Morgunblaðið - 23.04.1981, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1981
Nýlega hafa fimm framsókn-
armenn lagt fram á Alþingi
tillögu til þingsályktunar um
eflingu innlends lyfjaiðnaðar. Er
hér hreyft mjög merku og þörfu
máli, sem allt of lengi hefur
legið í þagnargildi hjá stjórn-
málamönnum vegna þess, að
lyfjaiðnaður er þannig í eðli
sínu, að hann gæti hentað mjög
vel við íslenzkar aðstæður, ef
rétt verður á málum haldið.
Þessvegna er varla nema eðlilegt
og sjálfsagt að sem flestir, sem
eitthvað telja sig hafa til máls-
ins að leggja, segi skoðun sína á
því áður en lengra er haldið, því
Dr. Vilhjálmur G.
Skúlason:

•%*w
efnum, en það er önnur saga.
Þessvegna verður að flytja inn
allt hráefni til lyfjagerðar, en
okkar hlutur, að minnsta kosti
fyrst um sinn, yrði að breyta
þessum hráefnum, sem oft eru
tiltölulega ódýr, í verðmikla full-
unna vöru, sem kölluð er lyfja-
form. Þessi verðmætaaukning er
oft á bilinu 60—70% og það er
þessi staðreynd, sem gerir inn-
lenda framleiðslu lyfjaforma svo
sjálfsagða, að hún ætti fyrir
löngu að vera orðin álitleg at-
vinnugrein í þessu landi. Og sú
hugmynd, að hér verði hægt að
framleiða lyf til útflutnings,
þegar fram líða stundir, er bæði
bjartsýn og raunhæf.
í greinargerð er minnzt á
reglugerð nr. 334/1979, þar sem
kveðið er á um mjög hertar
kröfur og eftirlit með innlendum
rannsóknir eru bæði efnafræði-
legs og líffræðilegs eðlis og mjög
dýrar meðal annars vegna þeirra
miklu öryggiskrafna, sem talið
er nauðsynlegt að gera til lyfja.
Vegna þessa kostnaðar hafa
mörg lönd tekið upp einkaleyfi,
sem gilda til dæmis í 17 ár, til
þess að framleiðandi geti aftur
innheimt útlagðan kostnað og
hlotið sanngjarna umbun fyrir
sín störf. En með vissum tækni-
legum aðferðum er á löglegan
hátt hægt að sniðganga einka-
leyfi og kaupa virkt innihalds-
efni á frjálsum markaði og nota
í lyf án þess að gera nema brot
af þeim líffræðilegu og efna-
fræðilegu tilraunum, sem upp-
finningaaðilinn þurfti nauðsyn-
lega að gera. Lyf, sem þannig eru
framleidd, er með engu sann-
gjörnu móti hægt að selja við
Þankabrot
um þingsályktunartillögu
lengi býr að fyrstu gerð og
lyfjaiðnaður er að mörgu leyti
allt annars eðlis og flóknari en
annar iðnaður. Enda þótt telja
megi, að áðurnefnd tillaga kunni
að marka timamót í þessum
efnum hér á landi, kemur mjög
greinilega í ljós af lestri hennar
og greinargerð, að tillögu-
mönnum hefur ekki tekizt að
kafa nógu djúpt í þennan mála-
flokk og er það ekki sagt til lasts,
þar sem enginn þeirra mun hafa
verið viðriðinn lyfjamál eða lyf,
nema þá ef til vill sem neytandi
þeirra.
Nokkrar athugasemdir
í þriðja töluðlið áðurnefndrar
tillögu er rætt um að gefa
lyfjanefnd fyrirmæli um að láta
skráningu innlendra sérlyfja
ganga fyrir erlendum. Sam-
kvæmt lyfjalögum nr. 49/1978 er
eitt af fjölmörgum verkefnum
lyfjanefndar að gera tillögur til
ráðherra um skráningu og af-
skráningu lyfja og fara þessar
tillögur eftir óháðu, faglegu mati
á þeim umsóknum, sem nefnd-
inni berast. Það er skoðun mín,
að lyfjanefnd hafi frá upphafi
starfað mjög sjálfstætt og að
hún eigi eðli málsins samkvæmt
að gera það. Fyrirmæli frá
öðrum aðila um vinnufyrir-
komulag gætu aðeins orðið til
hins verra, einkum ef sá, sem
ætlað er að gefa fyrirmæli, hefur
önnur en þau öryggissjónarmið í
huga, sem svo greinilega eru
orðuð í lyfjalögum. En telji
flutningsmenn tillögunnar
starfsemi Iyfjanefndar bóta
vant, væri skynsamlegra að gera
tillögu um að ráða bót á starf-
semi hennar með öðrum hætti.
