að vera góður
sölumaður, en í dag er þetta allt
breytt og fólk skoðar vörurnar
á rekkum og afgreiðslufólkið
kemur ekki eins mikið víð sögu
og áður.“
„Mér eru einnig mjÖg minnis-
stæðir skömmtunartimarnir,
þegar fólk stóð í biðröðum til að
ná í vörurnar og ég man vel
eftir því að einn daginn fengum
við 200 pör af karlmannaboms-
um og þann dag var ekkert ann-
að selt."
„Og það hefur fleira breyzt
heldur en verzlunarhættir á
þessum 50 árum. Ég man það
t.d. að þegar ég var að byrja hjá
Hvannbergsbræðrum var sum-
arfríið ekki nema 3 dagar á ári
og 1930 var það lengt i viku,.
Síðan hefur þetta smábreytzttil
batnaðar og nú eru það aldeilis
góð frí sem fólk fær."
Þú hefur náttúrlega eignazt
marga vini og kunningja gegn-
um starfið. Geturðu ekki sagt
okkur frá einhverju skemmti-
legu sem hefur komið fyrir þig
i starfinu?
„Ja, það sem mér dettur nú
fyrst í hug þegar þú talar um
vini og kunningja er atvik sem
skeði fyrir nokkrum árum. Þá
vann dóttir mín við afgreiðslu i
búðinni og einn daginn kemur
hún heim til mömmu sinnar og
segir alvarleg á svip: „Mamma,
ertu ekki hrædd um hann pabba
i vinnunni, það eru allar kell-
ingar sem þekkja hann.“ Það
fór náttúrlega ekki hjá því að
Rætt við Þórð
Guðmundsson 1
tilefni af hálfrar
aldar starfs-
afmæli hans
maður eignaðist ýmsa góða
kunningja en þá var allt öðru-
vísi en nú er, bærinn miklu
minni og því samskipti fólks
persónulegri."
Þórður sagði að sér likaði
starfið mjög vel, annars væri
hann ekki þarna ennþá, og
hann minntist sérstaklega á að
hann hefði alltaf haft sérstak-
lega góða húsbændur. Hann
vildi koma á framfæri þakklæti
til alls samstarfsfólks síns fyrir
vináttu og vinarhug og þá sér-
staklega til -eigenda Hvann-
bergsbræðra sem hefðu heiðrað
hann í tilefni þessa áfanga og
fært honum að gjöf málverk
eftir Ásgrim Jónsson. Hann
sagðist hafa ákaflega miklar
mætur á Ásgrími og þætti sér-
staklega vænt um þessa vinar-
gjöf.
Að lokum var Þórður spurður
hvort hann hygðist halda áfram
að starfa. Hann sagði:
„Ég get þakkað fyrir að hafa
góða heilsu og meðan svo er, er
ekkert í vegi fyrir að halda
áfram, því meðan heilsan er i
góðu lagi gengur allt vel.
Halldór Jónsson, verkfræðingur:
Um landsins gagn
Um fátt hefur verið meira talað
á undanförnum dögum en her-
varnarmál Islendinga. Hafa marg-
ir mætir menn lagt þar orð í belg
og sýnist sitt hverjum.
Eðlilegt er, að menn veiti þess-
um málum athygli, þegar að okk-
ur hrannast þær fréttir, að þorsk-
urinn sé að verða uppurinn, iðn-
aðurinn búi við þvílíkt atlæti af
hálfu stjórnkerfisins, að hann
hafi ekki í sér þann vaxtarbrodd
sem dugi til þess að hann megi
taka við því vinnuafli, sem á
markaðinn er væntanlegt og hag-
fræðingar og héraðshöfðingjar
hafa úthlutað honum. Þar við
bætist, að þjóðin er sokkin í er-
lent skuldafen, virkjanir okkar
standa sumar annað hvort gufu-
eða orkukaupendalausar og að-
staða fólks til mannlífs utan
Reykjavíkur er slík, að sífellt þarf
að leggja fé í aóstöðujöfnun, svo
mikið fé að fátt verður afgangs til
þess að fjárfesta í framleiðslu-
tækjum.
