Alþýðublaðið - 26.10.1958, Side 7

Sunnuclagur 26. október 1958
Alþýðublagið
■j-
Forma.ður.
Góðir áheyrendur.
FORMAÐUR skýrði frá því,
að lengi hefði staðið til að
balda þennan fund og harma
ég að hann skuli ekk; hafa ver-
ið haldinn fyrr. Hann er hald-
ínn eftir að untanríkisráðherra
er farinn af landi burt til þings
Sameinuðu þjóðanna og án
jþéss að boð.ð sé þeim mönn-
um, sem farið hafa með þessi
mál frá því að Ólafur Thors
hætti að vera sjávarútvegsmála
ráðherra. Þessi framkoma
stjórnar Stúdentafélagsins er
vægast sagt ámælisverð.
Tillaga sú, sem hér hefur ver
íð flutt, er góð að ýmsu leyti,
þó er tímatakmarkið í henni
5,ár.ð 1946“ óviðeigandi og
móðgun við þá menn, sem unn-
ið hafa að framgangi landhelg.
ismálsins löngu fyrir 1946, svo
sem eins og Pétur Ottesen. Því
legg ég til að orðin „frá 1946“
verði felld. niður úr t'llögunni.
Þá vil ég óska þess að tillagan
verði borin upp a. m. k. í
tvennu lagi, því síðasti liður
hennar snertir ekki beinlínis
málið, sem er á dagskrá hér og
áskil ég mér rétt til brevtinga.
,.Frá upphafi vega hefur ís-
ienzka þjóðin talið sig eiga fiski
miðin umhverfis landið og hef-
ur sú vissa lifað með þjóðinni
og aldrei dáið.“
Hér verður sleppt þeim kafla
ræðunnar, þar sem rakin var
saga íslenzku fiskveiðiland-
helginnar frá upphafi vega allt
fram til þess að landhelgis-
samningurinn frá 1901 var birt
ur á íslandi. Vísast í því efni til
doktorsritgerðarinnar „Land-
helg Islands með tilliti til fisk-
veiða.“ En þar er skemmst af að
segja, að frá 1631 og þar til land
helgissamningurinn frá 1901
gekk í gildi, var landhelgj ís-
lands aldrei minni en 16
mílur.
Ræða dr. Giinnlaugs Þórðarsonar á umræðufundi hjá
agi
fyrir á alþ'ngi og fluttar tillög-
ur um rýmkun iandhelginnar,
þá tók háttvirtur frummælandi
aftur þátt í umræðum um mál-
ið og taldi alþjóðareglur vera í
gildi um víðáttu landhelginnar,
enda þótt fundurinn í Haag
1930 hefð þá sýnt fram á hið
gagnstæða.
Árið 1937 leitaði ríkisstjórn-
in til alþjóða hafrannsóknaráðs
ins um að Faxaflói yrði friðað-
ur og af því t.lefni komu sér-
fræðingar hingað til lands 1939
til athugunar og undirbúnings.
Málið féll niður vegna heims-
styrjaldarinnar síðari, en var
tekið upp að henni lokinni. Þá
var að ráði alþjóða hafrann-
sóknaráðsins boðað til ráð-
stefnu hér um friðun Faxaflóa,

SJO-
ViKur.
RÆEU ÞÁ, er hér birtist, flutti dr. Gupnlaugur
Þórðarson,'á „umræðufundi Stúdentafélags Reykjavíku-
um landhelgismálið. fyrir nokkru. Fékk Alþýðublaðið
tilmæli um að birta ræðuna.. og er það gert hér
með góðfúslegu leyfi dr. Gunnlaugs.
EFTIR 1901
,,Eft;r að samningurinn frá
1901 hafði verið birtur á Is-
landi, fófu. fljótlega að heyrast
raddir um að tilraunir yrðu
gerðar til þess að fá landhelg-
ina rýmkaða. t. d. var Pétur
Ottesen mikill hvatamaður þess
og átti m. a. þátt í flutningi
tiliögu um. það efni nokkru eftir
að hann tók sæti á alþingi. Varð
það til þess að danska utanrík-
isráðuneytið skrifaði bæði til
London o-g Washinston um það
efni. en fékk algjöra neitun í
London og daufar undirtektir í
Washington. Síðar flutti Pétur
Ottesen aftur t.'llögur svipaðs
efnis. þ. e. að leitað yrði sam-
komulags um. að fá landh°lglna
rýmkaða og þá lét Ólafur
Thors þau orð falla. að tillögur
'Péturs myndu láta illa í eyrum
útlendinga og virtist lítið hrif-
inn af þeim.