I fimmta tölulið tillögunnar er
bent á nauðsyn þess, að innlend-
ur lyfjaiðnaður fái aðstöðu til
verðlagningar hliðstætt því sem
gerist með innflutt lyf. Hvað hér
er átt við er mér ekki ljóst, en
vonandi hendir hið sama ekki þá,
sem koma til með að sjá um
framkvæmdir, ef til kemur. Ég
veit ekki betur en að innlendum
lyfjaframleiðendum sé heimilt
að verðleggja allan kostnað við
framleiðslu lyfja og bæta við
hann eðlilegum hagnaði að mati
lyfjaverðlagsnefndar. En hvað
vantar þá? Á hinn bóginn vita
aðeins þeir framleiðendur er-
lendra sérlyfja, hvernig verð-
lagningu þeirra er háttað og þar
með hvort verð þeirra er hóflegt,
enda hefur þetta atriði oft orðið
að ásteitingsefni milli lyfja-
framleiðenda og þeirra stjórn-
valda, sem hafa milligöngu um
að borga brúsann úr vasa al-
mennings. Dæmi eru til um svo
óhóflega álagningu á erlend sér-
lyf, að lyfjaframleiðendur hafa
sjálfir orðið að viðurkenna hana.
Af framansögðu er ljóst, að í
þessum efnum er svo pottur
brotinn, að ég tel erlenda sér-
lyfjaframleiðendur þá, sem sízt
ætti að miða við um verðlagn-
ingu innlendra sérlyfja.
I nokkrum töluliðum ályktun-
artillögunnar er minnzt á gæði
lyfja og gætu ókunnugir dregið
af því þá ályktun, að um marga
gæðaflokka geti verið að ræða.
Þessu er ekki þann veg farið og
má ekki vera það. Ég býst við að
flestir ef ekki allir fagmenn
mundu verða mér sammála um
þetta atriði enda er torskilið,
hvernig innlendur lyfjaiðnaður á
að veita þeim erlenda sam-
keppni, ef þau innlendu eru
lakari að gæðum eins og ávallt
er látið liggja að. Þær miklu
kröfur, sem óhjákvæmilega
verður að gera til hráefna til
lyfjagerðar og fullunninnar vöru
(lyfjaforma) eru staðlaðar og
verða allir lyfjaframleiðendur að
fylgja þeim í einu og öllu. I þessu
sambandi verður að benda á, að
lyfjaiðnaður í eiginlegri
merkingu orðsins er naumast til
hérlendis fyrr en á síðustu árum,
en fyrir þann tíma, og að svo
miklu leyti þann dag í dag, að
mér finnst óþarfi að láta það
liggja í þagnargildi, fór lyfja-
framleiðsla fram í lyfjabúðum
þessa lands ásamt lyfjadreifing-
unni. Frá þeim árum er til dæmi
um fullkomlega heiðarlega og
raunhæfa tilraun til þess að láta
innlenda framleiðslu koma í stað
erlendrar, sem mistókst. Það
verður því aldrei um of brýnt
fyrir lyfjaframleiðendum að við-
hafa ýtrustu kröfur um gæði
vörunnar og rannsóknir á eigin-
leikum hennar, enda hafa þeir,
sem meta samsetningu og gæði
lyfja, gjarnan í huga dæmin um
súlfanílamíð-mixtúruna, sem
varð fjölda barna í Bandaríkjun-
um að bana á árunum fyrir
síðari heimsstyrjöld og talí-
dómíð-slysið, sem öllum er enn í
fersku minni. Skylt er að taka
fram, að síðan þessi hörmulegu
atvik áttu sér stað, hafa menn
lært margt um eiginleika lyfja,
en er hér rifjað upp fyrir þá, sem
láta að því liggja, að afgreiðslur
á lyfjaumsóknum eigi að mótast
af fjárhagslegum sjónarmiðum.
Þetta eru í stuttu máli ástæð-
urnar fyrir því, að í mínum huga
má ekki vera nema einn gæða-
flokkur á lyfjum hvort sem þau
eru framleidd innanlands eða
utan og hann er bezti gæðaflokk-
ur. Einnig eru ofangreind dæmi
tekin til þess að sýna fram á, að
öryggissjónarmið, sem fortaks-
laust verður að taka fram yfir
margtuggin fjárhagssjónarmið,
verða aldrei um of í hávegum
höfð við mat á lyfjum.
