Morgunblaðið - 14.10.1976, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14.OKT0BER 1976

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Áni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100
Aðalstræti 6, simi 22480
Áskriftargjald 1 100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Aðhald í fjár-
málum ríkisins
Fjárlagafrumvarp fyrir árið
1977 var lagt fram á Alþingi í
fyrradag. Frumvarp þetta ber
þess merki, að rfkisstjórnin er
smátt og smátt að ná tökum á þvf
erfiðleikaástandi í efnahags- og
fjármálum þjóðarinnar, sem hún
tók við frá þrotabúi vinstri
stjórnarinnar. Þar kemur margt
til. t greinargerð frumvarpsins er
frá því skýrt, að jöfnuður muni
væntanlega nást í rfkisfjármálum
á þessu ári, þ.e. að ekki verði
greiðsluhalli á rfkissjóði f ár, eins
og verið hefur mörg undanfarin
ár. Þetta hefur geysilega þýðingu,
enda greiðsluhallalaus fjárlög
ein af forsendum þess að ráða
megi niðurlögum óðaverðbólg-
unnar. Þessi árangur hefur ekki
náðst átakalaust. Matthías Á.
Mathiesen, f jármálaráðherra,
hefur beitt sér fyrir mjög ströng-
um aðhaldsaðgerðum af hálfu
fjármálaráðuneytis og hvað eftir
annað sætt aðkasti fyrir á opin-
berum vettvangi. Þá hefur fjár-
málaráðherra haft frumkvæði
um, að tekin hafi verið upp nú-
tfmaleg vinnubrögð f fjármála-
stjórn rfkisins, sem ekki voru til
staðar, þegar hann kom f fjár-
málaráðuneytið. Áætlanir hafa
verið gerðar um fjárþörf aðila
rfkisins og þær áætlanir f viku
hverri bornar saman við raun-
verulegar greiðslur á þeirra veg-
um úr ríkissjóði. Þannig hefur á
svipstundu mátt sjá, hvernig
hvert ráðuneyti og hver rfkis-
stofnun hefur staðið miðað við
áætlun á fjárlögum. Þessi nýju
vinnubrögð eru ein af forsendum
þess, að ríkissjóður verður
væntanlega greiðsluhallalaus á
þessu ári.
Flestir fjölmiðlar hafa skýrt á
þann veg frá fjárlagafrumvarp-
inu, að það sýni um 41% hækkun
og er þá miðað við fjárlög sfðasta
árs eins og þau voru afgreidd fá
Álþingi. Þessi samanburður er
hins vegar algerlega óraunhæfur
og hefur nákvæmlega enga þýð-
ingu ef menn vilja fá rétta mynd
af þvf fjárlagafrumvarpi, sem nú
hefur verið lagt fram og sjá þá
mynd f réttu samhengi við stöðu
og horfur f efnahagsmálum. Þá er
eðlilegt að bera hækkun fjárlaga-
frumvarps saman við áætluð
raunveruleg útgjöld rfkissjóðs á
þessu ári en svo langt er liðið á
árið, að unnt er að gera sér raun-
hæfa grein fyrir þvf hver þau
verða. Kemur þá f ljós, að hækk-
un fjárlagafrumvarps miðað við
áætluð raunveruleg rfkisútgjöld f
ár nemur 19,9%. Sjálfsagt finnst
mönnum nóg um þá hækkun, en
þegar haft er í huga, að verðbólg-
an á þessu ára er talinn muni
nema um 25—30% er ljóst, að hér
eru ekki á ferðinni stórkostieg
verðbólgufjárlög, heldur þvert á
móti fjárlög, sem munu stuðla að
þvf að dregið verður úr verð-
bólguvextinum, ef Álþingi tekst
að halda þeim innan þess ramma,
sem frumvarpið hefur markað.
Þetta fjáríagafrv. er að þvf leyti
til frábrugðið fyrri frv. að f því er
áætlað fyrir launahækkunum,
sem verða fram á mitt næsta ár.
Ef þær tölur eru dregnar frá er
hækkun útgjalda skv. frv. aðeins
13%.
