Morgunblaðið - 11.01.1981, Page 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1981
Umsjón: Séra J&n Dalbtí Hróbjartsson
Séra Karl Siynrbjörnsson
Siyurövr Ptílsson
áUdrottinsdegi
Biblíulestur
Vikuna 11. —17. janúar.
Sunnudagur
Mánudagur
Þriðjudagur
Miðvikudagur
Fimmtudagur
Föstudagur
Laugardagur
11. jan. Lúk. 2:41—52
12. jan. Mark. 1:1—8
13. jan. Mark. 1:9 —15
14. jan. Jóh. 1:35—42
15. jan. Matt. 4:12—17
16. jan. Hebr. 2:14 —18
17. jan. Jóh. 5:19 — 24
Undanfarið hefur verið all-
mikil umræða um samskipti
ríkis og kirkju. Það er ekki
óeðlilegt að spurt sé um eðli
þess sambands sem ríkir milli
ríkisvaldsins annars vegar og
þjóðkirkjunnar hins vegar og
stóðu hennar við hlið annarra
trúfélaga í landinu.
íslensk þjóð og kirkja hafa átt
langa samleið í hartnær þúsund
ár. Islenska kirkjan hefur í raun
alltaf verið þjóðkirkja þótt það
heiti komi fyrst fram með
stjórnarskránni 1874. Með hug-
takinu er átt við kirkju, sem
telur innan sinna vébanda alla
landsmenn, sem hlotið hafa
kristna skírn og hafa ekki bein-
línis sagt sig úr henni. Sá
möguleiki var reyndar vart fyrir
hendi fyrir daga stjórnarskrár-
innar, en síðan hefur ríkt
TRÚFRELSI á íslandi, og það er
einn hornsteina okkar stjórn-
skipunar. Þrátt fyrir það teljast
90 af hundraði landsmanna til
þjóðkirkjunnar, eða 208.286 árið
1978. Fjölmennasti söfnuður
utan þjóðkirkjunnar er Fríkirkj-
an í Reykjavík með 6.149 með-
limi, Kaþólska kirkjan taldi
1.543, en utan allra trúfélaga
voru 2.643 árið 1978.
Engin ríkiskirkja
Á Islandi er ekkert til sem
heitir ríkiskirkja, þótt það hug-
tak sé oft notað um þjóðkirkj-
una. Rikiskirkja er kirkja, sem
er deild í ríkiskerfinu, þar sem
ríkisvaldið fer með öll völd í
málefnum hennar ytri sem innri
og annast allan rekstur kirkna
og safnaða. Þvi er ekki svo farið
á íslandi. íslenska kirkjan, þjóð-
kirkjan, er ekki deild í ríkiskerf-
inu og nýtur frelsis í „innri
málurn" sínum. Samkvæmt
stjórnarskránni ber ríkisvaldinu
að „styðja hana og vernda" án
þess að nánar sé mótað í hverju
sá stuðningur og vernd séu
fólgin. I framkvæmdinni er það
svo að Alþingi setur kirkjunni
lög og ráðstafar embættum
hennar og eignum. Mörgum
finnst framkvæmd þeirra mála
lítið eiga skylt við „stuðning og
vernd" fjarri því.
Prestar kirkjunnar teljast
opinberir starfsmenn og njóta
réttinda og bera skyldur sem
slíkir. Þeir hljóta laun úr ríkis-
sjóði, miðlungslaun háskóla-
manna, en af þeim launum verða
þeir að reka embætti sín að öllu
leyti, halda uppi opinberri
skrifstofu á heimili sínu og bera
mikla risnu. Að vísu njóta prest-
ar á landsbyggðinni embættis-
bústaða með okurleigukjörum,
þótt oftast sé um að ræða gömul
hús og óhentug og niðurnídd,
vegna þess að ekki er veitt
nægilegu fé til viðhalds og
endurbóta þeirra. Prestsheimilið
er undir miklu álagi, vinnutími
þeirra er langur og mestur á
þeim tímum er aðrir njóta hvíld-
ar með fjölskyldum sínum. Samt
fá prestar enga yfirvinnu
greidda eins og aðrir opinberir
starfsmenn og ekkert álag vegna
óþægilegs vinnutíma. Mikilvæg-
ur þáttur í starfi prestsins er
vitaskuld guðsþjónustuhald og
ýmsar athafnir svo sem hjóna-
vígslur og útfarir. En megin-
þungi starfsins er fólginn í því
sem kallað er sálgæsla og bygg-
ist á persónulegum samskiptum
og viðtölum við þá sem á ein-
hvern hátt sjá ekki fram úr eigin
vandamálum.