Árið 1930 var haldin al-
þjóðaráðstefna í Haag um land-
helgismál Off kom þá fram, að
engar alþjóðareglur eru til um
víðáttu landhelginnar og 3ja
sjómílna kenningin væri ekki
alþjóð'a regla. Má í því sam-
foandi vitna t l þess að mörg
ríki hafa víðáttumeiri land-
helgi, svo og til skoðana ým-
issa fræðimanna. Þykir mér í
því sambandi rétt að geta álits
Wéggja mætra íslenzkra lög-
fræðinga, þeirra Einars heitins
Arnórssonar Bjarna Bene-
diktssonar, en þeir telja enga
alþjóðlega reglu til um víðáttu
landhelginnar os því er ekki
inm það að ræða að kveða niður
neina alþjóðareglu. Bretar
hafa hins vegar viljað halda
hinu gagnstæða til streitu.
Dr. Gunnlaugur Þórðarson
en Bretar neituðu þátttöku í
þelrri ráðstefnu og féll málið
niður við svo búið.
UPPSÖGN SAMNINGSINS
FRÁ 1901
Þegar hér er komið sögu, er-
um við búnir að taka utanríkis.
málin í okkar hendur, ís-
lendingum er vaxinn f.skur um
hrygg. Þá sjá menn þá sjálf-
sögðu leið, sem var öllum aug-
ljós, eftir að búið var að benda
á hana, að rétt væri að segja
samningnum upp. Þá gerist það
á flokksþingí Framsóknar-
manna í nóvember 1946, að
fyrst er flutt t.llaga um, að land
helgissamningnum verði sagt
upp og að sett verði löggjöf um
landhelgi íslands.
Þessi tillaga fékk auðvita'ð
hljómgrunn hjá mörgum, , og
þegar svona stór stjórnmála-
flokkur hafði bent á þessa leið,
þá fóru alþlngi að berast áskor-
anir um að samningnum yrði
sagt upp. Fyrsti aðilinn til þess
þess að gera það var Farmanna-
og fiskimannasamband íslands,
sem sendi tlllögu til alÞingis í
ársbyrjun 1947 um uppsögn
samningsins, — og eftir að al-
þingi hafði borizt þetta erindi,
þá fluttu þeir Hermann Jónas-
son og Skúii Guðmundsson til-
lögu um uppsögn samningsins
frá 1901. Þá var greinilegt á
alþingi, að það var einróma
vilji þess að segja samningnum
upp, en þá lét ríkisstjórnin í
veðri vaka, að hún væri þegar
farin að hefja undirbúning að
málinu og tillagan varð ekki af
En þar kom, að málið fékk
fyllri afgreiðslu. Ráðinn hafði
verið til rík-sst j órnarinnar
ráðunautur í alþjóðarétti. Það
var Hans G. Andersen þjóðrétt
arfræðingur, og var honum fal
ið að undirbúa frumvarp um
friðun landgrunnsins. Áður
samdi hann greinargerð um
landhelgismálið eftir að hafa
farið til Ameríku til þess að
kynna sér landhelgismál al-
mennt. Hefði hann ekki síður
átt að fara til Hafnar og hafa
þar upp á fornum gögnum um
rétt íslands í landhelgismál-
um. En allt að einu samdi hann
greinargerð um landhelgismál-
ið, sem var harla ófullkomin,
að því er varðar landhelgi Is-
lands sérstaklega. Þar var
næsta lítið vikið að sögulegum
rétti íslands. En það hefúr kom
ið á daginn, að sögulegi réttur.
inn hefur meira en litla þýð-
ingu, og það ætti þjóðréttar-
fræðingur að vita. 1 fáum orð-
um sagt, virtlst greinargerð
þessi helzt til þess ætluð að
sýna fram á að við gætuni gert
kröfu til 4 sjómílna landhelgi
og meira ekk;. Eins og fyrr seg_
ir samdi hann síðan frumvarp
um friðun landgrunnsins, sem
lagt var fyrir alþingi. Það var
samþykkt og varð að lögum. Á
grundvelli þess frumvarps var
síðan dregin friðunarlína fyrir
Norðurlandi, þannig úr garði
gerð, að innan hennar máttu
einungis Bretar veiða að gömlu
3ja mílna mörkunum, en ekki
íslenzkir togarar. Árið 1949 féll
það í hlut Bjarna Benediktsson
ar, þáverandi utanríkisráð-
herra, að framfylgja skýlausum
vilja þjóðarinnar um uppsögn
samningsins. Samningurinn var
síðan numinn úr gildi 3. októ-
ber 1951. Þegar samningurinn
gekk úr gildi, var greinilegt, að
ríkisstjórnin var ekki búin að
gera upp við sig, hvað hún ætl
aðj að gera í málinu. Deila
Norðmanna beið flutnings fyr-
ir alÞjóðadómstólnum í Haag,
og var þá tilkynnt, að ríkis-
stjórnin mundi fresta aðgerðum
í málinu þar til dómur væri
genginn. Voru sumir óánægðir
með þessa afgreiðslu, þeirra a
meðal ég, og birtist grein um
þetta eftir mig í Alþýð'úbiað-
inu, þar sem bent var á. aö okk-
ur væri nauðsyn að halda fram
| vaknaði sú spurning, hvaða rétt
1 ísland ætti í ladheigismálum. I
i ritgerð minni er reynt að svara
| þeirri spurningu. í fyrstu blaða
| grein m nni er bent á nauðsyn
þess, að þessi mál yrðu rann-
sökuð sem ýtarlegast, Oa að
sjálísögðu ná mínár rannsókn-
ir ekki nógu langt. Þær nægja
þó til þess að öllum ætti að vera
ljóst, að réttur íslands eftir upp
sögn samningsins var sá sami
og fyrir g Idistöku hans 1901,
því samningur getur ekki skap-
að hefð, og Þá váknar sú spurn-
ing; Hvaða rétt átti ísland þá?
