Alþýðublaðið - 26.10.1958, Qupperneq 3

Sunnudagur 26. október 1958
A 1 þ ý ð u b 1 a ð i 8
’ -'•>
Alþýöublaöiö
Útgefandi: Alþýðuflokkurlnn.
Ritstjóri: Helgi Sæmundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson
Auglýsingast j óri: Emilía Samúelsdóttir.
Ritstjórnarsímar: 14901 og 14902.
Auglýsingasími: 1 4 9 0 6
Afgreiðslusími: 1 4 9 0 0
Aðsetur: Aiþýðuhúsið
Prentsmiðja Alþýðublaðsins Hverfisgötu 8—10
V_— ■ d
„List um tandið66
FYRIK SKÖMMU hafa menntamálaráð og rík sútvarpið
stofnað til samvinnu um listk.ynningu víðs vegar um land, og
er sú starfsemi nú að komast í fast horf. Er megintilgangur.
inn sá að gefa fólkinu í dreifbýlinu kost á listfræðslu og
koma á framfæri við það skáldskap, mvndlist og tónlist. —
Hefur Gylfi Þ. Gíslason mfenntarnálaráðherra átt góðan þátt
í framgangi þessa máls, enda lengi haft áhuga á glíkri starf-
semi. Nýju lögin um menningasjóð frá í fyrra gera mennta-
'málaráði kleift að verja nokkrum fjármunum í þessu skyni.
Og samstarfið við ríkisstútvarpið er sjálfsögð og eðlileg ráð-
stöfun. Ríkisútvarpið hefur áður haft ýmsa listkynningu á
hendi, og nú taka nefndir aðilar höndum sanyan til að efla
þessa starfsemi, sem er í verkahring beggja, en verður
rneiri og betri í samvinnu.
Islendingar meta listamenn sína mikils, og þess vegna
ætti að vera fagnaðarefni, að þeim gefist kostur þess að
ferðast um landið, kynna íslenzka og erlenda llst og stofna
til persónulegra kynna við landsfólkið. Sá er líka tilgangur.
mn með því samstarfi menntam,álaráðs og ríkisútvarpsins,
sem. nefnist ,,L;st um landið“. Fólk.ð úti um land sannfærist
þá um, að myndirnar í listasafni ríkisins eru eign þess eins
og Reykvíkinga og þeirra, sem byggja nágrenni höfuðstaðar
ins. Tónlist verður flutt í heyranda hljóði, og skáld og rit-
höfundar lesa upp. Jafnframt munu sérfróðir menn flytja
íræðsluerindi um liststefnur og listamenn. Byrjun þessarar
starfsemi hefur tekizt svo vel, að; miklar vonir eru bundn-
ar við framhald hennar. Félagsheimilin, sem risið. hafa upp
í bæjum og sveitum undanfarin ár, gera þessa starfsemi
mögulega í dreifbýlinu. Og hér er einnig um að ræða þann
stuðning við íslenzka listamenn, sem farsælastur mun og
ahrifaríkasturi Góð starfsskilyrði og náin kynni af þjóðinni
eru þeim fyrir öllu. Starfsemin, sem kölluð hefur verið
,,List um landið“, er spor í þá átt.
Hér á landi er um margar skemmtan'r að velja nú á
dögum. Sumar þeirra me?a sín of miikils í samkeppni við
bókm.enntir okkar og aðrar fagrar listir. Heilladrýgsta ráð-
stöfunin gegn þeirri öfgaþróun mun sú að efla bókmennt-
irnar og aðrar listir cj gera Þær að sem snörustum þætti
í lífi þjóðarinnar. Skiptir miklu í þessu sambandi, að unga
kynslóðin njéti í senn íortíðararfsins og þeirra verðmæta,
sem bezt og stærst verða til í nútímanum'. Oo framtíðinni.
Starfsemin ..List um. landið“ er einmitt þvílík viðleitni.
Gg tak st hún eins og vonir standa til er vissulega vel
farið.
Boris Pasternak
RÚSSNES'KA SKÁLDIÐ Boris Pasternak hefur fengið
bókmenntaverðlaun Nóbels í ár. Sérfróðir menn telja hann
vel að þeirri viðurkenningu kominn. Pasternak mun í hópi
snjöllustu og listrænustu ljóðskálda Rússa fyrr og síðar. Jafn-
framt er hann frábær þýðandi, sem komið hefur ýmsum,
af meisturum heimsbókm.enntanna á framfæri við þjóð
sina. Einnig hefur Pasternak vakið mikla athygli sem sagna
skáld, og um þessar mundir er sérstæð en unldeild skáld-
saga eftir hann á allra vörum.