Þá er rætt um það að gefa
lyfjafræðingum heimild til þess
að breyta lyfseðli á erlend sérlyf,
ef innlend lyf eru sambærileg að
verði og gæðum, nema áritun
læknis kveði sérstaklega á um
annað. Samkvæmt núgildandi
reglum er stefnt að því, að
lyfjaávísun læknis sé svo ótví-
ræð sem kostur er og eiga því
engir breytingamöguleikar að
vera fyrir hendi. Mér er þvi til
efs um, að lyfjafræðingar og
læknar muni vera fylgjandi slíku
fyrirkomulagi og það jafnvel
þótt tækist að úthluta ábyrgð, ef
mistök ættu sér stað, þar sem
læknir ávísar lyfi með lyfseðli,
sem lyfjafræðingur breytir síð-
an. Á hinn bóginn tel ég, að
lyfjafræðingar eigi að vera
miklu meira til ráðuneytis um
val á lyfjum.
I greinargerð með þessari
ágætu tillögu gætir einnig nokk-
urs misskilnings eða óná-
kvæmni, að ég ætla. Á einum
stað segir, að á Islandi sé að
finna ýmis hráefni til lyfjagerð-
ar, en á öðrum stað, að sumir
telji, að íslendingar gætu átt
möguleika á framleiðslu hráefna
til lyfjagerðar. Það mál þyrfti að
athuga nánar. Ég segi mér það
ekki til hróss, að ég þykist skilja
hvað átt er við, en hér gætir að
minnsta kosti of mikillar óná-
kvæmni. Fullgert lyf, sem einnig
er kallað lyfjaform, er lyf, sem
er tilbúið til notkunar, t.d. töfl-
ur, en það samanstendur af
virku innihaldsefni (lyfi) og
hjálparefnum, sem hvoru
tveggja eru að sjálfsögðu hrá-
efni, en lyfjaformið er fullunnin
vara, þegar það er komið í rétt
merkt íiát. Eftir því sem ég veit
bezt eru engin hráefni til lyfja-
gerðar til á íslandi enda þótt
menn hafi látið sig dreyma um
að vinna virk innihaldsefni (lyf)
úr íslenzkum hráefnum. Má þar
til nefna margvísleg úrgangs-
efni, sem svo óvirðulegu nafni
eru köluð, úr fiskiðnaði og land-
búnaði. Þessi „úrgangsefni" ætti
miklu fremur að kalla óunnin
hráefni til þess að menn gætu
fremur skilið, að verið er að
fleygja dýrmætum óunnum hrá-
Aðgerðir stjórnvalda undanfar-
inna ára með síminnkandi heimil-
uðum afskriftum er hrein árás á
afkomu og tæknivæðingu ís-
lenskra atvinnufyrirtækja. Af-
skriftir eru ekkert annað en
kostnaðarfærsla á vélum og tækj-
um atvinnufyrirtækjanna. Höml-
ur á afskriftum leiða eingöngu til
minni endurnýjunar véla og tækja
og þar af leiðandi meira viðhalds
og varahlutakaupa.
Ekki ólíklegt, að þegar til lengd-
ar lætur, tapi ríkissjóður á mjög
naumum afskriftum, þar sem
kostnaðaraukning við rekstur úr-
eltra, lélegra tækja verði meiri en
afskriftaminnkun. Þjóðin öll tap-
ar svo vegna meiri framleiðslu-
kostnaðar og lélegrar samkeppnis-
aðstöðu iðnaðar við erlenda keppi-
nauta. Vélar eru mismunandi end-
ingargóðar og úreldast vegna
tækninýjunga misfljótt. Tölva,
sem er nýjung í dag, getur verið
úrelt eftir 3—4 ár.
Nýjustu tillögur ríkisstjórnar-
innar gera ráð fyri að slíkt tæki
afskrifist á rúmum 9 árum. Ef
fyrirtækin hefðu frjálsari hendur
um afskriftir, mundi það hvetja til
aukinnar tæknivæðingar og þar
lyfjaframleiðendum. Þessar
kröfur, sem eru forsvaranlegar
lágmarkskröfur, eru þess eðlis,
að framleiðandi verður að hafa
viðkomandi upplýsingar hand-
bærar til þess að geta framleitt
lyfið og eru þessvegna í flestum
tilvikum i því fólgnar að flytja
þær frá einum aðila til annars.