Ríkið byggir
engar kirkjur
Söfnuðir þjóðkirkjunnar eru
sjálfstæðar starfseiningar og
sóknarkirkjurnar eru sjálfseign-
arstofnanir. Gagnstætt því sem
margir halda þá byggir ríkið
ekki kirkjurnar né heldur þeim
við. Sú skylda hvílir alfarið á
söfnuðunum. Að þessu leyti sitja
söfnuðir þjóðkirkjunnar við
sama borð og önnur trúfélög.
Þetta skyldu þeir athuga, sem
finna að því hve íslenskar kirkj-
ur eru fátækar að listaverkum
t.d. Á fjárlögum er veitt smánar-
lega smárri fjárhæð í kirkju-
byggingarsjóð, sem lánar fé til
kirkjubygginga, en það eru svo
lágar upphæðir að það munar
sáralitlu til eða frá. Safnaðar-
fólkið sjálft ber allan hitann og
þungann af byggingum og
rekstri kirknanna.
Söfnuðirnir afla tekna til
starfsemi sinnar með sóknar-
gjöldum, kirkjugjaldi, sem er
nefskattur og innheimtur er með
opinberum gjöldum. Fyrir þá
þjónustu greiða söfnuðirnir stór-
fé í innheimtuþóknun. Ríkis-
valdið ákveður upphæð kirkju-
gjaldsins og því er yfirleitt
haldið í algjöru lágmarki og
þannig heldur ríkisvaldið söfn-
uðunum í fjársvelti sem stendur
kirkjulegu starfi öllu mjög fyrir
þrifum.
Eignir kirkj-
unnarog
ráðstöfun þeirra
Ríkisvaldið hefur að mestu
leyti yfirtekið ráðstöfun allra
eigna kirkjunnar, sem eru tals-
verðar í jörðum og hlunnindum.
Meðferð þeirra eigna hefur verið
með endemum og er þar flest
meira í ætt við rán og gripdeildir
og gerræðislegan yfirgang held-
ur en „stuðning og vernd", og er
það saga sem á sér enga hlið-
stæðu vestan járntjalds. I röðum
þjóðkirkjufólks á íslandi gætir
vaxandi óánægju með þetta og æ
oftar heyrast raddir um að
tímabært sé að fari fram upp-
gjör í þessum efnum.
Opinber stefna
í kirkjumálum
Þótt ráðamenn og stjórnmála-
leiðtogar tjái þjóðkirkjunni oft
ást sína og virðingu í hátíðar-
ræðum þá bera verk þeirra allt
öðru vitni. Ef hægt væri að tala
um nokkra stefnu í kirkjumálum
þá er ekki annað að sjá en að
hún sé sú ein að halda henni
niðri sem mest má vera, svelta
hana um starfsfé og láta hana
veslast upp úr hor. Það er ekki
langt þar til minnst verður
þúsund ára afmælis kristnitök-
unnar á Islandi, stofnunar þjóð-
kirkju Islands. Islensk þjóð og
kirkja hafa átt langa samleið og
heilladrjúga og eiga enn fyrir
höndum. Boðskapurinn um Jes-
úm Krist og frelsið í honum og
það líf trúar, vonar og kærleika,
sem sá boðskapur vekur og
nærir, á enn hljómgrunn í hjört-
um islensku þjóðarinnar. Enn
eru 9 af hverjum tíu börnum
borin til skírnar og helguð frels-
aranum og enn vilja flestir
foreldrar að börn sín njóti
fræðslu um hann og veg hans til
lífs og heilla. Og það er greini-
legt að þjóðin væntir mikils af
starfi kirkjunnar, þjóð og
mannlífi til blessunar. En við
verðum að opna augun fyrir því
sem er að gerast og að það
stefnir í ógöngur og krefja
kjörna umboðsmenn þjóðarinnar
um að láta ekki hagsýslunga og
kerfisþræla vaða uppi og
þrengja kosti Guðs kristni í
landinu og hindra starfsmögu-
leika hennar og möguleika til
áhrifa.
