Morgunblaðið - 20.09.1979, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1979
25
Karl Johann Lilliendahl, Akranesi:
Hugleiðing af tilefni komu
víetnamska flóttafólksins
Á vegum Rauðakrossins og
Hjálparstofnunar kirkj.unnar
stendur yfir þessa dagana ein
umfangsmesta fjársöfnun til
handa flóttafólki í SA-Asíu, sem
farið hefur af stað á Vesturlönd-
um. Mikið hefur verið rætt og
ritað undanfarin ár og áratugi um
flóttafólk utan úr heimi og hvern-
ig hjálpa skuli þessu bágstadda
fólki sem býr við næstum algjöran
matarskort og jafnvel dauða
vegna hungurs. Mikið hefur verið
gert af öllum þeim hjálparstofn-
unum sem við þekkjum til, og við
íslendingar erum einnig í þeirra
hópi og megum við vera stoltir
yfir því.
Vegna þessa ástands sem nú
ríkir í SA-Asíulöndum og víðar vil
ég fá að leggja nokkur orð í beig
um þessi mál, þótt mikið hafi
verið skrifað um þau áður nú í
sumar. Mikil gagnrýni hefur fylgt
í kjölfar þessara vandamála og þá
sérstaklega þegar ætlunin er að
gera eitthvað raunverulegt þ.e. að
taka á móti litlum hópi þessara
manna og leyfa þeim að setjast að
hér á Islandi, en sem betur fer er
það örlítið brot af okkar fjölda
sem láta slíka gagnrýni frá sér
fara. Gagnrýni á alltaf rétt á sér í
hvaða málum sem er, því er ekki
hægt að neita, en þar sem manns-
líf er í húfi í sambandi við þetta,
er ég ekki sáttur við þessa gagn-
rýni, en flestir þessara manna sem
álíta að ekki sé rétt að flytja inn
þetta hjálparvana fólk, vita senni-
lega ekkert hvað þeir eru að segja,
eða, kannski er réttara að segja að
þeir tali án þess að hafa hugsað
málið til fulls, eða ekki gert sér
neinar hugmyndir um hversu öm-
urlegt líf þetta er.
Þar sem við íslendingar erum í
mikilli fjarlægð frá þessum
heimshluta, gerum við okkur
sennilega litla grein fyrir því
hvers konar lífi þetta fólk lifir þar
sem skortur er á svo til öllu á
mörgum stöðum sem þarf til þess
að maður geti lifað lífinu eðlilega.
En, við gætum nú líklega fengið
einhvern botn í flóttamannalífið,
með því einu að hugsa og aftur
hugsa. Við skulum nú setjast
niður smá stund og hugsa til þessa
fólks og reyna að gera okkur í
hugariund hvers konar líf þetta
er
Á eyjunni Pulau Bidong í Suð-
ur-Kínahafi sem allir kannast við
nú orðið sem er um 50 km frá
strönd Malaysíu hafa um 45 þús-
und manns sest að, eftir að hafa
farið yfir hafið á smábátum frá
Vietnam og eflaust hafa margir
farist á þeirri leið, þótt engar
tölur séu til um það fólk. Frá
syðsta odda Vietnams til eyjarinn-
ar Pulau Bidong eru um 250
sjómílur. Við getum vel ímyndað
okkur hvernig það er að fara á
smábáti og honum vélvana alla
þessa leið, og jafnvel lengra, því
fólk hefur streymt einnig til Vest-
ur-Malaysíu og allt til Hong Kong.
Þessi sjólengd er að meðaltali
svipuð og leiðin milli íslands og
Grænlands og jafnvel langleiðina
norður til Jan Mayen. Þannig að
allir hljóta að finna til með þessu
fólki þegar þetta er haft í huga.
Við gerum okkur varla grein fyrir
því hvað þessar manneskjur hafa
mátt þola á allri þessari leið og
vita ekki einu sinni hvort þær geta
komist lifandi á leiðarenda. Við
vitum jú, að sjóslys eru hörmuleg
og við Islendingar höfum misst
margan góðan manninn í hafið
sem hefur verið að færa okkur
björg í bú. Og auðvitað fyllumst
við samúð og söknuði þegar sjó-
slys verða því okkur munar um
hvert mannslíf. Ekki má skilja
þetta svo að ég sé að tala um að
Vietnömum muni ekki um þús-
undir manna, það er af og frá. Við
vitum að hafið er ekkert lamb að
leika sér við, þótt við landkrabb-
arnir höfum aldrei á sjó komið.
