Alþýðublaðið - 22.11.1958, Síða 5

I.
SKYLDAN er svo einkenni-
leg — allt í senn létt og þung,
Ijúf og sár. Þess vegna getur
manni orðið eftirminnilegt að
hafa verið veðurtepptur á Ak-
ureyri í þrjá daga.
Ég kom þangað á föstudag-
inn var til þess að vera þar við-
staddur um kvöldið kynning-
arstarfsemi þá, sem kölluð er
List um landið. Flugvélin sveif
,með okkur yfir fjöll ög jöklá,
en okkur grunaði naumast
landið, því að skýin voru milli
okkar og þess eins og hjarn
yfir að líta, hvítur snjór á blá-
um ís. Allt í einu vorum við
komin inn yfir Evjafjörð og
sáum til jarðar, sem var líkt
og salti drifin, sniórinn lítill
og velktur, 0g þarna kúrðu
húsin í höfuðstað Norðurlands
niðri við svartan sjóinn, nöt-
urlegir mannabústaðir séðir
úr lofti, en ágætar vistarverur
fólks og mannlífs, þegar kemur
ínn í bæinn. Akureyri er
blanda af gömlu og nýju, sem.
hefur tekizt vel, og mér fellur
Jþví betur við staðinn sem ég
kem þangað oftar. En þetta átti
að vera ferðasöguþáttur, en
ekki heimspekilegir þankar.
'Flugvöllurinn er framundan
svipaður víðáttumiklu túni á
útmánuðum, og allt í einu erum
við lent heilu og höldnu, fé-
lagarnir komnir til að taka á
móti mér og loftferðinni lokið.
II.
Listkynningin um kvöldið
var sú, að Kristinn Hallsson
söng íslenzk lög við undirleik
Árna Ingimundarsonar, en
skáldin Guðmundur Böðvars-
son og Jóhannes úr Kötlum og
rithöfundarnir Guðmundur
Gíslason Hagalín og Indriði G.
Þorsteinsson lásu upp. Allt eru
þetta snjallir listamenn og ein-
stakir félagar. Varð ég þess var,
áð með þeim hafði þegar tek-
izt -fósíbræöralag, og ég rann
í hópinn eins og dropi í glas,
engin tilgerð, engin orð, en
hlýtt handtak og kumpánlegt
viðmót bauð mig velkominn.
Daginn eftir heimsóttum við
félagarnir Menntaskólann á
Akureyri og áttum þar ógleym
anlega stund. Ég hef mikla trú
á þeirri æsku, sem nemur og
starfar í norðlenzka mennta-
skólanum, og forustumenn
hans vinna áreiðanlega mikið
og þakkarvert starf í önn hvers
dagsins. Seinna á laugardegin-
um ókum við Indriði með
Hagalín út á Dalvík. Mér voru
sögð nöfnin á bæjunum úti í
mýrkrinu á þessum framandi
slóðum, og atburðir, endur-
minningar og örlög röðuðust á
hugans þráð eins og perlur á
festi. Um kvöldið var svo
skáldaþing á heimili Braga
Sigurjónssonar og Helgu konu
hans. Ég bættist í hópiim eftir
að hafa hlustað á Guðrúnu
Tómasdóttur syngja í sam-
komuhúsinu við undirleik
Magnúsar Blöndals Jóhanns-
sonar, en fylgdarmaður minn
og' sessunautur var Kristinn
Hallsson. Og gott var að koma
í Bragatún. Þar voru fyrir
skáldin og rithöfundarnir
Bragi Sigurjónsson, Einar
Kristjánsson frá Hermundar-
felli, Guðmundur Böðvarsson,
Guðmundur Frímann, Heið-
rekur Guðmundsson, Jóhannes
úr Kötlum, Indriði G-. Þor-
steinsson og Rósberg G. Snae-
dal. Mikið var gaman að sjá
þá þarna góða vini, heyra þá
spjalla um alla heima og geima,
rifja upp endurminningar,
segja skoðanir sínar á mönn-
um og málefnum og tala um
íslenzkan skáldskap, kvæðin,
sögurnar og blessaðar lausa-
vísurnar. Mér þótti sárast að
,hafa ekki verið með þeim allt
kvöldið, en ég var nógu lengi
til að eignast skemmtilega end-
urminningu.
