Morgunblaðið - 08.07.1976, Side 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. JÚLÍ 1976
Hættir Kissinger?
ÞAR sem gert er ráS fyrir aS Henry
Kissinger láti af starfi utanrlkis-
ráSherra hvort sem Ford forseti
nær endurkjörí eSa ekki er mikiS
bollalagt hver taki viS af honum.
Ef Ford verSur kosinn og Kiss-
inger hættir er taliS Ifklegt aS
næsti utanrfkisráSherra geti orSiS
Eliott Richardson sem sagSi af sár
embætti dómsmálaráSherra út af
Watergate-málinu. Melvin Laird
fyrrverandi land-
vamaráSherra
gæti einnig komiB
til greina.
Ef Ronald
Reagan verSur
forseti gæti utan
rfkisráSherrann
orSiS James
Schlesinger sem
Ford rak úr starfi
landvarnaráS-
herra þar sem hann gagnrýndi
stefnuna f varnarmálum.
MeSal þeirra sem taliB er aS
Jimmy Carter gæti hugsaS sér
sem utanrfkisráSherra eru menn
eins og Theodore Sorensen, aS-
stoSarmaSur Kennedys heitins
forseta, og Paul Nitze fyrrverandi
flotamálaráSherra eSa stjórnmála-
menn eins og Frank Church og
Henry Jackson sem börSust gegn
honum f forkosningum demó-
krata.
Athyglin beinist þó meir aS
reyndum embættismönnum og i
þeim hópi eru:
0 Cyrus Vance, landvamaráS-
herra i tiS L.B. Johnsons forseta.
Cyrus Vance.
sem meSal annars hefur tekiS þátt
i viSræSum um Vietnam og Kýpur.
0 George Ball. sem lengi var aS-
stoSarutanríkisráSherra og hefur
einkum langt áherzlu á góSa sam-
vinnu viS bandalagsþjóSir Banda-
ríkjanna.
^ Paul Wamke fyrrverandi aS-
stoSarlandvamaráSherra sem
gagnrýndi stefnu stjómarinnar f
VfetnamstrfSinu en IftiS hefur bor-
iS á.
Loks er taliS
aS Carter hafi
augastaS á 48 ára
gömlum forstöSu-
manni utanrfkis-
málastofnunar
viS Columbia-
háskóla, Zbigni-
ew Brzezinski
sem löngu er
kunnur sem einn færasti sérfræS-
ingur Bandarfkjamanna i utanrfk-
ismálum, ekki sízt f málum komm-
únistarfkja.
SérfræSingar segja greinilegt aS
Brzezinski hafi samiS hluta fyrstu
stórræSunnar sem Carter flutti um
utanrfkismál. Hann hefur veriSaS-
stoSarmaSur David Rockefellers,
bróSur Nelsons Rockefeller sem
Kissinger hóf feríl sinn hjá. er
fæddur i Evrópu (Póllandi) eins og
Kissinger og talar meS erlendum
hreim eins og hann. Og aS þvi er
spurt hvort Bandaríkjamenn vilji
enn einn háskólamann frá Evrópu
sem talar meS erlendum hreim i
starf utanrikisráSherra.
Kissinger
Vanur byltingum
JAFFAR Nimeiri hershöfðingi, forseti Súdans, var
hylltur á götum Khartoum aðeins fimm vikum áður en
tilraunin var gerö til að steypa honum af stóli fyrir
helgina. Þá var haldin hersýning til þess að minnast
þess að sjö ár voru liðin síðan hann komst til valda. Á
þeim tíma hefur hann sýnt að það er hægara sagt en
gert að víkja honum frá völdum.
Fyrstu stjórnarár Nimeiris voru söguleg. Hann batt enda á
borgarastyrjöld sem hafði geisað í sjö ár, braut á bak aftur tvær
meiriháttar tilraunir til stjórnarbyltingar, kæfði aðrar byltingartil-
raunir i fæðingunni og eignaðist óteljandi fjandmenn jafnt til
vinstri og hægri.