Við verðum margir hverjir sjó-
veikir við minnstu hreyfingu á
ekki lengri sjóleið en ellefu sjómíl-
um hvað þá á smábáti á sjóleið
sem er hundruð sjómílna löng og
út í óvissuna í þokkabót, og meir
en það, að geta sig hvergi hreyft
vegna þrengsla.
Þrekraun
Hræddur er ég um að einhver
okkar myndii hreinlega óska sjálf-
um sér í hafið vegna þeirrar
líðanar sem sjóhræðsla eða sjó-
veiki veldur, en fólk þetta hefur
haldið í vonina um að ná einhvern
tíma í land, cn þótt við vitum að
margir hafa farist á leiðinni, hafa
eflaust margir þeirra kosið það
frekar en að líða miklar þjáning-
Karl Johann Lilliendahl
ar. Sjóveiki er ekkert grín, það
þekkjum við sem sjóveikir erum,
og í flestum tilfellum gerir hún
það að verkum að menn verða
kærulausir, að minnsta kosti
margir. En vietnamska flóttafólk-
ið hefur, að því er virðist, staðist
þetta þ'tt furðulegt sé, og er það
hreint kraftaverk, þrátt fyrir
hvernig það er á sig komið vegna
næringarskorts og fleira.
Það er hræðilegt til þess að vita
að slíkt sem þetta skuli virkilega
vera til í þessum heimi sem við
búum í, og flestar þessar hamfarir
hafa mest bitnað á börnum, en
tölur hafa sýnt okkur svo ekki
verður um villst, að meirihluti
flóttamanna í heiminum eru börn,
og á ég þá við á aldrinum núll til
tólf eða sextán ára.
Fyri- utan þessi 45 þúsund
manns sem eru á eyjunni Pulau
Bidong eru um 300 þúsund manns
sem hafa farið í aðrar áttir sjó-
leiðina til annarra landa eins og
ég gat um áðan. Mörgu af þessu
fólki er haldið úti við ströndina
svo vikum skiptir, veena bess að
það fær ekki að fara í land. Fólki
hefur verið bjargað um borð í
flutningaskip úti á opnu hafi og
verið híft um borð í trossum sem í
er meirihlutinn konur og börn.
Öllum hlýtur að vera það ljóst
hvílík líðan það er að vera hífður
upp eins og hver önnur verzlunar-
vara. Sennilega hugsar þetta fólk
ekki um það, hvernig því er komið
um borð í þessi skip, því það tekur
því fegins hendi, eðlilega, að vera
bjargað. Samt sem áður er þetta
umhugsunarvert fyrir okkur. En
hrikalegt var það líka þegar frétt-
ir bárust um það að yfirmenn á
nokkrum flutningaskipum höfðu
fengið um það fyrirmæli frá út-
gerðarfélögum á nokkrum Vestur-
löndum, að taka ekki um borð
flóttafólk. Ekki er mér kunnugt
um hvernig því máli lyktaði.
Sjórán hefur fólkið mátt þola líka.
Af því hefur verið hirt allt það
litla sem það hafði meðferðis, það
er algjörlega peningalaust. Fólk-
inu er skipt í mismunandi margar
búðir, og einhverjar af þessum
búðum hafa að geyma fólk sem á
e.t.v. enga von. í þeim hópi eru
fatlaðir, gamalmenni og einstæðar
konur með börn sín. Hvað verður
um þetta fólk sem hefur litla von?
Verður það eftir á þessari eyði-
eyju? Er virkilega hvergi hægt að
finna því samastað?
Ekki treysti ég mér til að svara
þessum spurningum, a.m.k. ekki
enn sem komið er. Hitt vitum við
hvað gerast myndi ef enginn væri
til þess að hjálpa því fólki sem
þegar hefur verið flutt til nýrra
heimkynna. Og ennþá eru stöðugir
flutningar í gangi til margra
landa sem brugðist hafa skjótt
við, og við erum í þeirra hópi sem
leggjum okkar skerf af mörkum,
því auðvitað koma okkur öllum
þessi mál við. Ekki þurfum við að
efast um að þær fjölskyldur sem
hingað koma, geti aðlagast okkar
umhverfi, en auðvitað er þetta
mikið stökk fyrir þær og e.t.v.
dálítið erfitt í fyrstu, en þar sem
þetta er þeirra eina lífsvon að geta
flutt til einhvers lands þótt í
mikilli fjarlægð sé, t getum við
verið viss um að það mun una sér
vel hér í friðsæld og ró þar sem
stríð hefur aldrei þekkst, og við
höfum okkar lækna og hjúkrunar-
lið sem mun sjá til þess að þessar
manneskjur komist á réttan kjöl
og fái lyf sem þær þurfa á að
halda, eftir alla þessa hrakninga
og vosbúð.