Á sunnudaginn kvaddi ég
félaga mína, sem héldu til Dal-
víkur og síðan austur í Þing-
eyjarsýslu, en ég ætlaði aftur
suður y.fir fjöllin. Þá skárust
veðurguðirnir í leikinn og
dæmdu mig í þriggja daga út-
legð. Víst er alltaf dapurt að
bíða, en ég mátti þó sannarlega
vel við una. Akureyri hafði
mér upp á sitthvað að bjóða.
III.
Gasljós var leikið í sam-
komuhúsi Akureyrar á sunnu-
dagskvöldið, og ég fór þangað
eftir að hafa fengið þann úr-
skurð, að höfuðstaður Norður-
lands væri svo dúttlungafullur
að sleppa mér ekki lausum.
Akureyringar hafa löngum átt
landskunna leikara, en ég hef
aldrei séð þar áður sjónleik
uppi á leiksviði. Þetta verður
enginn dómur um Gasljós held:
ur eins konar kvittun þess, að
ég sá leikinn. Höfundur leik-
ritsins er Patrick Hamilton og
efnið sakamálasaga, þar sem
gott og illt eigast við, örlögin
tefla um glæpamanninn og
konuna, sem hann vill gera að
fórnardýri sínu. Aðstæður til
leikflutnings í samkorouhúsi
Akureyrar hafa stórbatnað um
þessar mundir, salurinn er
hinn viðkunnanlegasti og nýr
Ijósaútbúnaður kominn til sög-
unnar. Leiksviðið er hins vegar
svo þröngt, að miklum erfið-
leikum veldur. Kennir þessa
jafnvel í Gasljósi, og fer. þó
allur leikurinn fram í sömu
stofunni og hefst að kvöldi, en
éndar nóttina eftir, því að upp-
gjörið tekur stuttan tíma. —
.Jóhann Ogmundsson leikur
glæpamanninn Manningham,
fyrsta þáttinn helzt til sterkt
og er nokkuð eigingjarn allan
leikinn, en gerir margt vel.
Guðmundur Gunnarsson, sem
jafnframt er leikstjóri, fer með
hlutverk Roughs leynilögreglu
þjóns. Guðmundur er vanur
leikari, en hefur sennilega að
þessu sinni lagt meira starf: í
leikstjórnina en leik sinn. Samt
er túlkun hans á Rough honum
til sóma, og þess ber að geta,
að Rough er mun vandleiknari
en til dæmis Manningham. Sé
ég ekki betur en Jóhann og
Guðmundur haldi merki leik-
listarinnar mjmdarlega á lofti
í höfuðstað Norðurlands, og
menningarstarf Leikfélags Ak-
ureyrar er ótvírætt. Freyja
Antonsdóttir lék eldabuskuna
og ráðskonuna Elísabetu prýði-
lega. Henni tókst að gera. smátt
stórt, og það er ærinn sigur.
Leikur Bjargar Baldvinsdótt-
ur í hlutverki Bellu Manning-
ham ber þó af. Hún túlkar
hlutverk sitt af ríkri innlif-
un og tillitssemi við. mótleik-
arana, en kernur eftirminni-
lega á framfæri tilhlökkun,
vonbrigðum, kvöl og sorg
þessarár ógæfusömu konu, sem
hefur ekkert til saka unnið
amiað en fórna sér fyrir raj.sk-
urmarlausan glæpamann. Sýnd-
arménnska- fvrirfinns-t engin í
leik Bjargar, einkenni hans
eru" liófsemi og hnitmiðún og
óyenjulega • listræn framsögn.
Jíún myndi fíæg leikkona í
rn'iklu stærri bæ én Akureyri:
Elínu GuSniundsdóttur auðn-
aðist ekki að lýsa skapgerð og
framkornu Naiicv til fuilnustu,
enda mun hún nýliði, en með
tilsögn og reynslu getur hún
orðið leikkona, sem revnist
vaxin stærri hlutverkum í
framííðinni. Loks skal þess
getið, að þýðing Ingu Laxness
á Gasljósi hefur þann megin-
kost leikrits, að hægt er að
mæla hana af munni fram, ef
leikendurnir kunna og j skilja
hlutverk sín.