ARON OG IIINIR
Sumum mönnum er gefin sú
náð, að geta talað Ijósar og rök-
fastar en aðrir menn. Mér hefur
ávallt fúndizt, að Aron Guð-
brandsson væri þar framarlega i
flokki, hvort sem hann talar um
hermálin eða eitthvað annað. En
það hefur náð hvað mest eyrum
fólksins, það sem Aron hefur sagt
um afstöðu okkar til hersins, enda
tíminn réttur núna, þegar krepp-
an er við dyrnar og fólk veit það.
Luns blessaður benti á það hvað
við spöruðum Nato með því að
leyfa þeim herstöðvarnar. Þetta
hefur svo sem verið reiknað áður
hér í biaðinu, en þá tók enginn
eftir því. Allavega vöknuðu menn
fyrst núna til umhugsunar.
Hinir farsælu frændur okkar
Norðmenn með allan sinn olíuauð
virðast ekki kveinka sér við að
láta Nato kosta samgöngumál og
fjarskipti í landi sínu. En við gef-
um allt, vegna þess að við virð-
umst hafa trúað þvi, að varnarlið-
ið væri hér fyrst og fremst í okkar
þágu. Eysteinn Jónsson lýsir því
yfir í Tímanum þann 24.6., að
hann hafi verið og sé þeirrar
skoóunar, að fyrir vörnina eigi
ekkert gjald að koma. Vilhjálmur
Hjálmarsson segir í sama blaði, að
við skulum bara herða sultarólina
og hætta að hugsa um Natopen-
inga. Ég, fyrir mitt leyti, fellst
ekki á þessar skoðanir og svo er
um fleiri.
Hvað varnarmál snertir þá er
kjarni málsins þessi: Það er lega
landsins, sem gerir það að verk-
um, að hingað kemur her, verðí
styrjöld í Evrópu. Ef við viljum
hafa áhrif á það, hvort það verður
vestrænn her eða mongólskur, þá
ákveðum við það strax með samn-
ingujn eins og við höfum þegar
gert. Með þetta sjónarmið eitt er
réttlætanlegt að taka ekkert fyrir
aðstöðuna og herða sultarólina
hans Vilhjáims.
En fleira kemur til. Styrjöldin
verður háð af íbúum N-Amer-
íku, ekki okkur. Meirihluti okkar
óskar þeim sigurs. Til þess að þeir
hafi möguleika á að verjast árás,
þurfa þeir viðvörunarstöðvar ná-
lægt andstæðingnum. Það þýðir
hernaðarmannvirki á Islandi,
Tyrklandi, Noregi og öðrum vin-
veittum löndum. Hernaðarmann-
virki eru skotmörk og sá sem
byggir við þau er í hættu. Hann
myndi ekki endilega losna við
hættuna þó að mannvirkin væru
ekki til staðar. Við stjórnuðum
ekki ferðinni i tveim síðustu
heimsstyrjöldum og gerum það
tæpast í þeirri þriðju. Því er lík-
legt að hlutleysisvörnin sé i meira
lagi vafasöm.
Því finnst mörgum það vera
meira í þágu þeirra hundruða
milljóna manna sem byggja
N-Ameríku og hinn vestræna
heim en okkar, að hér sé fram-
varðarstöð, sem sé hlekkur i alls-
herjarvarnarkerfi þessarra aðila.
En séu þá íslendingar sjálfir með-
taldir, þá er eðlilegt að hér verði
að gera meira en það sem bara
lýtur að vörnum N-Ameríku og
Evrópu. Það þurfi að hugsa um
varnir íslendinga líka.
Aron benti á, að hér sé enginn
viðbúnaður til þess að taka við
slösuðu fólki í stórum stíl. Þetta
er rétt. En það eru heldur engir
vegir fyrir fólkið að flýja eftir frá
hættusvæðunum ef til átaka kem-
ur. Engar varabirgðir af olíu svo
að við getum lifað af olíuleysi,
sem myndi þýða hungursneyð í
landinu, bæði fisk- og heyleysi.
Samgöngumannvirki, fjarskipti
og olíuvarabirgðir eru þáttur í
vörnum islendinga og ég fæ ekki
betur séð en að samstarfsþjóðum
okkar í Nato beri beinlínis að taka
Halldór Jónsson
þátt I að framkvæma þennan þátt.
Það er ekki sanngjarnt að við
sitjum á fallbyssuhlaupinu þeim
til varnar, án þess að eitthvað sé
hugsað um öryggi okkar þjóðar.
