Morgunblaðið - 11.01.1981, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JANUAR 1981
39
Minning Hrings-
dalshjónanna
11. janúar árið 1881 fæddist
Einar bóndi Bogason frá Hrings-
dal í Arnarfirði. Eiginkona hans
Sigrún Bjarnadóttir fæddist að
Fremri Uppsölum í Selárdal 21.
nóvember sama ár. Á þessu ári
eru því 100 ár frá fæðingu þessara
merku hjóna. Bæði eru þau nú
liðin fyrir nokkrum árum, en við
sem þekktum þau og áttum því
láni að fagna að vera samferða-
menn um skeið, minnumst þeirra
nú með þakklátum huga. Niðjar
þeirra eru allir á lífi, að undantek-
inni einni dóttur, sem andaðist
tæplega fimmtug fyrir 5 árum.
Hjónin eignuðust 7 dætur og einn
son, allt harðduglegt og myndar-
legt fólk, sem haslað hefur sér völl
víða í athafnalífi okkar.
Á stundu sem þessari hvarflar
hugurinn aftur í tímann og mynd
kemur fram af þeirri lífsbaráttu,
sem háð var í Arnarfirði fyrir 100
árum og fram á þennan dag. í
þeirri athafnasemi voru hjónin
virkir þátttakendur fram til árs-
ins 1944.
Einar fæddist í Hringsdal, og
þar átti hann heima til ársins
1944. Staðurinn var ættaróðal
hans, þar sem merkir athafna-
menn, um margt á undan samtíð
sinni í búskap og sjávarútvegi,
höfðu byggt upp.
Árið 1902 útskrifaðist Einar
sem gagnfræðingur frá Möðru-
vallaskóla, en það var sama árið
og skólahúsið brann. Á Möðruvöll-
um fékk Einar þann grunn, sem
gerði honum kleift að fást við
margs konar fræðimennsku, sem
hann notfærði sér alla ævi og var
sífellt að auka við. Til dæmis náði
Einar talsvert langt á stærðfræði-
sviðinu með sjálfsnámi einu.
Hann hafði brennandi áhuga á
kennslumálum, og kom fram með
ýmsar nýjungar á þeim vettvangi,
Minning:
_
Ellert Arnason
fv. yfirvélstjóri
Fæddur 3. september 1896.
Dáinn 1. janúar 1981.
Við fráfall Ellerts Árnasonar er
horfinn úr samfylgd okkar einn af
hinum mikilhæfu brautryðjendum
í vélstjórastétt sem mörkuðu var-
anleg spor í tækniþróun í landinu.
Ellert var fæddur 3. sept. 1896 í
Keflavík. Foreldrar hans voru
Árni Magnússon snikkari frá
Eystri Kirkjubæ, Rang. d. 11.
ágúst 1897 og Guðrún Jónsdóttir
frá Uppsölum, Hraungerðishr. d.
4. júlí 1952.
Ellert ólst upp með þeirri kyn-
slóð sem heillaðist af fyrirheitum
aldamótaskáldanna um bjartari
framtíð fyrir land og þjóð, þar
sem upphaf tæknimenningar til
sjávar og sveita átti að vera
lyftistöng frá örbirgð til velsæld-
ar.
Hann fylgdi þeirri leið til
tæknimenntunar sem þá stóð til
boða hér á landi og fór í læri i
járnsmíði hjá Kristófer Egilssyni,
hinum valinkunna hagleiksmanni.
Þar mótaðist og þroskaðist hið
fágaða handbragð í hverskonar
smíði, sem var svo auðkennandi
fyrir Ellert æ síðan. Samhliða
járnsmíðanámi stundaði hann
nám í Iðnskólanum. Iðnnámið var
aðeins tilskilinn áfangi á þeirri
námsbraut, sem Ellert hafði
markað sér, en það var vélstjóra-
menntun við Vélstjóraskólann í
Reykjavík, þaðan sem hann
brautskráðist með hárri einkunn
1921.