Vinstrisinnaðir uppreisnarmenn lögðu undir sig forsetahöllina
1971 og tóku Nimeiri hershöfðingja til fanga. Hersveitir hollar
honum leystu hann úr haldi og bældu uppreisnina niður.
Þrír óbreyttir borgarar voru hengdir og 11 yfirmenn í hernum
skotnir til bana fyrir þátt þeirra i uppreisninni. Enn ein byltingar-
tilraun var gerð í september i fyrra og bæld niður á tveimur
klukkustundum. Ofurstinn sem stjórnaði henni og 18 aðrir voru
ieiddir fyrir aftökusveit.
Fáir menn hafa haft eins náin kynni af hermannasamsærum og
Nimeiri hershöfðingi. Þegar hann var ungur foringi i hernum var
hann félagi í leynilegum samtökum sem höfðu uppi áform um að
reka Breta úr landi, en þeir afsöluðu sér yfirráðum sinum friðsam-
lega og fóru 1956.
Einu ári síðar var hann rekinn úr hernum og siðan hafður í
stofuvarðhaldi í 16 mánuði fyrir þátttöku í samsæri gegn nýju
stjórninni. Ihaldssamir herforingjar náðu völdunum með byltingu
1958 og Nimeiri var leyft að ganga aftur í herinn.
Reynsla Nimeiris af borgarastríði múhameðstrúarmanna og
blökkumanna í Suður-Súdan sannfærði hann um að hernaðarleg
lausn væri útilokuð. Eftir byltinguna sem kom honum til valda kom
hann til leiðar pólitískri lausn.
Fyrst eftir að Nimeiri varð forseti var hann talinn róttækur.
Rússar og Gaddafy, þjóðarleiðtogi Líbýu, biðluðu til hans, en hann
sneri við þeim baki eftir byltingartilraun vinstrimanna 1971. Síðan
hefur hann bætt sambúð Súdans við Bandaríkin og önnur vestræn
ríki.
Skömmu áður en byltingartilraunin var gerð á dögunum var hann
i Washington þar sem hann ræddi við Fod forseta um aukna
hernaðar- oe efnahaesaðstoð. Þaðan fór hann til Parísar bar sem
hann ræddi við Giscard d’Estaing forseta og hann ætlaði aðeins að
Nimeiri: hefur áður bælt niður hafa stutta viðdvöl í Khartoum áður en hann færi til fundar æðstu
byltingartilraunir manna Einingarsamtaka Afríku á Mauritius.
Síra Sigurður Pálsson
vígslubiskup— 75ára
HINN 8. þ.m. er vigslubiskup vor
í Skálholtsstifti 75 ára. — Hissa
horfi ég á þessa fregn. Enn finnst
mér hann eiginlega ungur maður.
En andinn er brennandi og hugs-
un hans kvik, lifandi og skír. —
Hann er, — í betri merkingu
frjálslyndis-frjálslyndari en hann
var ungur. — Ég er á Mosfelli.
þegar ég rita þessar línur, og ég á
þar heima. Ég var gestur á Mos-
felli, þegar við sr. Sigurður sá-
umst fyrst. Hann átti að kenna
mér á tíu dögum til inntökuprófs í
Kennaraskólann. Ég hafði að vísu
lesið bækur eftir prófskrá um
sumarið í fristundum frá heyskap
á heimili mínu.
Sira Sigurður var góður
kennari — og kenndi mér auk
þess að bera mátulega mikla virð-
ingu fyrir reikningi.
Sira Guðmundur Einarsson og
hans ágæta frú Anna Þorkelsdótt-
ir tóku 'mig til náms þennan tíma.
Þegar til kom án endurgjalds.
Sr. Sigurður hafði áður verið
þar við nám og einnig Sr. Sigur-
björn Einarsson. Hann kom þar
gestur i tvo eða þrjá daga. Þeir
voru þá báóir orðnir stúdentar og
guðfræðinemar, og sr. Sigurður
átti einn vetur eftir í guðfræði-
deild.
Ég mætti þarna hvorki meira
né minna en tveimur biskupsefn-
um.
Sr. Sigurður var mikill trúmað-
ur, fastheldinn á gamlan
menningararf, spakur í orðum og
beinsskeyttur.
