Morgunblaðið - 29.03.1981, Blaðsíða 10

50
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MARZ 1981
^ _____
Ur Ævisögu
Guðrúnar
Ketilsdóttur
Guðrún Ketilsdóttir, kölluð Gunna „suða dó í desember árið
1842 á 84. aldursári. Síðustu árin var hún á flækingi um
Öngulstaðahrepp. Gunna var símasandi, hvar sem hún var stödd;
þegar hún var ein á gangi milli bæja, talaði hún við sjálfa sig, svo
að suðan heyrðist langar leiðir: í ákafa sínum slengdi hún öllu í
einn hrærigraut, svo að erfitt var að fylgjast með efninu. Þegar
Gunna var gömul orðin var ævisaga hennar rituð upp hjá Sigfúsi
Jónssyni hreppstjóra á Syðra-Laugalandi og höfð eftir henni
jafnóðum og hún sagði frá. Þessi er formáli fyrir Ævisögu
Guðrúnar Ketilsdóttur í 5. bindi Grímu hinnar nýju, sem
Þorsteinn M. Jónsson gaf út. Hér á eftir fara nokkur brot úr sögu
Gunnu en þó að frásagnarmátanum kunni að vera íýmsu áfátt er
orðfærið í lagi:
„Þegar ég var þangað kom-
inn, voru þar sjómenn meðal
hverra einn var frá Hrafnagili,
er Illugi hét, mesti bölvaður
refur, en álitlegur maður; en
margur hylur úlfinn undir
sauðargærunni, og svo var um
hann. Hann bauð mér alla
þjónustu, en ókunnugur varn-
ingur firrir margan fé. Hann
var með bjart hár, mann-
skrattinn, á blárri peysu og
grænum bol, með hatt og í
fallegum sokkum, með góða
skó á fótum.
Þá kviknaði tilhugalífið með
okkur, sem aldrei skyldi verið
hafa. Ég átti þá fimm kistur og
var meira í þeim en myrkrið
tómt; nokkuð af rúsínum átti
ég í einni, og laumaði ég oft í
hann af þeim, þvi ég hugsaði
hann væri maður, en ekki
djöfull. Svo tældi hann mig í
búskap að Kristnesi um vorið;
átti ég þar sýrutunnu um
haustið og margt þar niður í
... Þá fór hann í sitt kvennafar
frá einni stelpunni til annarr-
ar, en ég mátti sluma og þegja
og ergist svo hver með aldrin-
um.
... Fór ég þá í Eyjafjörðinn
minn og gekk vel. Vistaðist ég
Ekki
uppnæmur
Bóndi kom í kaupstað og
spurði búðarmaður hann, hvort
nokkuð væri að frétta. „0, nei.“
„Bara ekki nokkur skapaður
hlutur?" „Ja, ekki nema þetta
með hann Jóhann." „Nú?“ „Ja,
hann skar sig.“ „Skar hann sig?
Ekki þó mikið." „Ojú.“ „Nú, og
hvar?“ „Hann skar sig á háls.“
(Guðmundur G. Hagalín skrásetti.)
á Stórahóli og var þar í mesta
yfirlæti. Fór ég til grasa þaðan
norður að Mývatni. Þá var ég
falleg að sjá, með rauða diska í
kinnunum og hvíta tauma
niður með nefinu, bláeyg og
smáeyg og hafinbrýnd, brúkaði
vænan fald og rauðan ský'u-
klút um höfuðið og borðalagða
hempu yfir þverar herðarnar,
og allt var eftir þessu. Þá var
ég þéruð af öllum og sagt:
„Komið þér sælar! Sælar verið
þér!“ En nú segja allir: „Þarna
kemur skrattans kerlingin hún
Guðrún Ketilsdóttir!"
Úr Ballarárannál:
Úr Njáls sögu:

Misvitur
er Njáll“
Við grípum niður í Njáls sögu þar sem Hallgerður innir
farandkonur frétta en þær höfðu verið á Bergþórshvoli um
nóttina. Njáli var þannig farið, að honum óx ekki skegg eins og
öðrum mönnum og hendir Hallgerður gaman að, kallar hann karl
hinn skegglausa og syni hans taðskegglinga.
„Sá atburður, varð, að far- taða betri en annars staðar,"
andi konur komu til Hlíðar-
enda frá Bergþórshvoli. Þær
voru málugar og heldur illorð-
ar. Hallgerður átti dyngju og
sat hún þar oftlega í. Þar var
Þorgerður, dóttir hennar, og
Þráinn og Sigmundur og fjöldi
kvenna. Gunnar var eigi þar né
Kolskeggur. Farandkonur
þessar gengu inn í dyngjuna.
Hallgerður heilsaði þeim og lét
gefa þeim rúm og spurði, hvar
þær hefðu verið um nóttina.
Þær sögðu að Bergþórshvoli.
„Hvað hafðist Njáll að?“
segir hún.
„Stritaðist hann við að
sitja,“ sögðu þær.
„Hvað gerðu synir Njáls?“
sagði hún, „þeir þykjast nú
helst menn.“
„Miklir eru þeir að vallarsýn,
en óreyndir eru þeir mjög,“
sögðu þær. „Skarphéðinn
sögðu þær.
„Misvitur er Njáll," segir
Hallgerður, „þar er hann kann
til hversvetna ráð.“
„Hvað er í því?“ sögðu þær.
