Morgunblaðið - 04.08.1979, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 1979
19
í landi feðranna — þeir Bret Leifsson og Curt Hutchings.
Á slóð feðranna til
að kristna landann
— tveir v-íslenzkir mormónar á íslandi
að flytja boðskap mormónatrúarinnar
Margir þekkja söguna af lslendingunum 200, sem yfirgáfu land og
þjóð á síðari hluta 19. aldar og héldu til Vesturheims og tóku þátt í
uppbyggingu Mormónakirkjunnar f Ameríku. Halldór Laxness gerði
Þjóðólfi biskupi skemmtileg skil í Paradísarheimt. Nú hafa
afkomendur þessara (slendinga — þeir Bret Leifsson og Curt
Hutchings snúið aftur til íslands til að boða íslendingum mormóna-
trú.
Þeir koma frá Spanish Fork í
Utah, sem er talin stærsta Islend-
ingabyggð í Bandaríkjunum jafn-
framt því að vera hin elsta þar í
landi. Ibúar í Spanish Fork eru
um 10 þúsund og þar er árlega
haldinn íslendingadagur í ágúst.
Bret Leifsson er sonur Jack Leifs-
son, sem er biskup í mormóna-
kirkjunni og hann er formaður
Islendingafélagsins í Spanish
Fork.
Þeir félagar eru nú staddir hér á
landi ásamt tíu öðrum ungmenn-
um til að flytja okkur íslendingum
mormónatrú og verða þeir hér í
tvö ár. Nú eru starfandi víðs vegar
um heim 28 þúsund ungmenni að
trúboðsstörfum. Að sögn Brets þá
gefst ungmennum færi á að fara
út í heim til trúboðstarfs þegar
þau hafa náð 19 ára aldri. Þau
geta sótt um það — það er ekki
skylda.
Mormónar leggja mikla áherzlu
á gildi fjölskyldulífsins og starf-
semi kirkju þeirra miðast mjög að
því að efla og styrkja bönd fjöl-
skyldunnar, jafnframt því að
mormónar trúa því að fjölskyldan
vari að eilífu.
______.já - skattseðiUinn gerirmarga bitra
Skattarnir eru á allra vörum og þykir víst flestum skattabyrði sín
nóg — svo er alla vega um ágætan Vestmannaeying, sem lýsir áþján
þessari skemmtilega í blaðinu Dagskrá.
Eitthvað er hér undarlegt á seyði
ósjálfrátt ég hugann að því leiði.
Fýlusvipur fólki á
fyllibyttur til og frá
oní fjöru og uppá miðri heiði.
Sumir segjast sjálfsmorð ætla að fremja
signa sig — og sína vini lemja
Aðrir æða uppá fjöll
og öskra eins og úfin tröll
já — alla kvelur einhver mikil gremja.
Karlar setja kaðla yfir rafta
en konur þeirra sitja bara og kjafta
„Ástand þetta árvisst er,
ekkert gerist — trúðu mér
því ennþá eiga aumingjarnir krafta.“
Hver andskotinn er eiginlega að gerast
alls kyns&ölur manna á milli berast.
Fyrirtæki fara á haus
finnst í sumum skrúfa laus,
og fyrirmenn og fyllibyttur þérast.
Læknastéttin liggur líka núna
— þeir leggja allt sitt traust á Guð og trúna —
já, ástandið er orðið breytt
elstu menn ei muna neitt.
Eitthvað gerir tilveruna snúna.
Ég brölti heim — þar liggur bréf á borði.
Ég brýt það upp — og kem ekki upp orði.
Hjartað í mér hendist til
himnaríkis hér um bil.
Og hugann strax ég leiði að sjálfsmorði.
Taugar mínar togna mjög titra
tár úr gömlum tárapokum glitra.
Ég skelf og titra hátt og lágt
— skelfing á ég alltaf bágt —
já — skattseðillinn gerir marga bitra.
Skattgreiðandi 6088—4578
HELGARVIÐTALIÐ
Togararnir eins og
hungraðir tílfar og
moka fiskinum upp
Nú undanfariö hefur veiðst vel af þorski — togarar hafa haldið til lands með
landburð af borski. Jafnframt hefur heyrst að innan um sé mikið um ókynbroska
smáfisk og aö fiskvinnslustöðvarnar hafi ekki undan að vinna fiskinn og hann liggi
undir skemmdum. Blaðamaður fór í vikunni til Jóns Jónssonar, forstjóra
Hafrannsóknarstofnunar og ræddi við hann um mál málanna á íslandi —
þorskinn.
Það ló beinast viö aö spyrja
Jón um álit hans ó hinni miklu
aflahrotu undanfariö.