Það er eðlilegt að þessum fjöl-
skyldum 5 eða 6 verði haldið
saman fyrsta árið eða lengur á
Reykjavíkursvæðinu, enda er
nauðsynlegt að þær geti umgeng-
ist landa sína jafnframt þvi að
kynnast nýju umhverfi. Það mun
læra okkar tungumál, og við mun-
um kenna því eins mikið og við
getum komist yfir.
Þetta er ekki í fyrsta skiptið
sem við Islendingar tökum við
fólki af öðrum kynstofni. Ósjálf-
rátt verður manni hugsað til þess
þegar maður sér fólk í Reykjavík
og annars staðar þ.á m. hér á
Akranesi með börn sín á gangi á
götu og eitt barnið sker sig úr
vegna litarháttarins, hve stolt við
megum vera yfir því að leyfa
þessum börnum að setjast hér að,
þótt þau séu af öðrum stofni
komin. Þessi börn hafa tilfinning-
ar eins og við, og meira að segja
ennþá næmari því þau skynja
miklu meira heldur en við sem'
■eldri erum gerum okkur grein
fyrir.
Kóreubörnin
Hér á ég við börn frá Kóreu sem
fluttust hingað á sínum tíma en
þau eru í kringum 20 talsins hér á
landi. Flutningar á þeim fjöl-
skyldum sem hingað eru væntan-
legar í lok september krefjast
mikils undirbúnings, og hefur
verið stöðugt unnið í því efni.
Vissulega þurfum við að fara að
öllu með gát og það verður gert, og
við þurfum ekki að óttast nein
rnistök í því. Okkar mönnum sem
falið hefur verið að sjá um þei nan
undirbúning hafa unnið ötullega
og mikið starf til að geta komið
þessum litla hópi hingað upp til
Islands, og eiga þeir h *ós skilið og
miklu meira en það.
Að lokum þetta: V'ð skulum
vona að þeir sem andvígir eru
þessum fjölskyldum, skipti um
skoðun, því það er ekkert annað en
mannlegt, og enginn þarí að
skammast sín fyrir það. Við skul-
um hafa það líka í huga að
fjölskyldur þessar eru menn eins
og við, með sömu lífsiöngun eins
og við, með sömu tilfinningar eins
og við, og vilja búa í friðsæld eins
og við. Komum fram við þær eins
og við viljum að aðrir komi fram
við okkar fjölskyldur.
Flóttamannabúðir
Á Austur-Afríkuhorninu þ.e. í
Súdan, Sómalíu og Ethiópiu eru
stærstu flóttamannabúðir heims.
Þar eru um ein og hálf milljón
manna landflótta, en í allri Afríku
er talan um fjórar milljónir.
Flóttamannabúðir eru margar í
heiminum. Einar þeirra eru í
SA-Asíu og sennilega þær hræði-
legustu, þ.e. hvernig meðferð fólk-
ið fær á leið sinni á flóttanum frá
heimkynnum sínum. Fólk og meir
en helmingur þess börn, sem rekið
er umsvifalaust út á opið hafið á
pínulitlum bátum ef báta skyldi
kalla. Alsaklaust fólk sem stríðið
hefur bitnað á, börn sem alin eru
upp við sprengingar og hafa alla
sina ævi ekki gert annað en að
hiaupa á milli staða grátandi með
skothríðina á hælum sér. Það
þekkir ekkert annað en stríð og
aftur stríð. Hvað höfum við oft séð
í blöðum og sjónvarpi myndir af
börnum og mörgum systkinahóp-
um með nestispoka sín á milli
hlaupandi út í buskann deyjandi
úr hræðslu, sem þekkja ef til vill
ekkert nema tár. Mörg þeirra hafa
misst sína foreldra, og verða að
bjarga sér á eigin spýtur, eða þá
að foreldrar hafa reynt að koma
bömum sínum í skjól með því að
senda þau frá sér sem þau gera
ekki nema í neyð og í þeirri von að
þau geti komið sér upp einhvers
staðar, en foreldrarnir geta aldrei
verið viss hvar þau séu niður
komin.
I
s
pj
§
Sparivelta Samvinnubankans:
Lánshlutfall allt
Fyrirhyggja í fjármálum er
það sem koma skal. Þátttaka
í Spariveltu Samvinnubank-
ans er skref í þá átt. Verið
með í Spanveltunni ogykkur
stendur lán til boða. Láns-
hlutfall okkar er allt að
200%. Gerið samanburð.
Upplýsingabæklingar liggja frammi
í öllum afgreiðslum bankans.
Samvinnubankinn
og útibú um land allt.