„Það mun ég til finna, sem
satt er,“ segir Hallgerður, „er
hann ók eigi í skegg sér, að
hann væri sem aðrir karlmenn,
og köllum hann nú karl hinn
skegglausa, en sonu hans
taðskegglinga, og kveð þú
nokkuð, Sigmundur, og lát oss
njóta þess, er þú ert skáld.“
„Þess er ég albúinn," segir
hann og kvað vísur þrjár eða
fjórar, og voru allar illar.
„Gersemi ert þú,“ sagði Hall-
gerður, „hversu þú ert mér
eftirlátur."
Þá kom Gunnar að í því, —
hann hafði staðið fyrir framan
dyngjuna og heyrt öll orðtæk-
in. Brá þeim mjög við, er þau
Hlíðarendi í Fljótshlíð
hvatti öxi, Grímur skefti spjót,
Helgi hnauð hjalt á sverð,
Höskuldur treysti mundriða í
skildi."
„Til stórræða nokkurra
munu þeir ætla,“ segir Hall-
gerður.
„Eigi vitum við það,“ segja
þær.
„Hvað gerðu húskarlar
Njáls?" segir Hallgerður.
„Eigi vissum við það, hvað
sumir gerðu, — einn ók skarni
á hóla.“
„Hví mundi það sæta?“ segir
Hallgerður.
„Það sagði hann, að þar yrði
sáu hann inn ganga. Þögnuðu
þá allir, en áður hafði verið
hlátur mikill. Gunnar var reið-
ur mjög og mælti til Sigmund-
ar: „Heimskur maður ert þú og
óráðhollur, er þú hrópar sonu
Njáls og sjálfan hann, sem þó
er mest vert, og slíkt sem þú
hefir þeim áður gert, — og
mun þetta vera þinn bani. En
ef nokkur maður hermir þessi
orð, þá skal sá í brautu verða
og hafa þó reiði mína.“ En svo
var þeim öllum ótti mikill að
honum, að engi þorði þessi orð
að herma.
Sagt frá Spánverjavígum
Anno 1615. Þá sáust um
veturinn á föstu hringar, bláir
og rauðir, um allt loftið, hverj-
um krækt í annan, eins og
dægradvöl.
Var vetur harður.
Þá um vorið á tveggja postula
messu (1. maí) voru 13 skipstap-
ar á Breiðafirði af ógnarlegu
norðan áhlaupafjúki; var smá-
viðri um morguninn, kom á um
dagmálaskeið og varaði allt
fram að miðnætti. Þá hleyptu
skipin innan og vestan úr eyjum
í Höskuldsey og Eyrarsveit. í
því áhlaupi drukknuðu á
Breiðafirði 80 menn.
Þá um haustið eftir brotnuðu
skip spænskra fyrir norðan og
voru drepnir 30 spænskir af
íslenskum fyrir vestan í Isa-
firði; tóku fyrir sig rán og
gripdeild sumir eftir skipbrotin;
sumir voru fínir menn. En með
hverju móti þeir voru drepnir
(sem aumlega var að farið), vil
ég ekki vita eftir mig annálað
liggi
Ari Magnússon sýslumaður í ögri og kona hans. Ari hafði forystu
fyrir Vestfirðingum þegar þeir gerðu aðför að Spánverjum í Æðey
og drápu þá alla.
FERÐA-
LAGIÐ
Ríkismanns mig rak að setri,
ráðin engin þekkti betri,
af sulti kominn mjög í mát.
Sá ég vera soðið slátur,
sál mín rak upp skellihlátur,
og gufuna með græðgi át.
Einmitt var það allur greiði,
eg sem hlaut af krásar seyði;
dró ég mig á beizla bát.
Sái mín vön við sultarhaginn
samt af slórði þennan daginn
og vonir sínar allar át.
Hjálmar Jónsson í Bólu
Málshættir
Betra er að vera laukur í
lítilli ætt en strákur í
stórri.
Oft dregur lofið háðið í
halanum.
Margir eru málvinir, fáir
fulltrúar.
Allt er rétttækt af öreig-
um.
Auðginnt er æskan.
Enginn er alheimskur, ef
þegja kann.
Þjófar stela fé manna, en
vinir tímanum.
Aldrei
svo dauð
Kerling var eitt sinn í Húna-
þingi er Kristín hét; hún átti
dóttur er eignaðist barn og lét
það heita Kristínu. Kerling unni
barninu og kom oft á bæinn til
að sjá það og víkja því góðu. Eitt
sinn er hún kom og ætlaði af
stað aftur fór barnið að gráta.
Kerlingu tók sárt til þess og vildi
hugga og segir: „Vertu ekki að
gráta Kristín litla, því þó ég
verði dauð verð ég aldrei svo
dauð að ég komi ekki hingað, það
er ekki svo langt."
„Farðu
yfir Hrúta-
fjarðarháls“
Sagt er að einu sinni hafi tvær
kerlingar hitzt í Reykjavík og
komizt í hár saman; var önnur
þeirra borin og barnfædd á
Suðurlandi, en hin á Norður-
landi. Eftir mörg fáryrði og
skammir sem þeim fóru á milli
segir hin sunnlenzka: „Farðu til
helvítis." En norðlenzka kerling-
in vildi ekki velja hinni betri
samastað, en gat ekki beðið
henni verri bölbæna en að hún
segir: „Farðu yfir Hrútafjarðar-
háls.“