Þorskurinn þjappar sér saman
á þessu svæöi og þaö þarf ekki
aö þýöa aö meira sé af þorski en
viö geröum ráö fyrir á áætlunum
okkar. Viö erum aö reyna aö
finna skýringu á því, hvernig
stendur á því aö þorskurinn
þjappar sér saman og vinnur
Sigfús Schopka, fiskifræöingur,
aö þeim rannsóknum. Þessi
mikla veiöi er ákaflega slæm, þar
sem um er aö ræöa aö takmarka
veiðar í þennan hluta stofnsins.
Togararnir koma þarna eins og
hungraöir úlfar og moka fiskinum
upp. Sá fiskur, sem veiddur er á
Halanum fyrir austan er nokkuö
góöur og ekki hefur veriö hægt
aö loka svæöinu nema meira en
36% aflans sé fiskur undir 60
sentimetrum. Viö höfum veriö aö
reyna aö ná upp hrygningarstofni
— reyna aö fá stærri fisk. Hrygn-
ingarstofninn nú er í algjöru
lágmarki og þaö sést best af því í
hve mikilli lægð hann er, aö 1979
var hann áætlaöur 165 þúsund
tonn en var fyrir tíu árum áætlaö-
ur um 700 þúsund tonn og ein
milljón 1957—59. Heildarstofn-
inn hefur minnkað frá 1955 úr 2.6
milljónum tonna niöur í 1.2 millj-
ón tonna í ársbyrjun 1978. Þetta
er ekki glæsileg þróun. Togarar
ráöast á þorskinn þar sem hann
gefur sig eins og hungraðir úlfar.
Mjög góö veiöi stuttan tíma segir
ekki alla söguna um ástand
stofnsins. Rétt eins og á vetrar-
vertíöinni en þá voru ytri skilyröi
mjög hagstæö og ég veit aö
sjómenn eru sammála mér í því
aö ástæöa góörar aflahrotu þá
hafi ekki verið mikið magn heldur
ytri skilyröi.
Eru Þó friöunaraögeröir okkar
hrein sýndarmennska?
Ég neita því ekki aö menn
reyna aö sleppa eins billega og
mögulegt er frá takmörkun
þorskveiöa. Togurum er gert aö
vera frá veiðum ákveöinn tíma og
þeir ráöa sjálfir hvenær. Þaö
segir sig sjálft aö sá tími þegar
minnst gefst af þorski er valinn.
Eins var þaö slæmt aö okkar
mati, þegar bann var ákveðiö um
páskana á vetrarvertíöinni. Viö
viljum bann á meöan þorskurinn
hrygndi sem mest um miöjan
apríl. Þaö var síöan sett á um
páskana og kom ekki aö eins
miklum notum. Viö erum smeykir
vegna þess hve þorskstofninn er
lítill en auövitaö veröur aö taka
efnahagsþáttinn inn í dæmiö og
fyrir því geri ég mér fulla grein.
Þróunin er ákaflega slæm — því
verður ekki á móti mælt. Fyrir tíu
árum var % hluti þorskafla ís-
lendinga vertíöarfiskur en nú er
þessu öfugt fariö, vertíöaraflinn
var nærri 'h á meðan afli utan
vertíöar er oröinn %. Viö viljum
byggja upp stofn, sem gefur eins
mikiö af sér og mögulegt er. Þaö
segir sig sjálft, aö þaö gefur mun
meira af sér aö veiöa 7—8 ára
gamlan fisk en 3—4 ára.
Ertu Þó meö Þeasu aö segja
aö viö séum aö útrýma Þorakin-
um?
Þaö er erfiöara að útrýma
þorski en til aö mynda síld og
loönu. Þorskurinn er meiri ein-
staklingsfiskur, hann veöur ekki í
torfum, veiöitæknin er ekki eins
mikil og á uppsjávarfiski. í sann-
leika sagt, þá vorum við þræl-
heppnir eftir aö síldin hvarf, og
athyglin beindist nánast ein-
göngu aö þorski, aö þá var
stofninn mjög sterkur — upp var
aö koma sterkur árgangur. Heföi
stofninn þá veriö í svipuöu
ástandi og hann er nú, þá segi ég
bara aö þaö heföu fariö fleiri
iðnaðarmenn til Svíþjóöar en
raun varö á. Því án þorsksins
væri íslenzkt efnahagslíf í voða.
Þaö þarf ekki annað en aö fara í
útflutningsskýrslur til að sjá mik-
ilvægi þorsksins fyrir okkur ís-
lendinga.