Boris Pasternak hefur verið einangraður í heimalandi
sínu um áraskeið og frumsamdar bækur hans legið þar í
þagnargildi. Geldur hann í Þessu efni deilna rússneskra
skálda og rithöfunda um efnisval og litsttúlkun, en and-
stæðingar hans ráða samtökum rússneskra skálda og rithöf.
unda og eru í náðinni hjá valdhöfunum. Vafalaust hefur
þessi staðreynd ráðið einhverju um þá ákvörðun, að hann
fékk nóbelsverðlaunin í ár. Hún mun þó ekki stjórnmála-
legs eðlis fyrst og fremst. Rök hennar eru þau, að skáldin
og rithöfundarnir eigi að njóta frelsis til að hugsa og yrkja
eins og þeim býr í brjósti. Sænska akademían hefur áður
látið þann vilja.sinn í ljósi á áhrifaríkan hátt.
Og nú bíður heimurinn þess, hvort Bor.'s Pasternak njóti
þess frelsis að taka sjálfur við nóbelsverðlaununum í Stokk.
'hólmi.
,Að lifa s
f friði'
r r r
Avarp Asgeirs Asgeirssonar, íorsete
r
Islands, á degi Sameinuðu
þjóðanna.
ENN minnumst við dags'V
hinna Sameinuðu þjóða, og að
þessu sinni eftir þrettán ára
starf. Þó ég hafi oft áður orðið
til þess að mimmst afmælis-
dagsins, þá er mér ekki óljúft
að halda því áfram, enda þótt
ýmsum kunni að finnast lítið
um nýmælin.
Saga þessara tólf ára var
rakin í gær, lýst hinum marg-
víslegu starfsgreinum, og sér-
staklega gerð grein fyrir skipt-
1 um íslendinga og hinna Sam-
einuðu þjóða í landhelgismál-
um. Eg mun í þessu stutta á-
varpi gera mér far um að forð-
ast endurtekningar. Samt vil
ég taka undir það, að hinum
Sameinuðu þjóðum hefur tli
þessa auðnast að sefa deilur,
takmarka og stöðva styrjaldir,
og þannig forða því, að hin
þriðja heimsstyrjöld brytist út.
Þó eru hinar Sameinuðu
þjóðir ekkert alþjóðaþing, með
löggjafar- og framkvæmda-
valdi. Til þess stóðu máske
vonir í upphafi, en reynslan
hefur orðið hugsjóninni yfir-
sterkari. Það er gömul mann-
kynssaga. Öryggisráðið sjálft
reynist óstarfhæft, þegar mest
á ríður og hin stærri mál fá
ekki afgreiðslu á Allsherjar-
þingi nema með tveim þriðju
hlutum atkvæða. Umræður eru
miklar, og stundum engin á-
kvörðun, og þó ákvörðun sé
tekin, þá er stundum engin
framkvæmd. Hinar Sameinuðu
þjóðir gera ályktanir, sem eru
áskoranir, og við þeim tekur
framkvæmdastjórinn, Dag
Hammarskjöld og hans liðs-
menn. Hann er dugandi mað-
ur, 0g nýtur alménns trausts,
en hefur engar herdeildir að
baki. Hann er hvorki Alexand-
er mikli né Napóleon.
Yfir þessu starfi er enginn
glampi af gömlum keisarasög-
um. Það er allt annars eðlis,
I umræður, ályktanir, óskir og
1 ódrepandi von um árangur. í
umræðum standa fulltrúar
þjóðanna augliti til auglitis og
flytja sitt mál. Ég var þar
nokkrum sinnum á þingi til
viðkynningar, 0g fannst oft
ræðurnar vera heimagerðir
fyrirlestrar, áróður fyrir al-
heimi, en ekki til þess fluttar,
að hlíta réttum rökum til sátta.
En þetta þekkjum við víðar í
smærri stíl. Við skulum ekki í-
mynda okkur, að heimsmálin
verði leyst tif fullnustu meðan
nágrannar og samlandar herja
hver á annan án sáttfýsi.
En þó eru þessar umræður
mikilvægar, og orka meiru en
sést á yfirborðinu. Á þingi
hinna Sameinuðu þjóða hittast
áttatíu þjóðir, sem að öðrum
kosti myndu ekki talast við,
margar hverjar. Umræður og
ályktanir hafa ekkert fram-
kvæmdarvald að baki, en þær
skapa oft almenningsálit, al-
'þjóðaálit, sem jafnvel voldug-
ar þjóðir skirrast við að ganga
í gegn. Þó aflið skorti, þá valda
hyggindi meiri árangri en
verður skrásettur, Við skulum
ar, ályktanir og viðleitni fram-' þetta mál svo, að minnast ekki
kvæmdastjórnárinnar, aðalrit- hins eina viðfangsefnis, sem
arans og hans fólks er ekki úr-1 íslendingar hafa sótt á þingi
slitaafl, en þó starf, sem ekki hinna Sameinuðu þjóða af
má án vera. Viðræðum og sátta . kappi. Þar fluttu þeir tillögu
umleitunum er aldrei ofaukið. • sína um alþjóðaathugun á fisk
Við skulum þar fyrir ekki j veiðalandhelgi gegn nokknrri
gera lítið úr erfiðleikunum. : mótspyrnu. En fyrir tilstilli
Tvær heimsstyrjaldir 0g mikl- hinna Sameinuðu þjóða er
ar byltingar hafa ekki bætt j þeim málum nú svo langt kom-
mannkynið. Kenningin um. ið, að vísast verður innan
hina sjálfgengu framþróun, i skamms boðað, í annað sinn,
sem við vorum uppalin í fram 1 til ráðstefnu, eftir tillögu fram-
að hinni fyrri styrjöld, er ekki kvæmdastjórans, um lausn
lengur nefnd á nafn. Grimmd landhelgismálanna á alþjóða-
og hörmungar, sem við héld- j vísu. Sú ein leið er til fram-
um að tilheyrði eldra og lægra | búðar. Er þetta eitt af þeim
þroskastigi, hafa gengið yfir ' miklu viðfangsefnum, sem ætla
mannkynið. Mannslífið er víða
lítils virt. Áróður er harður,
og hættulegur því lýðræði, sem
Ásgeir Ásgeirsson fo'rseti
við trúum á. Hnefanum er
beitt í stað vitsmuna. Kalt
stríð nálgast stundúm frost-
markið, og spennan háspennu.