Sr. Sigurbjörn var ákaflega
fleygur.
Þeir leiddu stundum saman
hesta sína, lítilsháttar. Ég var að
lesa í sömu stofu. — En varð þá á
að hætta því og hlusta á óvenju
snjallar orðræður um trú og
vísindi. Og var mér skemmt.
Þessir guðfræðinemar voru
nokkurskonar fóstbræður. Þeir
höfðu ákafa löngun til þess að
reisa Skálholtsstað úr rústum.
Svo að það var engin furða, þótt
ég fengi mikið álit á þeim.
Þegar ég var um fermingu, var
ég alltaf að hugsa um Skálholts
dýrð og Skálholts niðurlægingu.
En hvort sem ég minntist á það
við jafnaldra mína eða tvítugt
fólk, ellegar eldra fólk í Arnes-
sýslu, var alltaf sama svarið: Það
held ég að verði aldrei. Nei, nei,
það er ómögulegt. — Þetta þótti
mér fjarskalega einkennilegt. Að
það væri ómögulegt. að byggja
kirkju og beglegt hús í Skálholti.
Löngum höfðu mér því sárnað
svörin. Mér þótti því meira en
lítið varið í stefnu þessara ungu
manna.
Mér þótti svo mikið varið í gáf-
ur þeirra, hugsjónir og trú, að ég
fór að hugsa eins og norskir
konungar hugsuðu til forna. Ég
hélt að það yrði ekki nema eins
eða tveggja ára verk fyrir þá að
koma öllum íslendingum til
sannrar heitrar trúar. — En ég
vildi nú samt fara minar eigin
götur. Mér datt i hug, að e.t.v.
yrðu þeir biskupar, annar í Skál-
holti, hinn á Hólum.
Ég hafði lesið allar bækur Dr.
Helga Péturs og bækur Dr. Ágúst-
ar H. Bjarnasonar og smámsaman
týnt niður barnatrú. — Ég hafði
líka lært einn vetur málfræði hjá
Þórbergi Þórðarsyni og komist á
snoður um frelsandi öfl, fyrir
alþýðu manna.
Trúið þér, að englar séu til,
spurði ég prestsefnið. — Já, segir
hann hiklaust. Trúið þér þvi
ekki? — Ég trúði því, þegar ég
var barn. Mér þykir vænt um að
þér skuluð trúa því og þora að
viðurkenna það en ég trúi því
ekki lengur statt og stöðugt. Ég
trúi engu. Ég efast um allt.
Samt þótti mér vænt -um
ákveðna og skýlausa trú þessa
prestsefnis. Undirniðri saknaði
ég nefnilega englanna.
Sr. Sigurður vitnaði i
fermingarföður sinn, síra Arna
Þórarinsson um heimspekina:
„Heimspekin hefur ekki bjargað
svo miklu sem einu hundslífi."
Ekki vildi sr. Sigurður sam-
þykkja það með Dr. Helga Péturs,
að við myndum flytja á aðra
stjörnu í öðru sólkerfi, þegar við
deyjum.
En oft hef ég furðað mig á því,
sem Sr. Sigurður sagði þá um
kommúnismann, svo snemma á
ferli þeirrar stefnu.
Hann sagði: Kommúnisminn er
guðlaus stefna og efnishyggja. —
Þeir menn, sem trúa ekki á Guð,
geta að vísu Iofað öllu fögru, lofað
brauði og leikjum fyrir alþýðu
manna, á meðan þeir eru að ná
völdunum í sínar hendur. — Og
hann hélt áfram: Að þvi loknu
munu þeir svíkja fólkið, banna
verkföll og hneppa almenning í
meiri áþján og ófrelsi, heldur en
nokkur dæmi eru til í kristnum
löndum. Hann sagði eitthvað á þá
leið, að þegar mennirnir eru
sviptir Guði og valdhafarnir trúa
ekki á Guð, þá eru engin takmörk
lengur fyrir því, hvað hægt er að
beita mikilli kúgun, ranglæti og
undirokun. Guðlausir menn
þekkja engin mannréttindi.