Að sjálfsögðu átti það þann
rétt, sem löggjafarsamkoma
þsss áleit það eiga. Alþingi
hafði aldrei felit úr gildi tilskip
anir um 16 sjómílna landhelgi,
íslendingar áttu engan hlut að
því, að hæ-tt var að framfylgja
landheigisgæzlunni á ekki
stærra svæði en 4 sj‘ómílna
belti. Danir höfðu af ásettu ráði
reynt að rugla íslenzku þjóðina
í ríminu um rétt hennar, þeir
höfðu talið íslendingum trú um
að þeir ættu ekki Þann rétt, sem
þeim bar að lögum, og þeir
sögulegum rétti íslands og
standa á þann hátt við hlið
Norðmanna. En þessi ákvörðun
kom þó ekki að sök, því að
Norðmenn unnu sitt mál. En
þess ber að geta, að Bretar, sem
höfðu haldið fram þriggja sjó- 1 höfðu reynt að sannfæra Islend
mílna landhelginni af ofur- : inga um, að í giidi væru vissar
kappi, hopuðu af hólmi. Þegar . þjóðréttarreglur, sem yrði að
til málflutnings kom, féllust | taka tillit til. Margt fle.ra kem-
Bretar á, að Norðmenn gætu ! ur hér til, sem sýnir, að ísland
gert tilkall til 4 mílna land- ! átti sama rétt og 1859, gat rn.
helgi á grundvelli sögulegs rétt ! ö. o. gert kröfu til að fá viður-
a1', en Norðmenn hafa haft til- | kennda a. m. k. 16 sjómílna
skipanir um 4 sjómíina land- I iandhelgi.
helgi frá því 1745. En þeim
hluta málsns, sem varð að að-
alatriði þess varðandi „grunn-
línupunkta“, — töpuðu Bretar
svo sem kunnugt er. Það sýndi
s'g, að þessi dómsúrskurður var
okkur til nokkurrar styrktar, en
við höfðum áður fyrr, svo sem
vitað er, haft alla firði og flóa
innan landhelgi. Þeir voru all-
ir lokaðir fyrir erlendum fiski-
skipum, sem hafði verið mein-
að a'ð veiða þar allt fram Lil
þess, að samningurinn frá 1901
var gerður.
RÉTTUR ÍSLANDS VIÐ
BROTTFALL SAMNINGSINS
FRÁ 1901
V ð brottfall samningsins
REGLUGERÐÍN
UM 4 SJÓMÍLNA
FISKVEIÐITAKMÖRK
Allt að einu var sett reglu-
gerð um fjögurra sjómílna frið-
unarbelti og dregnar grunnlín-
ur sem urðu jafnvel fyir gagn-
rýni í sjálfu Morgunblaðinu.
FrummæJandi gat þess hér, að
leitað hefði verið til erlendra
fræðimanna um þessi mál. Það
verður ekki véfengt, að kvaddir
voru hingað erlendir fræði-
menn, en hvaða gögn fengu þeír
í hendurnar til þess að dæma
um rétt íslands í þessum mál-
um? Fengu þeir Þá ófullkomnu
greinargerð sem Hans Ander-
ssn saindi og fyrr getur, eða
Framhald á 8. sið'ti.
■ ■■IIDIBIIIIIK
■ ■■■■■■■••«
Eftir 1930 Var málið enn tekiðgreidd.
Nýlega hefur ballett-
flokkur konunglega leik-
húsinu í Kaupmannahöfn
sýrnt nýjan ballett, sem
heitir „Milljónir Harlek-
ins” Mynd'in er tekin á að
aldfinfunni. Dansendurnir
á myndi'nni eru: Hennings
Kronstam og Maria Vangs
aa sem Harleki og Colum-
bine.