Morgunblaðið - 12.01.1977, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. JANUAR 1977
Jóhann Hjálmarsson:
Skáld
þagnar
og óvissu
Bo Charpelan
FINNAR, einkum þeir sem
ortu á sænsku, voru forystu-
menn nútimaljóðs á Norður-
löndum. Finnsk-sænsk voru
þau Edith Södergran, Elmer
Diktonius og Gunnar Björling.
Ljóð þessara skálda höfðu áhrif
á sænsk skáld eins og til dæmis
Harry Martinson og Artur
Lundkvist, en snemma var
einnig tekið mið af banda-
rlskum skáldum I Svlþjóð:
Walt Whitman, Carl Sandburg,
Edgar Lee Masters.
Rabbe Enckell og Solveig von
Schoultz eru finnsk-sænsk
skáld sem héldu merki braut-
ryðjendanna á lofti, en Enckell
er nú látinn. Skáld eins og Bo
Carpelan, Kars Huldén og
Claes Andersson hafa verið trú
þeirri stefnu sem mörkuð var
snemma. Andersson sem fékk
bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs fyrir nokkrum árum
hefur hneigst æ meir til félags-
legs skáldskapar, en módern-
isminn I finnskum bók-
menntum hefur aftur á móti
haft mikið gildi fyrir hann. Bo
Carpelan (f. 1926) sem kvaddi
sér hljóðs með ljóðabókinni
Som en dunkel varme (1946) er
skáld annarrar gerðar. Hann er
innhverfur i skáldskap sinum,
fæst einkum við fagurfræðileg
og heimspekileg vandamál.
Ljóðrænar stemningar eru
áberandi í fyrstu bókinni,
skáldið virðist I nokkrum vafa
um hvert stefna skuli. En leið
Carpelans hefur með árunum
legið tíl ljóðrænnar hnit-
miðunar og frá hinu myrka til
hins bjarta. Hann hefur til-
einkað sér einfaldleik i
tjáningu og einnig opnari ljóð-
stíl en áður án þess að slaka á
ströngum listrænum kröfum.
það sem áður var I anda vé-
fréttar, flókinn einkaheimur án
sýnilegrar ráðningar, er nú I
meiri tengslum við umhverfi
skáldsins, hversdagslegt lif
fólks. Að þessu leyti er Carp-
elan ekki einn, heldur er þessi
þróun i skáldskap hans dæmi-
gerð fyrir norræn nútimaskáld.
Skáldið kemur til manna, ef svo
má segja, úr útlegtð.
Til er ljóð eftir Bo Carpelan
sem nefnist Mállaust gras:
Hjartanu ber ekki saman við takmörk sln,
ljöðinu ekki við veruleikann,
veruleikanum ekki við draum Ciuðs.
Hvers konar samræður breyta þér
in þess að þú sjálfur breytist?
Leitaðu ekki I mállausu grasinu,
leitaðu mállausagrassins.
Frá heimspekilegu andrúms-
lofti þessa ljóðs, spurningum
um tilveru mannsins (haldinn
vissu um að ekkert svar berist)
stefnir Bo Carpelan til bein-
skeyttara ljóðmáls þar sem vit-
undin um dauðann og minning
um látna ástvini er helstayrkis-
efnið. „Hver hefur sagt/ að
þögin vitni/ um hið ósagða",
segir hann I stuttu Ijóði, en Ijóð
hans eru oft ekki nema fáeinar
linur. Sum þeirra eru torráðin:
mannleg vidd:
drukknunarinnar.
Önnur eru ljós:
Trfð,
útbreidd birta.
I Kállan (1973) eins og i verð-
launabók Norðurlandaráðs I de
mörka rummen, i de ljusa
(1976) er alvara skáldsins
meiri en áður. I þessum Ijóðum
er hugsunin um fallvaltleik
áberandi, en ekki væri rétt að
telja þau örvæntingarsöngva,
heldur leitast skáldið við að
horfast í augu við það sem allra
biður. „Augu hinna dánu eru
svo opin“. Hver verður ekki að
5
sætta sig við að njóta andartak
ástar og gleymast siðan eins og
liðið vor?Upphafsljóð bókar-
innar nefnist Fjörutiu og sex
ára og er sjálfsmynd:
Fjörulfu og sex ára. meira en hálfnaður,
verða kunnuglegar raddir ef til vill
ókunnar
Ifkt og fs f júnf,
það sem við höfum revnt. og sárin
gengur ver að græða.
Miskunnarlaust er Ijósið
sem varpar skuggum
á það sem bCr f skugga.
og það sem vex
vex á höfði
niður f moldina.
Aðeins raddir barnanna.
garg farfuglanna.
Börnin og farfuglarnir eru
tákn þess sem varir, heldur
áfram þrátt fyrir allt, en allt lif
er engu að síður háð vissu lög-
máli. 1 Kállan knýr óvissan
skáldið til að glima við vanda
lífsins og leita huggunar. Sú
huggun er oftast fólgin i ljóð-
inu sjálfu, hljómi þess og máli.
En viðleitnin er sterk að finna
heimspekilegan grunvöll til að
byggja á. Það er siður en svo að
Carpelan sé frumlegur i þess-
um ljóðum, mörg skáld fást
einmitt við hið sama og hann,
hér er á ferðinni klassiskt
minni skáldskapar.