Ég álit nú að eftir bókum
Solzhenitsyns að dæma, þá sé
þetta allt komið fram. Kommúnis-
minn hefur svikið allt gott, sem
einlægustu menn vonuðust til af
honum, og hann hefur staðið við
allt, sem ungi guðfræðingurinn,
Sigurður Pálsson spáði, og meira
að segja farið langt fram úr því að
endemum.
Sr. Sigurður ólst upp hjá afa
sínum og ömmu til sjö ára aldurs.
Þeir voru miklir ástvinir, dreng-
urinn og afi hans. — Sennilega
má þangað rekja alvöru og and-
legan þroska, sem sr. Sigurður
hafði strax sem ungur maður.
Bæði afi hans og amma kenndu
honum „hið eilifa sanna um Guð
og mann, um lífsins og dauðans
djúpin”. — Þar öðlaðist hann þá
trúarvissu, sem honum hvarf
aldrei. — Sr. Sigurður varð sorg-
bitið og einmana barn, þegar afi
hans dó. Þeir voru bundnir svo
sterkum böndum, að enginn ann-
ar maður náði viólíka sess að
skipa I hjarta drengsins. Líklegtl
er að sá aðskilnaður hafi sett
rtiark djúprar alvöru á hugsun og
tilfinningar hins gáfaða manns.
Sfra Siguróur varð sjálfstæður
maður á unga aldri. Lét ekki
jafnaldra leiða sig. Þetta mun
vera einkenni margra, sem nutu
einhliða ástríkrar handleiðslu,
sem var á réttan hátt veitt.
Sr. Sigurður fór þann mennta-
veg, sem hann sjálfur kaus.
Þegar hann hafði lokið
kandídatsprófi í guðfræði, sótti
hann um Hraungerðisprestakall í
Flóa. Hann hlaut það kall.
Þar kom hann á heimili síra
Ólafs Sæmundssonar, sem var aö
fara frá Hraungerði. — Þá var
þar ung og falleg stúlka, sem
hugsaði um heimilið fyrir prest-
inn, fósturföður sinn, og annaðist
hann vel. Hún hét Stefanía,
móðurnafni sr. Ólafs.
Sr. Sigurður sá, að hún var
kvennaprýði. Með þeim tókust
ástir.
Hann lýsti henni þannig fyrir
mér, að hún hefði yndislega söng-
rödd, hlátur hennar þyrlaði burtu
ölium áhyggjum. — Erfiðleikar
og vandamál leystust upp i ótal
úrræðum hennar, sem hún sá í
öllum áttum. Fljót var hún að
framkvæma úrræðin. Huggun var
hverjum hryggum manni búin við
hjartaþel hennar og umhyggju.
Ég hlakkaði til að kynnast
henni.
Sá dagur kom, að við hjónin
heimsóttum prestshjónin í Hraun-
gerði. Innilegar viðtökur. Þar var
þá gamalt, virðulegt en gisið
timburhús. Það var mjög af
smekkvísi búið, meira en af ríki-
dæmi. En allar viðtökur voru
forkunnar stórmannlegar.
Þá áttu þau einn son ungan,
Pál. Og við áttum annan yngri.
Svo ung vorum við öll á þeirri tíð.
í þessu gamla húsi, hjá gömlum
og merkum bókum var unga
prestskonan við hlið sr. Sigurðar.
Hún minnti helst á fallega
maddonnumynd.
Presturinn miðlaði af lífs-
reynslu og visku, hún af lífsgleði.
Margt var þá rætt um kristni
landsins og kirkjunnar hand-
leiðslu á liðnum öldum. Hvað
væri hægt að gera til þess að efla
kirkjuna, sem áður efldi allan lýð.
Á þessu nýlega stofnaða heimili
voru þrjár persónur í fjölskyldu
og ein vinnukona. En ellefu
manns sátu jafnaðarlega til borðs,
þá viku, sem við vorum þar.
Strax á þessum fyrstu árum í
Hraungerði, hafði prestur og
söfnuður látið prýða og mála
Hraungerðiskirkju, bæði úti og
inni.
í Hraungerðiskirkju var
prédikun flutt. Boðunin skýr.
Krossins orð „frá allri villu klárt