Samkvæmt þeim upplýsingum.
sem fram koma f greinargerð
fjárlaga frumvarpsins, mun hlut-
deild rfkisútgjalda f þjóðarfram-
leiðslu skv. frumvarpinu nema á
árinu 1977 um 29,5%. Þetta er
sama hlutfall og stefnt er að f ár
en nokkru lægra en var á árinu
1975, þegar hlutur rfkisútgjalda f
þjóðarframleiðslu fór upp f
31,5%. Þessi þróun sýnir, að nú-
verandi rfkisstjórn hefur tekizt
að stöðva þá þróun vaxandi hlut-
deildar rfkisins f þjóðarbúskapn-
um, sem linnulaust hefur stefnt f
undanfarin ár og er það kannski
mesta afrek þessarar rfkisstjórn-
ar að stöðva þá þróun. Ef það
tekst f raun og veru að halda hlut
rfkisútgjalda innan þessara
marka á þessu ári og hinu næsta
ætti að vera grundvöllur til þess
að lækka þessa hlutdeild enn á
árinu 1978 enda er það áreiðan-
lega f samræmi við vilja megin-
þorra þjóðarinnar, sem telur, að
opinberir aðilar hafi gengið alltof
langt f að seilast f vasa skattborg-
aranna. Nú er áreiðanlegur
hljómgrunnur fyrir því að draga
úr umsvifum hins opinbera jafn-
vel þótt það þýði, að dregið verði
úr opinberri þjónustu og opinber-
um framkvæmdum og það tæki-
færi eiga stjórnvöld að nota.
Bersýnilegt er, að fjármálaráð-
herra gerir sér grein fyrir þessu,
enda kemur það fram f greinar-
gerð fjárlagafrumvarpsins, að
umsvif opinberrar starfsemi eiga
ekki að aukast meira en nemur
lfklegri aukningu þjóðarfram-
leiðslu eða innan við 2% og að
dregið verður í heild sinni úr
opinberum framkvæmdum og þá
fyrst og fremst orkuframkvæmd-
um. Hér er stefnt f rétta átt og
vera má að taka verði enn stærri
skref f þessu en frumvarpið gerir
ráð fyrir, ef það kemur í Ijós, sem
Ifklegt má telja, að sú eina stefna,
sem eitthvert vit er f á svaði verð-
lags- og kjaramála, sé sú að bæta
Iffskjör almennings með þvf að
draga úr opinberum framkvæmd-
um og opinberri þjónustu og
lækka skatta og aðrar opinberar
álögur á landsmenn.
Fjárlagafrumvarpið leiðir f
ljós, að útflutningsuppbætur á
landbúnaðarafurðir eru enn einu
sinni orðnar meiri háttar vanda-
mál. Á þessu ári verða greiddar
1550 milljónir til þess að unnt sé
að flytja landbúnaðarvörur til út-
landa. Gert hafði verið ráð fyrir
að verja f þennan útgjaldalið 890
milljónum f ár en yfirlýsingar
um breytt fyrirkomulag hafa ekki
orðið að raunveruleika. Nú stefn-
ir í 2000 milljón króna útgjöld af
þessum sökum á næsta ári enda
þótt fjárlagafrumvarpið geri ráð
fyrir 1800 milljónum í þessu
skyni. Ríkisstjórn og forráða-
menn búnaðarsamtaka verða að
gera sér grein fyrir því, að skatt-
greiðendur munu ekki þola út-
gjöld af þessu tagi öllu lengur.
Þess vegna verður nú að taka
hraustlega til hendi til þess að
finna leið út úr þessu öngþveiti,
sem tryggir hag bænda og nauð-
synleg hráefni fyrir fslenzkan ull-
ariðnað en firrir fslenzka skatt-
greiðendur þvf að þurfa að borga
stórkostlegar fjárhæðir með
lambakjötinu, sem nágrannaþjóð-
ir okkar kaupa af okkur.
Jóhann Hjálmarsson skrifar um þrjár b
i
Dagur
í gallabuxum
Dagur:
ÉG EFTIR MIG.
Fyrsta bindi:
FRUMSKÓGADROTTNINGIN
FÖRNAR TARSAN
EÐA MONNÍPENlNGAGLÁS.
Utgefandi höfundur 1974.
Dagur:
MEÐVITUÐ BREIKKUN A
RASKATI
Utgefandi höfundur 1974.
Dagur:
FAGURSKINNA.
Utgefandi höfundur 1976.
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Frumskógadrottníngin fórn-
ar Tarsan er lik öðrum bókum
Dags Sigurðarsonar, safn ljóða
og sagna, þó eru sögur í meiri-
hluta að þessu sinni. Ljóð Dags
eru einföld og skorinorð,
sögurnar yfirleitt ævintýri eða
dæmisögur úr daglega lífinu.
