Morgunblaðið - 05.02.1977, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. FEBRUAR 1977
ÞEGAR forystumenn í heimsmálum
heimsóttu Pekincj og Maó Tse-tung
féllst á að taka á móti þeim, voru hinar
óformlega samræður þeirra nær alltaf
leynilegar og síðan lítið eða ekkert
látið uppi um innihald þeirra á eftir. En
árið 1973, þegar Georges Pompidou,
sem þá var forseti Frakklands, ræddi
við formanninn, var samtal þeirra, sem
stóð yfir í tvær kiukkustundir, tekið
upp orðrétt. Nó hefur það að auki
verið birt opinberlega. Meðfylgjandi
glefsur úr því gefa óneitanlega forvitni-
lega mynd af Maó þegar hann fellir
„opinberu grímuna'' og lætur allt
flakka ef svo mætti segja. Raunar
kemst Island eitt andartak inn í sam-
ræðuna, en eins og menn rekur sjálf-
sagt minni til hittust þeir hér til skrafs
og ráðagerða, Pompidou og Nixon. —
Maó ræddi við franska forsetann í
bókasafninu á heimili sínu, og er
meðfylgjandi mynd tekin við það tæki-
færi.
Pompidou: Það er mér mikill
heiður að hitta einn þeirra
manna, sem breytt hafa ásýnd
heimsins.
Maó: Ég, fyrir mitt leyti, er niður- |
brotinn. Ég er sjúkur maður. En
nóg um það. Eru formlegar við-
ræður hafnar?
Pompidou: Við erum búnir að
ræða stefnur okkar í grundvallar-
atriðum. Nú verðum við að leggj-
ast enn dýpra. En ég, sem gamall
starfsfélagi de Gaulle hershöfð-
ingja, má til að segja yður, að mér
er einstök ánægja að því að hitta
yður að máli.
Maó: Ég las endurminningar
Adenauers. Ég las líka endur-
minningar de Gaulle. Mér virtist
hershöfðinginn hafa horn í síðu
okkar Kínverja af því, að við
værum fullmiklir á lofti, of
drembilátir. En um þær mundir
voru allir mótsnúnir okkur, og við
hlutum að virðast nokkuð fálátir;
við vorum neyddir til þess.
Pompidou: Menn fást ekki til
þess að trúa á land sitt og verja
það ef þörf krefur, nema þeim sé
blásið dálitlu stolti í brjóst.
Maó: Það voru fyrst og fremst
Bandaríkjamenn og Sovétmenn,
sem voru andsnúnir okkur.
Bandaríkjamenn kváðu okkur
verri en Hitler. Hvað viðvíkur
Krústjoff þá kom hann til Kína
1954, og árið eftir, 1955, bað hann
Adenauer að leggjast með sér á
sveifina gegn okkur. Lásuð þér
endurminningar Adenauers?
Pompidou: Já, ég las þær.
Maó: Adenauer ræddi viðhorf
Krústjoffs við de GauIIe. Reyndar
minntist hann á hana við alla, sem
hann hitti. Á þessum árum þótti
nefnilega öllum gott, að Krústjoff
skyldi snúast gegn Kínverjum.
Upp frá því hefur okkur alltaf
fundizt, að Bandaríkjamenn vildu
etja Sovétmönnum gegn Kínverj-
um.
Pompidou: Ég er búinn að segja
forsætisráðherranum ykkar, að sú
hafi ekki verið stefna okkar
vegna þess, að árekstur með
Sovétmönnum og Kínverjum
hlyti að hafa áhrif um heim allan.
Maó: Já, það var ekki ósennilegt.
Og hvað um reglu de Gaulle: „Frá
Atlantshafi til Uralfjalla“? Þar
virðist Síbería undan skilin.
Pompidou: Þá reglu létu Sovét-
menn sér lynda á þeím tima
vegna þess, að í henni fólst, að
sambúð austurs og vesturs færi
batnandi, og það gramdist Banda-
ríkjamönnum. En nú þykjast
Sovétmenn ekki framar geta talið
Uralfjöllin marka landamæri.
Maó: Sovétmenn hafa ekki lítinn
metnað; þeir vilja reyndar gina
yfir allri Evrópu, Asíu og Afríku
líka. Sovétmenn vilja ráða fyrir
þessum meginlöndum þremur.
Pompidou: Öll Evrópuríki vilja
vera sjálfstæð. Og sama er að
segja um Asíu- og Afríkuríki.
Þetta varð fullljóst á þingi óbund-
inna ríkja, sem haldið var í Alsír-
borg.