Að loknu vélstjóranámi starfaði
Ellert sem vélstjóri á togurum, en
1922 réðist hann til Rafmagns-
veitu Reykjavíkur til vélstjóra-
starfa við Elliðaárstöðina, sem þá
hafði verið í rekstri um eins árs
skeið. Þar var faðir minn, Ágúst
Guðmundsson, stöðvarstjóri, þá
upphófst samstarf sem varði í 30
ár, samstarf sem auðkenndist af
gagnkvæmu trausti og vináttu.
Sem unglingur dáðist ég að
verklagni og kunnáttu Ellerts á
öllum sviðum. Hæfileiki til að
tileinka sér tæknifræði var honum
í blóð borinn, og kom það sér vel í
því brautryðjandi starfi sem vél-
gæsla i orkuveri var þá, enda
reyndi oft á útsjónarsemi og
verkhyggni til lausnar aðsteðjandi
vanda.
Það var ekki aðeins í verkahring
vélstjóranna við stöðina að halda
vélum og rafbúnaði í lagi, heldur
engu síður að sjá vélunum fyrir
vatni, en á þessum árum bar það
oft við í frosthörkum að vatnið
hvarf af vélunum. Þá var ekki um
annað að ræða en að vélstjórinn
við stöðina legði land undir fót
með lukt í hendi í leit að ánni, sem
hafði stíflast af krapi, og þurfti að
losa um fyrirstöðuna. Þessu fylgdi
mikil þrekraun og vosbúð. í slík-
um leiðöngrum lá Ellert ekki á liði
sínu. Mér er þetta sérstaklega
minnisstætt fyrir þá sök, að þegar
vænta mátti mannanna heim
kaldra og hrakinna, var brugðið
upp prímus í eldhúsinu heima og
hellt upp á könnuna. Það kom sér
vel að fá heitan kaffisopa og
brjóstbirtu, þegar svo bar undir.
Verzlunarmannafélag
Suðurnesja
heldur árshátíö sína, í félagsheimilinu Stapa, Njarö-
vík, föstudaginn 16. janúar og hefst hún með
borðhaldi. Heitt og kalt borö. Hinn vinsæli Ómar
Ragnarsson skemmtir og hljómsveitin PÓNIK leikur
fyrir dansi.
; Aö sjálfsögöu mun Einar Júl. taka lagið sé þess
óskaö.
Miðasala er hafin á skrifstofu félagsins og er opin
fyrir sölu miöa, milli kl. 2—6 alla virka daga.
í Einnig veröa miöar seldir hjá trúnaöamönnum á
vinnustööum.
Félagsmenn, nú fjölmennum viö og skemmtum okkur
konunglega.
Ath. aö húsiö veröur opnaö kl. 19.00 og boröhald
hefst kl. 20.00 stundvíslega.
Skemmtinefndin
enda var hann farandkennari í
sinni sveit um langt árabil.
Sigrún ólst upp í Selárdal. Á
hennar heimili ríkti mikil fátækt.
Mun hún aðeins hafa verið 8 ára
er hún þurfti að fara að vinna og
létta undir með framfæri sínu.
Ung missti hún föður sinn, en
hann drukknaði í aftakaveðri sem
gerði á Arnarfirði. Fórust í því
veðri margir bátar og 18 menn
1936 var Ellert ráðinn hjá Sogs-
virkjun til starfa við Ljósafoss-
stöðina, sem þá var í byggingu.
Undanfari þess starfs var kynnis-
ferð til sænskra framleiðenda véla
og rafbúnaðar. Eftir heimkomuna
fylgdist hann með niðursetningu
véla og rafbúnaðar í stöðinni,
samhliða verkstjórn ýmissa verk-
þátta á staðnum.
Þegar Ljósafossstöðin tók til
starfa var hann ráðinn stöðvar-
stjóri, starf sem hann gegndi með
mestu prýði fram til ársins 1947
að hann var ráðinn til starfa við
gufustöðina við Elliðaár, sem þá
var í byggingu.