Viö vitum ekki hver lágmarks-
stærö hrygningarstofns þarf aö
vera til aö tryggja viögang
stofnsins. Þar ber flestum saman
um aö þaö hljóti aö vera til neöri
mörk — og viö höfum ekki ráö á
aö vera meö tilraunir þar aö
lútandi. Ef hrygningastofninn
minnkaöi enn gæti þaö þýtt aö
viö værum búin aö fremja glæp-
inn — svo einfalt er þaö.
Okkur hefur tekist aö koma
útlendingum út úr landhelginni.
Höfum við ekki boriö gœfu til aö
standa viö stóru orðin um
verndun fiskistofna?
Þér er alveg óhætt aö segja aö
íslenzkir togarar hafi komið í staö
hinna brezku í íslenzku landhelg-
inni. Þeir veiöa á hinum hefö-
bundnu brezku svæöum. Ég vil
halda því fram aö viö höfum ekki
síöur unnið þorskastríö okkar
meö vísindalegum rökum en
byssukjöftum. Sjónarmiö ís-
lenzkra fiskifræöinga hafa náö
hljómgrunni. Engin þjóö í heimin-
um hefur gengiö eins langt í
friöun og viö þó auövitaö megi
deila um hve langt skuli ganga.
Hvergi eru möskvar jafnstórir og
hjá okkur, þaö eru í gildi reglur
um lágmarksstæröir, viö getum
lokaö svæöum með stuttum fyr-
irvara — þetta þekkist hvergi.
íslenzkir fiskifræöingar hafa afl-
aö sér álits erlendis og þau gögn
sem viö höfum sett fram hafa
ekki veriö véfengd. Hvergi í
heiminum hefur meiri þekkingar
veriö aflan um þorskinn og hér á
landi. Þaö hefur kerfisbundiö
veriö safnaö gögnum um þorsk-
inn frá árinu 1928 — eöa í rúm
50 ár. Okkur hefur tekist, út frá
heildardánartölu, aö sýna fram á
hve stór. hluti deyr náttúrulegum
dauödaga og hve stór hluti deyr
af völdum veiöa. Þetta hefur
reynzt beitt vopn í þorskastríöum
okkar og niöurstööur okkar hafa
veriö teknar gildar.
Hitt er svo, aö eftir aö viö
rákum útlendinga úr íslenzkri
landhelgi þá hefur ekki tekist aö
stjórna þorskveiöum sem skyldi.
En þaö er erfitt verk aö ná stjórn
veiðanna, rétt eins og hendi sé
veifaö. Til þess þarf tíma og hafa
verður í huga hinn mikilvæga
þátt, sem þorskurinn er í útflutn-
ingsverzlun okkar. Þetta er verk-
efni stjórnvalda og er ákaflega
erfitt. Þaö hefur veriö skilningur
meöal ráöamanna og þaö hefur
veriö okkur mikil stoö aö útvegs-
menn hafa staðiö meö okkur.
íslenzkir útvegsmenn hafa skiliö
þau rök sem viö höfum sett fram
betur en margur ráöherrann.
Þegar ég segi erlendum blaða-
mönnum þetta þá veröa þeir
alveg hvumsa, því íslenzkir út-
gerðarmenn hafa þarna mikla
sérstööu — annars staöar eru
þaö stjórnvöld, sem eiga fullt í
fangi meö aö halda aftur af
útgeröarmönnum, eins og til aö
mynda í Noregi.
Að lokum, Jón, nú hefur Þú
rannsakaö Þorskinn í 25 ér.
Þykir Þér ekki oröiö vœnt um
Þann gula?
Jú, ég segi þaö alveg eins og
er — mér þykir vænt um þorsk-
inn okkar. Hann er geröarlegur
fiskur þegar hann er dreginn úr
sjó. Þaö er stundum sagt, þegar
einhver vill leggja áherzlu á
heimsku náungans, aö hann sé
þorskhaus. Þorskurinn á ekki
skiliö hiö illa umtal, því hvar
værum viö íslendingar ef enginn
væri þorskurinn? Hann tekur aö
vísu ekki kröftuglega í færiö eins
og ufsinn og því er sagt aö hann
láti teyma sig til slátrunar, né er
hann gáfulegur þegar hann hefur
verið dreginn á land og brostin
augun stara kalt út í víöáttuna.
En þorskurinn á meiri viröingu
skiliö og betur væri aö viö
sýndum honum meiri viröingu,
eins og gert var áöur fyrr þegar
sjálfur þorskurinn var í skjaldar-
merki Islendinga ásamt kórónu,
en nú er gert. Þaö væri betur aö
viö sýndum honum virðingu —
ja, við skulum segja til jafns viö
landvættirnar.