Þessar þjóðir kæmust sjálfsagt yf-
ir þá tragediu, ef við, þessar
200.000 hræður, féllum fyrir föð-
urlandið. NB þeirra föðurland,
ekki okkar. Við erum aðeins í
samningsaðstöðu gagnvart þeim á
friðartímum og hana eigum við að
nota.
Ég er sammála þeim sjónarmið-
um sem fram hafa komið, að öm-
urlegt væri að verða háður er-
lendu styrktarfé, eins og við
myndum verða ef stjórnmála-
mennirnir færu að glingra með
aukið stórfé í atkvæðaveiðar, nið-
urgreiðslur og byggðasukk. Þá
yrðu islendingar að betlilýð. Góð-1
ar samgöngur og fjarskipti eru
hins vegar frumforsenda virkra
almannavarna. Þetta atriði leggur
Nato beinlínis skyldur á herðar
að aðstoða okkur við varanleg
samgöngumannvirki ofl„ því nú-
verandi fyrirkomulag varn-
armála fullnægir ekki varnar-
skyldu Nato við okkur. Steyptir
vegir um þetta land ásamt fjar-
skiptastöðvum fyrir gervihnetti
og fleiri framkvæmdir myndu,
auk varnargildisins, gera okkur
kleift að byggja landið betur og
jafna aðstöðu fólksins til lífsins.
Ef 3—5 tima akstur hvert á land
sem væri myndi verða harla lítið
eftir af byggðavandamálinu. Við
gætum auðveldlega haft hemiT á
framkvæmdum sem þessum,
þannig að þær yllu ekki þenslu í
efnahagskerfinu, engu síður en
Norðmenn stýra sinum olíuauð-
æfum.
Ég sé ekki að Keflavíkurflug-
völlur og Reykjavíkurflugvöllur
hafi oróið okkur til tjóns, þó að
við höfum fengið þá án eigin til-
stuðlunar. Miklu fremur hafa
þeir eflt þjóðina til þroska og
bættra búskaparhátta. Hraðbraut-
irnar sem komnar eru hafa breytt
svo miklu i daglegu lífi manna
hér sunnanlands, að fáum dylst.
Áreiðanlega vill enginn núna
hverfa aftur til malarveganna, þó
svo að erlendar skuldir hafi
hækkað viðbygginguþeirra. Stað-
reyndin er hins vegar sú, að við
höfum ekki ráð á að byggja fleiri
slika vegi í bili og það mun taka
okkur áratugi að teygja slikt vega-
kerfi um allt land af eigin ramm-
leik.
En við höfum tækifæri nú, og
reyndar miklu fyrr, til þess að
taka áratuga skref á fáum árum.
Fortíðina þýðir ekki að sýta, hún
verður minnisvarði þeirra manna
sem þá réðu, efalaust í góðri trú.
En nú er mál að menn vakni.
Ágætu stjórnmálamenn: Það
þýðir ekki að segja fólkinu að það
skuli hverfa afturábak og una
glatt við rimur og fornsögur en
hálfa aska. Ef þið viljið tolla í
stólunum, sem víst enginn efast
um, þá skuluð þið athuga vilja
fólksins í þessum efnum. Það er
nokkuð áreiðanlegt, að meirihlut-
inn vill stefnubreytingu gagnvart
Nato, fólk hefur öðlazt nýjan
skilning á varnarmálunum og þið
verðið að taka tillit til þess. Svo
mættuð þið fara að athuga, að
atvinnurekstur landsmanna er i
skattalegri úlfakreppu og iðnað-
urinn býr við tollamisrétti og
ójafna aðstöðu við önnur lönd.
Þegar þið gerið ykkur þetta ljóst
og bætið úr, þá mun ekki lengi
þurfa að biða framfaranna. Og
leið til þessa opnast einmitt þegar
við getum farið áð létta af okkur
ýmsum verkum Nato í samgöngu-
málum og fjarskiptum. Þá verður
hægt að lækka skatta I fyrsta
sinn.
Enginn er eyland. Lífskjör okk-
ar byggjast á því að vera þátttak-
endur í heimsviðskiptunum og
halda okkur atvinnulega til jafns
öðrum þjóðum. Atvinnulegt frelsi
Framhald af bls. 24