Þessar auknu kröfur eru einkum
upplýsingar um geymsluþol og
geymsluákvæði lyfsins, en þess-
vegna bendi ég á þetta, að mér
virðist það vera notað til rök-
stuðnings þess, að kröfur séu svo
auknar, að nauðsyn beri til „að
verðlagsákvæði innlendrar lyfja-
framleiðslu verði rýmkuð" og
„að leysa þessa framleiðslu und-
an óraunhæfum verðlagsákvæð-
um“. Þö að innlend lyf verði
ódýrari en erlend, en til þess er
nú leikurinn meðal annars gerð-
ur, er ekki þar með sagt, að
verðlagningarákvæði séu óraun-
hæf eins og áður er vikið að.
Hlutur erlendra
lyfjaframleiðenda
Það er til skýring á því, hvers
vegna mörg erlend sérlyf hljóta í
mörgum tilvikum að verða dýr-
ari en innlend lyf, enda þótt ekki
sé með því viðurkennt, að þau
þurfi í mörgum tilvikum að vera
jafn dýr og raun ber vitni. Er
hér átt við þá rannsóknarstarf-
semi, sem starfsmenn sumra
erlendra lyfjaverksmiðja stunda
og leiða til uppgötvunar og
þróunar nýrra lyfja. Þessar
með betri lífskjara. En slíkt er
eitur í beinum sumra er vilja að
þjóðin lifi í örbirgð, svo að þeir
geti frelsað hana inn í Paradís
sósíalismans sbr. Pólland. Hjá
þjóðum sem best vegnar efnahags-
lega t.d V-Þjóðverjum eru af-
skriftir á vélum frjálsar. Við
stefnum í öfuga átt.
sama verði og upphaflega lyfið. í
stuttu máli eru vísindi alþjóðleg
og er þetta atriði, sem menn
mættu hugleiða oftar, ekki sízt
vegna þess að við íslendingar
höfum aðeins þurft að sleikja
rjómann af uppfinningum vel-
gjörðarmanna mannkyns og
stundum varla haft rænu á því
eins og á sviði lyfjaframleiðslu.
Þessvegna efast ég um, að þær
aðferðir, sem talað er um í
þingsályktunartillögunni um að
breyta greiðsluheimildum
sjúkrasamlaga til þess að ryðja
innlendri lyfjaframleiðslu braut,
séu raunhæfar. Að mínu mati
getur þessi samkeppni á milli
erlendra og innlendra lyfja, sem
ætti að vera innlendri fram-
leiðslu í hag meðal annars vegna
lægra verðlags, aðeins farið
fram með upplýsingastarfsemi
til lækna og sönnun þess, að
innlend lyf séu jafn góð og
erlend, en ódýrari. Þurfi á hinn
bóginn bæði að veita innlendri
lyfjaframleiðslu forgang um
skráningu og rýmka verðlagn-
ingarákvæði eins og tillagan
gerir ráð fyrir, get ég hvorki séð,
að hún ráði yfir nauðsynlegu
lífsmarki né að hún hafi nauð-
synlegan þrótt til þess að veita
erlendum lyfjaframleiðendum
samkeppni, sem haldi lyfjaverði
innan sanngjarnra verðlags-
marka eins og fullyrt er í
greinargerð. Það sem fyrst um
sinn kemur til með að há inn-
lendri lyfjaframleiðslu er
Fyrirtæki eru ekki lifandi verur.
Þegar fyrirtækin eru skattlögð, þá
koma fjármunir ekki að ofan,
heldur skerðir aukin skattlagning
fyrirtækjanna greiðslugetu á öðr-
um sviðum, hvort það eru laun,
arður eða aukin fjárfesting. Það
sem fyrirtækið greiðir í skatta,
það fær Dagsbrúnarverkamaður-
inn ekki. Ofsköttun fyrirtækja er
ein þeirra sjónhverfinga, er póli-
tíkusar hafa fundið upp. Það er
óbein skattlagning sem fólk verð-
ur ekki eins vart við og beina
tekjuskatta, en greiðir í formi
lægri launa, hærra vöruverðs,
lélegri framleiðni og Iægri lífs-
kjara.
Hér í þessu landi sitja ríkisvald-
ið og allskyns pappírstígrisdýr og
kvarta undan lélegri afkomu
fyrirtækja. En samtímis skammt-
ar ríkisvaldið afkomuna með verð-
lagshöftum, eykur skattlagning-
una og leggur hátolla á ýmis
aðföng eins og tölvur, lyftara, etc.
sem keppinautar þeirra erlendis
þurfa ekki að greiða. Ennfremur
skal nú ráðist gegn nýframtaki
með hömlum á afskriftum.
Ekki er von að vel fari.
9.04.1981.
Svcinn S. Valfclls Verkfr.
Sveinn S. Valfells 4 r j_ _
verkfræðingur: Arasarsteiiia
í atvinnuuppbyggingu