Trúmennska og samviskusemi
var Ellert svo í blóð borin, að hann
taldi sig ekki eiga heimangengt
frá Ljósafossi ef eitthvað var að
veðri og það er haft fyrir satt, að
Ellert væri ekki í rónni á leiðinni
frá Ljósafossi til Reykjavíkur,
fyrr en hann sá ljósbjarmann yfir
borginni, þá vissi hann að allt var
í lagi í stöðinni hans.
í gufustöðinni varð Ellert að
takast á við breytta tækni í
raforkuframleiðslu, þar sem há-
þrýst gufa framleidd í olíukyntum
kötlum var frumorka í stað vatns-
orku. En hér sem annarsstaðar
var hann fljótur að átta sig á
hlutunum.
Við fráfall föður míns 1952 varð
Ellert að axla aukin umsvif í
starfi svo sem umsjón með sam-
rekstri stöðva og umfangsmiklar
útréttingar, sem jukust stórlega
með tilkomu írafossstöðvar og
aðalspennistöðvarinnar við Elliða-
ár. Þegar Ellert lét af störfum
1966 sjötugur að aldri og þá
starfsmaður hjá Landsvirkjun
hafði hann þjónað raforkuvinnslu
um 44 ára skeið.
Starfsferill Ellerts var með
glæsibrag, sem auðkenndist af
árvekni og samviskusemi sem
meta ber að verðleikum, og varð-
veita í minningu nú, þegar hann er
allur.
í febrúar 1930 kvæntist Ellert
Sigþrúði Sigurbjörnsdóttur
ættaðri frá Ysta-Hvammi í Aðal-
dal. Þau eigtiuðust tvö börn, Sig-
létu lífið, aðeins einn bátur af
mörgum kom þá aftur að landi.
Var þetta mikil blóðtaka fyrir
Arnfirðinga, en Arnfirðingar hafa
bæði fyrr og síðar orðið að færa
Ægi konungi miklar fórnir.
18 ára gömul vistaðist Sigrún í
Hringsdal. Þar kynntist hún verð-
andi eiginmanni sínum, og giftust
þau 26. desember 1908. Bjuggu þau
í fyrstu á hálfri jörðinni, en
rúnu sem er gift Guðlaugi Jóhann-
essyni vélgæslumanni og Sigurþór
í>óstftr. í Reykjavík, kvæntan Sig-
urborgu Bragadóttur. Sigþrúður
lést að Ljósafossi 14. júní 1938.
Systurdóttir Sigþrúðar, Ragna
Halldórsdóttir, tók við heimilis-
haldinu, gekk börnunum ungu í
móðurstað og hélt uppi þeim
heimilisbrag sem Sigþrúður hafði
mótað af stakri kostgæfni.
Ragna var Ellert stoð og stytta
allt til hinstu stundar, en hún lést
1976. Það var mikið áfall fyrir
Ellert að sjá á bak svo góðum
lífsförunaut, ekki síst fyrir þá sök
að þá hafði Ellert förlast svo sýn
að hann gat ekki farið frjáls ferða
sinna.
Síðustu æviárin var Ellert vist-
maður að Hrafnistu, þar sem
hann naut góðrar umönnunar og
hjúkrunar. Það voru döpur örlög
fyrir jafn fróðleiksfúsan mann og
Ellert var að ljúka glæstum lífs-
ferli blindur og með verulega
skerta heyrn.
Nú þegar leiðir skilja eru efst í
huga fagrar endurminningar um
góðan dreng, og þakklæti fyrir
fórnfúst samstarf og trausta vin-
áttu, sem faðir minn og móðir og
við systkinin urðum aðnjótandi í
svo ríkum mæli.
Börnum, tengdabörnum og
barnabörnum votta ég fyllstu
hluttekningu.
Blessuð sé minning þans.
Ingólfur Ágústsson
skömmu síðar tóku þau við henni
allri, þar sem þau bjuggu til ársins
1944 er öll börnin voru horfin
suður og líkamskraftar þá þorrnir
eftir langt og erfitt ævistarf.