Bo Carpelan er nú fimmtugur
að aldri og hefur verið afkasta-
mikið Ijóðskáld. Hann hefur
auk þess samið barnabækur um
drenginn Anders og skáld-
sögur. Doktorsritgerj) hans
fjallaði um skáldskap Gunnars
Björlings. Hann er bókavörður
i borgarbókasafni Helsingfors,
deildarstjóri erlendra bóka.
Bókmenntagagnrýnandi hefur
hann einnig verið.
Viðurkenning Norðurlanda-
ráðs kemur ekki á óvart. Bók
eftir Carpelan (Kállan) hefur
áður komið til álita. Hann er
fulltrúi skáldskapar sem ekki
er umdeildur lengur.
TILGANGUR ritgerðasam-
keppninnar er að vekja
nemcndur til umhugsunar
um fræðslu, sem þeir hafa
fengið um umferðina.
Menntamálaráðuneytið
hefur í samvinnu við
CJmferðarráð efnt til rit-
gerðasamkeppni meðal
11 ára skólanemenda
sem standa mun til 26.
febrúar n.k. Nemendur
geta valið um eftir-
farandi ritefni:
1. Hverig get ég orðið góður
vegfarandi?
2. Minnisstætt atvik úr
umferðinni.
3. 1 ófærð.
Áður en nemendur velja um
ritefni er gert ráð fyrir að um-
ræður fari fram um viðfangs-
efnið. Kennarar og skólastjóri
velji siðan 2—6 bestu rit-
gerðirnar í hverjum skóla og
sendi þær til umsjónarmanns
keppninnar, Guðmundar Þor-
steinssonar, skrifstofu Um-
ferðarráðs.
Tilgangur með ritgerðasam-
keppni sem þessari er m.a. að
vekja nemendur til um-
hugsunar um þá fræðslu sem
þeir hafa fengið, einnig að
tengja umferðarfræðsluna við
aðrar námsgreinar.
Góð verðlaun eru í boði:
1. Reiðhjól. S.C.O. 26“
(danskt). Gefandi: Reiðhjóla-
verslunin örninn, Reykjavik.
2. Borvél — Bosch eða
rafmagnshárbursti S.H.G. eftir
vali. Gefandi: Gunnar Ásgeirs-
son h/f. Reykjavík.
3. —5. Nýja fjölfræðibókin,
Utgef. Setberg. Gefandi: Set-
berg. Reykjavik.
Þá er gert ráð fyrir að þrjár
bestu ritgerðirnar verði lesnar í
barnatima útvarpsins.
Dómnefnd skipa: Haukur Is-
feld kennari, tilnefndur af Um-
ferðarráði. Herdis Egilsdóttir
kennari, frá S.l.B. og Indriði
Gíslason, námstjóri i islensku
frá menntamálaráðuneytinu.
Á s.l. skólaári var efnt til
teiknimyndasamkeppni meðal
9 ára skólabarna og var þátt-
taka mjög góð.
Ritgerðasamkeppni um um-
ferðarmál meðal 11 ára barna
Fulltrúaráð sjálfstæðisfélaganna:
Kjör stjórn-
ar og fulltrúa
AÐALFUNDUR Full-
trúaráðs Sjálfstæðisfélag-
anna i Reykjavík verður
haldinn i kvöld, miðviku-
dag, 12. janúar á Hótel
Sögu, Súlnasal, og hefst kl.
20:30.
Á dagskrá verður m.a. kjör
stjórnar og kjör fulltrúa í flokks-
ráð sjálfstæðisflokksins. Matthias
Bjarnason, sjávarútvegsráðherra,
flytur ræðu um fiskveiðilögsög-
una og samstarf þjóða um fisk-
vernd.
Fulltrúaráðsmeðlimir eru
minntir á að sýna skírteini Full-
trúaráðsins við innganginn.
Matthias Bjarnason. sjávarút-
vegsráðherra.
U mhverfismálastyrkir
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ
(NATO) mun á árinu 1977 veita
nokkra styrki til fræðirannsókna
á vandamálum er snerta opinbcra
stefnumótun á sviði umhverfis-
mála. Styrkirnir eru veittir á veg-
um nefndar bandalagsins sem
fjallar um vandamál nútimaþjóð-
félags.
Að þessu sinni verða styrkverk-
efnin sem hér segir:
a) Opinber stefna og neysluvenj-
ur
b) Opinber stefna gagnvart end-
urnýtingu úrgagnsefna.
c) Opinber stefna gagnvart við-
eigandi tækniþróun i þróuðum
rikjum.
d) Orkusparnaður og verndun
umhverfisins.
e) Hlutverk náttúruverndaraðila
i stefnumótandi stofnunum.
Styrkirnir eru ætlaðir til rann-
sóknarstarfa i 6—12 mánuði og er
eftir atvikum að því stefnt að
styrkþegar leggi fram tillögur til
úrbóta á framangreindum svið-
um. — Fjárhæð hvers styrks mun
nema allt að 220.000 belgfskum
frönkum eða u.þ.b. 1.150 þús. isl.
kr.
Gert er ráð fyrir, að umsækj-
endur hafi lokið háskólaprófi.
Umsóknum skal skilað til utan-
ríkisráðuneytisins fyrir 31. mars
n.k. — og lætur ráðuneytið i té
nánari upplýsingar um styrkina.
(Fréttatilkynning frá Utanrík-
isráðuneytinu).
INNLENT