Maó: Andenauer sagði margsinn-
is, að Sovétmenn vildu komast
yfir Evrópu, koma bandaríska
herliðinu burt úr Vesturevrópu
og treysta tök sín á Þýzkalandi; að
þeir vildu, með öðrum orðum, ná
Evrópu allri á sitt vald.
Pompidou: Nú er Vesturevrópa
mjög lítil að flatarmáli. Og hún er
ein heild. Þess vegna treystu þeir
Adenauer og de Gaulle vináttu-
böndin með Frökkum og Þjóð-
verjum enda þótt hvorir tveggja
ættu margar leiðinlegar minning-
ar um hina.
Maó: Þegar öllu er á botninn
hvolft má segja, að Hitler hafi
lagt drögin að sættum ykkar, með
innrás sinni í Frakkland.
Pompidou: Hann neyddi okkur til
sátta.
Maó: Með árás sinni á Sovétríkin
gerði Hitler þau einungis enn
voldugri en fyrr.
Pompidou: Já, en hann hafði
leitað sátta við þau áður.
Maó: Um þessar mundir héldu
sumir því fram, að Hitler vonaðist
tii að brjóta Sovétmenn á bak
aftur með leifturstríði —
Blitzkrieg.
Pompidou: Þeir, sem hafa svo
mikinn metnað mega ekki leggja
út í leifturstríð. Allt fer vel af
stað, en svo fer að ganga úrskeið-
is. Við vorum nú samt sem áður
heppnir, að við losnuðum við
Hitler.
Maó: Vilji einstaks manns skiptir
ekki máli í þessu. Það eru atburð-
ir, sem skipta máli. Ég er ekki
menntaður maður. Ég kann, til
dæmis, engar erlendar tungur.
Pompidou: En þér þekkið kín-
versku þjóðina.
Maó: Nokkuð, en ekki til fulls. Nú
er ég orðinn gamall maður. Óg ég
hef verið önnum kafinn við
stjórnarstörf.
Pompidou: Þér hafið líka fengið
miklu áorkað.
Maó: Já, ég stóð í stríði í 20 ár. Þá
eyddi ég öllum kröftum mínum.
Ég var barnaskólakennari áður.
Pompidou: Það var ég llka.
Maó: Nei, þér voruð prófessor. Ég
fór í stríð vegna þess, að stríð
hlaut að verða. Og við börðumst í
20 ár. Seinna börðumst við svo við
Bandaríkjamenn í Kóreu. En við
Chiang Kai-shek urðum við að
berjast mikið og lengi. Og meðan
á því stríði stóð gerðu Japanir
innrás og stríðið við þá stóð í átta
ár. Allir útlendingar, sem réðust
inn I Kína um þetta leyti höfðu
ekkert nema vandræði af því.
Kínverjar eru nefnilega útsmogn-
ir í stríði. Og upp frá þessu verð-
um við að horfast í augu við risa-
veldin tvö. Ég sagði einhvern
tíma, að veröldin væri eins og
milli steins og sleggju þar, sem
þessi tvö veldi væru.
Pompidou: Við munum nú reyna
að halda friðinn. . .
Maó: Já, en þið verðið að vera
viðbúnir.
Pompidou: Ég hef hitt leiðtoga
risaveldanna tveggja að máli.
Þeir segjast vilja hafa frið og ég
held, að þeir hafi ástæðu til þess
að halda frið.
Maó (b^andar hendi í andmæla-
skyni):;Ég er alls ekki sammála
því. Strið hlýtur að verða fyrr eða
seinna. Hyggilegast væri að gera
ráð fyrir því stríði. Eftir það, en
ekki fyrr, ætti svo að huga að
möguleikum til friðar. Ellayrðum
við óviðbúnir.
Pompidou: Mig minnir, að þér
rituðuð einhvers staðar „. .. til
þess að losna við byssuna hljótum
vér á gripa til byssunnar".
Maó: Ég hef oft hitt franska vini
mína að máli. André Malraux, til
dæmis að nefna. Hvað er að frétta
af honum? Hann er ekki sériega
hrifinn af þinginu. Og það er ekki
hrifið af honum lengur.
Pompidou: Malraux hefur skrífað
töluvert um fund ykkar.
Maó: Ég hef líka hitt Schumann,
Bettancourt, Couve de Murville
og tvær sendinefndir þingmanna.
Englendingum hef ég aftur á móti
lítið kynnzt. Ég hitti aldrei for-
sætisráðherra þeirra (Sir Alec
Douglas-Home), þótt hann kæmi
hingað í opinbera heimsókn
(1972). Hann mæltist reyndar
ekki til fundar við mig. Og ég
beitti þá heldur embættis-
mönnum fyrir mig. Það er betra á