Ótti, óvild og þótti heyja ein-
vígi við mannúð og friðarvon
í huganum og þjóða á milli.
Það eru umbrotatímar, og ekki
sjáanlegt hvenær linnir. Vett-
vangur hinna Saeminuðu þjóða
gefur helzt von á slíkum tím-
um. Tilvera og' starf þessa alls-
herjar- og alþjóðaþings er við-
urkenning á þeim hugsjónum
friðar og bræðralags, sem hjart
að jþráir.
Hin mikla nauðsyn alþjóða-
samstarfs liggur í augum uppi.
Jörðin er orðin lítil. Allar fjar-
lægar álfur eru nú einn sam-
felldur heimur, 0g þjóðirnar í
kallfæri og skotfæri hver við
aðra. Þotur 0g skeyti fara hrað
ar en jörðin snýst, og kjarnork-
an, leyst úr læðingi, getur vald
ið Ragnarökum. Heimsendir
hefur víst aldrei áður verið svo
nálægur. Afvopnun er hið
mikla viðfangsefni hinna Sam
einuðu þjóða, og þó hefur víg-
búnaður aldrei verið meiri en
nú. Það vinnst vonandi eitt-
hvað á vegna sameiginlegrar
hættu. En eiiia ráðið, sem dug-
ar, er að leysa þann ágreining,
sem veldur hervæðingunni. Ef
það er unnt, að leysa ágrein-
ingsmálin á alþjóðaþingi, þá
má, að hinar Sameinuðu þjóð-
ir séu umkomnar að leysa, og
virðist sá undirbúningur, sem
þegar er orðinn gefa góðar von-
ir. Án alþjóðasamstarfs væri
fiskveiðamálum okkar ekki
komið í það horf, sem nú er.
Megum við vissulega minnast
þess á þessum minningadegi.
Það getur enginn staðið einn
eins og nú er komið 1 þessum
heimi, jafnvel ekki hinar öfl-
ugustu þjóðir. Öllu lífi fylgir
áhætta, en sá vísir til alþjóða-
samstarfs og friðar, sem við
nefnum hinar Sameinuðu þjóð-
ir, er líklegastur af þeim leið-
um, sem nú eru sjáanlegar til
að fullnægja þeirri þrá og von,
sem lifir í mannsins hjarta, um
frið, frelsi og farsæld. Það er
vandalaust að segja og sanna,
að hinar Sameinuðu þjóðir full
nægja ekki þeirri hugsjón, sem
stefnt var að á síðasta ári áður
en heimsstyrjöld lauk. Aðhald
ið fór minnkandi, þegar sam-
eiginlegur óvinur var sigrað-
ur. En vonin lifir og leitar í
sama farveg. Raunveruleikinn
er sjaldnast samur við hugsjón-
ina. Því ættu mannanna börn
að vera farin að venjast. Hin-
ar Sameinuðu þjóðir eru engini
undantekning. En bær eru samt
einn skírasti votturinn um það,
að hin innri rödd. sem kallar
á frið og bræðralag, þagnar
aldrei, þó vopnagnýr stundum
yfirgnæfi.
Kjörorðið í dag í minninga-
ræðum meðal áttatíu þjóða er
þetta: Gerum okkur far um
,,að lifa saman í friði, sem góð-
um nágrönnum sæmir.“ Þessi
ummæ'i standa í stofnskránni,
og Guð gefi þeim sigur.
hverfur hervæðingin, jafnvel
ekki vanmeta hin óbeinu áhrif j af sjálfu sér.
þessa alþjóðaþings. Umræðurn Ég vil ekki láta skilið við
Æskuiýðsblaðið
UNDANFARIN ár hefur
Æskulýðsfélag Akureyrar gef-
ið út blað, „Æskulýðsblaðið“.
En nú hefur verið ákveðið, að
blað þetta komi framvcgis út á
vegum æskulýðsnefndar þjóð-
kirkjunnar. I
Ritstjórn blaðsins skipa sr.
Kristján Róbertsson, Akureyri,
sr. Pétur Siurgeirsson, Akur-
eyr:, og sr. Sigurður Haukur
Guðjónsson, Hálsi, Fnjóskadal.