IV.

Á mánúdaginn héldu veður-
guðirnir áfram ofríki sínu, og
Rjörg Baldvinsdóttir sem Bella Manningham og Gnðmundur
Gunnarsson serr?. Rough leyhilögregluþjónn í Gasljósi.
um kvöldið fór ég með Magn-
úsi Blöndal Jóhannssyni að sjá
helgileikinn Bartímeus blinda
eftir séra Jakob Jónsson í Ak-
ureyrarkirkju, sem kennd er
við Matthías heitinn Jochums-
son. Helgileikur þessi er frem-
ur trúarlegs eðlis en listræns
gildis, og einhvern veginn verð
ur boðskapur hans mér sönnun
taumlausrar eigingirni. En
hvað um það,. helgileikir eru
víst aðeins fyrir sannkristiö
fóik, og fallega tóku góðborg-
arar Akureyrar þátt í bænar-
gjörðinni, þó að mér dytti ekki
í hug að loka augunum við
svoxia tækifæri og á almanna-
færi. Leikstjóri er Ágúst Kvar-
an, sem forðum daga var eimx
af okkar snjöllustu og sérstæS-
ustu leikurum. Flutningurinn.
á Bartímeusi blinda tókst ágæt
lega, lökust var túlkun þess
eina, sem átti að leika, hinir
léku betur. Tilgerð er alls stað-
ar hvimleið, en átakanlegust i
guðshúsi.
I
V.
Enn héldu veðurguðirnir á-
Framhalcl á 10. 51011.
H a n n e s
á h o r n i n
★ Hvers vegna svona
margar kirkjur?
★ Opna möguleiká fyr-
ir nýju og nauðsyn-
legu starfi í Rvík.
★ Að standa aleinn á
bersvæði.
★ Fordild og mistök.
ÉG HEF ORÐIÐ áþreifanlega
var vlð það, að mönnum blöskr-
ar allar kirkjubyggingarnar í
Reykjavík. Menn henda jafnvel
gaman að því, að þser verði inn-
an tíðar svo þóttar í borginni,
að menn þurfi varla að fara út
undir bert loft til þess að fara
úr einni í aðra. Þetta er að
mörgu leyti rétt. Kirkiur voru
of fáar. En verða þær ekki inn-
an tíðar of margar?
EN ÞETTA ER tákn tímanna.
Við hömumst svó mjög að við
verðum áttavilltir. Hins vegar
verð ég að viðurkenna, að hér í
borgina vantar starf fyrir fólk-
ið. Það vantar þjóðfélagslegt
sameiningarstarf fyrir almenn-
ing. Ég veit, að kirkjur,.eða réit
ara sagt söfnuðir víða um lönd
uppfylla þörfin fyrir þetta starf.
Ef til vill geta guðsþjónusturnar
safnað fólkinu saman í marg-
þættu starfi fyrir umhverfi sitt.
MÉR FINNST einn helzti kost
urinn við auknar kirkjubygging
ar vera sá, að um leið eignast
hverfin í borginni. félagsheimili
þar sem vænta má að rekið verði
heilbrigt og kyrrlátt starf. í söfn
uðunum eiga menn að þekkja
hvern annan, kjör hvers. annars
og viðfangsefni — og þá um leið
hvar skór-inn kreppir helzt að í
einkalífi og yfirleitt heimilislíf-
inu.
ATVIK KOMA FYRHl þegar
nauðsynlegt er, að við njótum
stuðnings, vináttu og hjálpar.
Þarna er starf fyrir söínuðina,
ekki síður en að mæta um helg-
ar. til guðsþjónusíu. Ég þekki all
marga presta. Mér er kunnugt
um það, að þeir eru vakandi og
sofandi að hugsa um svona starí
semi, og að gleðj þeirra yfir því
að sjá kirkju sína rísa af
grunni er ekki minnst sprottin
af því, að um leið-opnast mögu-
leikar fyrir því, að hægt sé að
hefja starf eins og ég hef minnzt
á hér að framan.