Tilgangur verka Dags virðist
einkum sá að reisa borgaralegu
samfélagi og venjubundnum
hugsunarhætti níðstöng. Þetta
tekst misjafnlega en stundum
vel. Dagur er orðhagur og getur
verið frumlegur þótt stundum
hvarfli að manni að hann ætli
seint að slíta barnskónum. En
það er þörf fyrir höfunda sem
ekki fara alfaraleiðir i skáld-
skap sínum. Dagur Sigurðarson
sver sig í ætt við þá erlendu
rithöfunda sem kenndir eru við
„underground" bókmenntir,
undirheimaskáld mætti
kannski kalla hann. í því felst
engin óvirðing.
Dagur hefur stundum
leiðbeint öðrum skáldum
samanber hið kunna ljóð hans
Til úngra skálda, en þar segir
frá því þegar skáldin vakna við
vondan draum: „Vísindin /
hafa svfvirt mánagyðjuna /
flekkað föla arma hennar“.
Harðplast nefnist ljóð fremst í
Frumskógadrottníngunni. Þar
er snúið út úr fyrir skáldum
(að vísu látnum):
Ttminn llðir. Trúðu mðr
ekki. Heimurinn er sem harðplast.
Tíminn er ekki eins og vatnid:
hvorki regn né ský,
hvorki fljót né sytra,
stöðuvatn tært né slýlón,
ekki drullupollur.
Klukkan er málmur og gler og mælir
ekki neitt nema hrfngferil eigin skffu.
Tfminn er ekki fugl sem flýgur
úr augsýn þér úr sjálfum sér.
Nú er komið hrfmkalt haust.
Allt fram streymir nema tfminn.
Nú er hvorki stund né haustið tfmi.
Betur væri óbrenndur
feldurinn snjáði.
DAGUR Sigurðarson er í hópi
þeirra höfunda sem gefa út svo-
kallaðar gallabuxnabækur
(nafnið fengið að láni hjá
Erlendi Jónssyni), en orðið
nær yfir fjölritaðar bækur
gefnar út í ódýru formi. Nú er
svo komið að þessar bækur
skipta tugum á ári. Höfundar
þeirra eru flestir byrjendur á
bókmenntasviðinu, en inn á
milli eru bækur eftir þekkta
höfunda.
Dagur Sigurðarson.
Ekki er ólíklegt að ljóð Dags
sem yfirleitt eru skemmtileg og
hressilega opinská muni hljóta
vissa uppreisn með nýrri
kynslóð. Hann er um margt
líkur ungum skáldum þótt graf-
alvarleg atómskald hafi átt
erfitt með að kyngja ljóðum
hans. Ég minnist þess að hann
las úr verkum sinum ásamt
ungum skáldum í Norræna
húsinu, ég held I fyrra og féll
vel inn í hópinn þótt fertugs-
afmæli hans sé skammt undan.
I Frumskógadrottningunni er
Dagur önnum kafinn við að
leiðrétta Edgar Rice
Burroughs, höfund Tarsan-
bókanna. Dagur segir: „Það
verður að segjast að Edgar Rice
Burroughs, viðurkenndasti
Tarsanfræðingur heims, er
aumasti fúskari ef ekki blátt-
áfram svindlari." Það er ekki
fjarri þvi að hrollur fari um
gamlan aðdáanda Burroughs
við næstu fullyrðingu Dags:
„Honum er í mun að gera
Greystoke lávarð, föður
Tarsans, að hugsjónamanni
sem vildi bæta ástandið í
nýlendunum. Þetta er firra.
Greystoke þessi var reyndar
hinn illræmdi Jack the Ripper.
Ætlaði hann til nýlendanna
vegnaþessað þar komust menn
upp með hverskyns ódæði.“
Þannig heldur Dagur áfram að
fletta ofan af Burroughs!
Degi tekst i níðstöngum
sínumað sýna hversdagsleg og
oft margþvæld viðfangsefni í
nýju ljósi og það má hann eiga
að leiðinlegur er hann ekki.
Það má meira að segja hlæja
upphátt við lestur sumra
sagnanna. Sjaldgæft nú orðið.
Meðvituð breikkun á raskati
segir frá uppreisn gegn hvers-
dagsleikanum. Maður nokkur
fær sér fyrirferðarmikinn bíl
til að „taka pláss í umferðinni",
þ.e.a.s. breikka á sér raskatið.
Hann losar sig líka við konu
sína með gamaldags skamm-
byssu og flýr til Brasilíu. Þetta
er sniðug saga í anda sam-
félagslegra furðusagna sem nú
eru í tísku, kannski skop-
stæling á þeim.