Með kristnitökunni gerðu ís-
lenska þjóðin og kristin kirkja
með sér sáttmála, sem 62. gr.
stjórnarskrárinnar ber vitni um.
Við þurfum að spyrja okkur
hvernig sá sáttmáli er haldinn.
Hann birtist þó ekki bara í
þáttum eins og byggingum
kirkna og kjörum presta, sókn-
artekjum og jarðeignum, þótt
allt séu þetta nauðsynlegir þætt-
ir og snerti lífshagsmuni kirkj-
unnar og möguleika hennar til
að sinna hlutverki sínu. Hann
birtist ekki síður í félagsmálum
°g löggjöf landsmanna, hvernig
búið er að lítilmagnanum í þessu
þjóðfélagi, hvernig sinnt er þörf-
um sjúkra og vanheilla, hvernig
skólarnir búa börnin út í lífið,
svo eitthvað sé nefnt.
Faðir vor — þitt er ríkið, máttur
inn og dýrðin að eilífu. Amen.
Þessi orð eru ekki hluti af
„Faðirvorinu" eins og það er að
finna í guðspjöllunum. Þetta
niðurlag er „seinni tíma við-
bót“, sem þó kom mjög
snemma á öldum inn og tengd-
ist „liturgíu" kirkjunnar. Þessi
orð eru ekki bæn í eiginlegri
merkingu heldur lofgjörð, trú-
arjátning. Þau eru undirstrik-
un á því hver sá er sem
ávarpaður var í upphafi sem
faðir. Hann er sá sem hefur
allt vald á himni og jörðu, sá
sem einum ber lotning og
heiður.
Faðir vor er almáttugur Guð
og skapari allra hluta. Til hans
höfum við beint orðum okkar,
þegar við biðjum þessarar
bænar sem Jesús kenndi. Hann
er þess því megnugur að heyra
og uppfylla það sem í bæninni
feist. Hann getur látið nafn
sitt helgast. Hann getur látið
ríki sitt koma. Hann getur
látið vilja sinn verða bæði á
himni og jörðu. Hann getur
gefið okkur daglegt brauð.
Hann getur fyrirgefið allt sem
við höfum misgert. Hann getur
gefið okkur styrk í freisting-
um. Hann getur frelsað okkur
frá illu.
Fyrir þetta ber honum sú
lofgjörð sem í þessum niður-
lagsorðum felst. Á veldi Guðs
og mætti er enginn endir.
Þegar allt annað er liðið undir
lok, er hann enn. Þegar öll ríki
veraldar líða undir lok stendur
ríki Guðs. Og sá sem í skírn-
inni hefur orðið barn hans og
fyrir trúna varðveist í samfé-
lagi við hann á hlutdeild í
þessu ríki hans sem engan
enda tekur. Að vera samvist-
um við Guð á sér engan endi.
Dauðinn megnar ekki að rjúfa
það samfélag, vegna þess að
eftir dauðann kemur upprisan.
AMEN. Þetta er hebreskt
orð, sem þýðir vissulega, já,
verði svo. Amen er lokaorð í
bænum og lofgjörðum í guðs-
þjónustu Gyðinga. Þaðan hafa
kristnir menn það. Þetta orð
var einnig notað í upphafi
setninga til þess að undir-
strika eða leggja áherzlu á það
sem ætlunin var að segja.
Þegar orðið er notað þannig er
það þýtt með orðinu „sann-
lega“.
AMEN. Þannig ljúkum við
þessari bæn eins og flestum
öðrum í trausti þess að það
sem um hefur verið beðið verði
vissulega.