Hringsdalur var harðbýl jörð
eins og jarðir eru víða á Vestfjörð-
um. Sjósókn varð því að stunda
með búskapnum svo að sæmileg
eftirtekja yrði. Einar hafði því í
raun með höndum þrenns konar
störf, þ.e. bóndi, sjómaður og
kennari. Auk þess hlóðust á hann
margs konar opinber störf fyrir
sveit hans. Einar var því oft
langdvölum í burtu, og stóð þá
Sigrún fyrir málum í Hringsdal.
Voru það engin vettlingatök þar
sem hún fór.
Hringsdalur var alla tíð menn-
ingarsetur í þjóðbraut, og þar kom
hver maður við sem leið átti
framhjá. Hverjum og einum var
tekið með mikilli rausn.
Árið 1944 brugðu hjónin búskap
sem fyrr segir. Var það þung raun
að skilja við skepnurnar sínar, en
meiri dýravinum en þau voru hef
ég ekki kynnst. Tvo hesta gat
Einar ekki við sig skilið og fór
hann ríðandi frá Hringsdal alla
leið suður í Mosfellssveit.
Við komuna til Reykjavíkur
hófst nýr kafli í lífi þeirra hjóna.
Gerðist Einar þá um sinn sláttu-
maður á sumrin fyrir nokkra
bændur í Mosfellssveit, en Einar
var sérlega afkastamikill með
orfinu og var mjög umtalað.
Einhver skemmtilegustu ár sem
Einar átti var tímabilið 1947—52
en þá var hann kennari í Dals-
hverfi undir Vestur-Eyjafjöllum.
Þar lenti hann með góðu fólki,
sem hann með hlýju minntist oft á
við mig.
Síðustu ár ævinnar stundaði
Einar fræðistörf og var þá tíður
gestur í Landsbókasafni. Lét hann
sig mjög skipta sögu og ættfræði.
Einar var hagmæltur og tók fyrir
meðal annars að binda í ljóð
ýmsar reglur fyrir nemendur.
Þannig gaf hann út Stærðfræðileg
formúluljóð, landfræðilegar minn-
isvísur og stafsetningarljóð.
Sigrún var einnig mikill hagyrð-
ingur, enda af merku skáldakyni
komin. Þessum hæfileikum flíkaði
hún hvergi út á við, en ljóð hennar
einkennast öðru fremur af mýkt,
einstakri góðmennsku og blíðu.
Tíminn líður og mennirnir
breytast. Aum er nú aðkoman í
Hringsdal. Þar er allt í eyði, húsið
komin að hruni og ekkert sem
minnir á hið göfuga mannlíf sem
fyrrum var lifað á þessum stað.
Minningin ein um það lifir í
hugum okkar sem til þekktum, og
við þökkum þann styrk og þann
fróðleik sem þessi góðu hjón
veittu.
Örn Steinsson
+
Þökkum samúð og vinarhug viö fráfall og útför
JÓNS SIGURÐSSONAR,
Granaskjóli 21,
sem lést 15. desember sl. Sérstakar þakkir til Stálsmiöjunnar h.f.
og Verkstjórafélagsins Þórs.
F.h. vandamanna. Guöný Guöjónsdóttir,
Siguróur Jónsson, Kristin Beck,
Guójón Jónsson, Þorgeróur Traustadóttir.
t
Þakka innilega auösýnda samúö og hlýhug viö andlát eiginmanns
míns
ÁGÚSTSJÓHANNESSONAR
framkvæmdastjóra.
Fyrir hönd aöstandenda,
ísafold Jónsdóttir.
t
Innilegar þakkir færum viö öllum þeim sem vottuöu okkur samúö
og vináttu viö fráfall og útför ástkærrar dóttur okkar,
ÓLAFAR ÞÓRÐARDÓTTUR,
Rip, Skagafiröi.
Fyrir hönd dóttur hinnar látnu, systkina og annarra vandamanna.
Sólveig Júlíusdóttír,
Þórður Þórarinsson.