Nýjasta verk Dags er Fagur-
skinna, minnsta bók á íslandi á
stærð við tvo eldspýtustokka og
álíka fljótlesin og myndasögu-
texti í dagblaði. Á titilsíðu er
aftur á móti töluvert lesmál:
„Flagð undir fögru skinni:
Karlssonur og kellíng Hel eða
Malarakonan fagra og
þursarnir þrettán.“ Titill
sögunnar inni í bókinni er
öskubuska og hún hefst svona:
„Einu sinni var stúlka sem hét
Rauðhetta. Eða kannski
Bláslæða. Hét hún annars Hvít-
skupla?" Sögunni .lýkur á
orðunum: „Hér lýkur
Mjallhvítar sögu.“ Greinilegt er
að Dagur hefur gaman af að
leika sér og leika á hátíðlegt
bókmenntafólk sem m.a. mælir
gæði bókmennta eftir stærð
bóka og blaðsiðufjölda saman-
ber heiftarleg viðbrögð
framámanna í bókmenntapóli-
tík við Meðvitaðri breikkun á
raskati.
En við verðum að sætta
okkur við að til eru skáld sem
halda því fram að tíminn sé
ekki eins og vatnið.
Weissaui
A horni Spítalastígs og Berg-
staðastrætis tendur rautt hús. Það
er, að ég held, nr. 15 við Berg-
staðastræti. Þetta er dálítið
merkilegt hús, sem hefur fengið
þann lúna blæ, sem aðeins fæst í
náinni sambúð við vissa tegund
mannfólks á löngum tíma. Merki-
legt hús, sagði ég, já, sannarlega
merkilegt hús, þar sem hinn þjóð-
kunni húmoristi, Guðmundur
Árnason innrömmunarmeistari,
hefur vinnustofu sína og talar við
kóng og prest á sinn einstæða
hátt. Guðmundur á sér marga
vini, og einn þeirra er hinn ágæti
grafíker Rudolf Weissauer, sem
komið hefur að minnsta kosti sjö
sinnum yfir hafið til að gista þetta
rauða hús við Bergstaðastrætið og
Það er sérlega valin sýning á
verkum Ragnheiðar Jónsdóttur
sem nú stendur yfir í Norræna
húsinu.
Ragnheiður er sú kona hérlend,
sem einna mest hefur kveðið að í
grafík á seinustu árum hér á
landi, en eins og allir vita, sem
með hafa fylgst, hefur orðið hér
mikil vakning á sviði grafíklistar,
sérstaklega meðal yngra fólks.
Margir hafa tekið að stunda þessa
listgrein, og sumir hafa náð veru-
legum árangri á ótrúlega
skömmum tíma. Þannig hafa sum-
ir af grafíklistamönnum okkar
þegar hlotið viðurkenningu er- ;
lendis fyrir verk sín, og er Ragn-
heiður í þeirra hópi. Hún hefur
og stundað listgrein sína af áhuga,
og dugnaði og vakið óskipta at-
hygli með verkum sinum á undan-
förnum sýningum, enda er óhætt
að fullyrða, að verk hennar eru
með því besta, er gert er á þessu
sviði hérlendis.
Ragnheiður hefur mikla og
haldgóða menntun að baki sem
svartlistamaður og hefur stundað
nám í Reykjavik, Kaupmanna-
höfn og París. Ötal aðferðir er að
finna í þeirri svartlist, sem stund-
uð er í dag, og eru þær margar
hverjar ærið flóknar og hugvit-
samar, þótt hinu sé heldur ekki að
leyna, að þessar aðferðir vilji
sumar hverjar verða all yfirborðs-
kenndar og jafnvel algerar and-
stæður við hefðbundnar aðferðir,
sem í flestum tilvikum eru mikil
handverk og lofa meistara sinn.
Það er Ragnheiði til mikils hróss,
að hún gerir hvergi tilraun til að
sleppa billega frá verkum sínum.
Það er sannarlega ánægjulegt
að sjá jafn vandaða og merkilega
sýningu og hér um ræðir frá
hendi íslendings, ekki síst þegar
haft er í huga, að ekki er langt
síðan, að varla sást hér grafík á
sýningum. Engu að síður hefur
þessi listgrein alltaf verið eitt-
hvað stunduð hér á landi af ein-
staka listamanni, en varlá í þeim
mæli, að um sé fjallandi. Nú hef-
ur það jafnan verið sagt, að það
tæki meira en mannsaldur að
skaþa þann staðal í listgrein, að
frambærilegur mætti teljast. Ég