EN AF ÞESSU TIUEFNI víi
ég vekja athygli á því, að roj.ög-
hefur undanfarið verið rætt um
kirkjur, presta og biskupa. Al-
þingi hefur rokið upp til þess
að breyta ákvæðum um biskups
kjör, sem ég er andvígur af því
að ég vil hafa þetta í föstum
skorðum, en ekki að sífellí sé
verið að breyta til. Auk þess er
rætt um fjolgun biskupa, sem
ég er Iíka andvígur.- Um þetta
'fékk ég eftirfafandj bréf í gær:
AFDALAKARL skrifar-: —
„Langt er síðan ég hef séð aðra
þlaðagrein íslenzka svo einar’ða,
snjalla óg raunsæja sem grein
„Útnesjakarls“ í Alþýðublaðinu
11. þ. m. um það liamslausa of-
læti, sem lýsir sér í framferði
klerkastéttarinnar. Þó mundu
nú sumir segja, að af öllum stétt
■um landsins færist hennj sízt að
láta mikið. En ekki er það nýtt.
BISKUPUM á að fjölga af
þeirri einu og einföldu ást'æðu,
að nefna má þá staði, er lengi
voru setnir af biskupum, en eru
nú bændasetur. Fyrir þetta hef-
ur líka þjóð .á gjáldþrotsbarmi
(og verra en það, því ,,þurfa-
maður ert þú, mín sál“) ausið
m.illjónum í-að reisa hús, sem
aldrei hefur nokkur maður vit-
að til hvers ætti svo að brúka,,
en ekki þykir við eiga að láta
standa alveg tóm. Og af svip-
aðrj ástæðu er reistur fáránleg-
ur strompur í grennd við kirkju
norður í Skagafirði., i
EKKI ÞURFA þessir hempu-
klæddu menn að hugsa sér aö
telja okkur trú um, að meö
þessu fargani sínu séu þeir a©
efla kristna trú í landinu, Þaí>
eru þeir ekki að gera, enda
mundi efling hennar verða á«>
gerast með öðr-u móti. Annað-
hvort kemur hún. ekk} eða hún
kemur innan frá. Thni virðisv.
tíl þess kominn að nú sé spurt.
hvað það sé sem biskupar eig.l
að gera og hann getur ekki gef '.
þeissi eini biskup, sem við höí-
um og enginn veit annað en ha£L
hingað til g'etað innt af hendi
öll þau störf, er að kölluðu.
LÍKA ER TÍMI til kominn að
spurt sé, hvað prestarnir al-
mennt starfi fyrir það, sem þeiro.
er greitt úr ríkissjóði. Það ei
ekki almenningi vitanlegt ai>
það sé neitt annað en að messa
þegar þeim þykir sjálfum hentn.
Og þær eru fáar ár hvert mesí -
ur sumra þeirra. Fj'rir allt þaci.
er þeir gera þar fyrir utan, e'-
þeim goidið sérstaklega og rausn,
arlega. Það er þó gagnstætt þv*.
sem í sumum löndum tíðkasí,
þar sem klerkur má ekki takn
aukagjald fyrir neitt pyestsverL
er hann vinnur. - *
„ÚTNESJAKARL“ minnist a
hálftómar kirkjur. Ekkj, er þae
,um skör fram, þegar fólkið er
farið að kalla kirkjurnar tómt-
hús og prestana tómthúsmem?.
Það er okkar hálfdauða (svo af>
vægt sé til orða tekið) ríkis-
kirkja, sem á að fá þennan bisk-
upahóp. En hvernig bjargast
þeir söfnuðirnir utan hennar?
Fríkirkjusöfnuðir, hvítasunnu-
söfnuðir, aðventistasöfnuðir?- —
Innan þeirra allra virðist safn-
aðar- og trúarlíf með meir.i
blóma. Hvernig á að skýra það?
Ég ætla að „Útnesjakarl“ hafi
talað fýrir múhn á'Hs þöfrá hugn
andi xnanna í laúdínu, þeirra e?
kristinni trú unna, en ekki yfir-
læti og ágengni;
Alþý&ublaðið
22. nóv. 1958