Morgunblaðið - 05.07.1981, Page 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JÚLÍ1981
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JÚLÍ1981
17
Útgefandi itliXnbiíi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 80 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Einangrun áréttuð
Persónulega sýnast
mér orð Brezhnevs og
gerðir stangast verulega á.
Hann segist vera reiðubúinn
að lofa því, að Sovétríkin
beiti ekki kjarnorkuvopnum
gegn Norðurlöndum, en þó er
eldflaugum beint gegn þeim
á Kólaskaga. Það væri betra,
ef hann fjarlægði þær ...
Sovésk stjórnvöld verða að
vera mun nákvæmari í til-
lögum sínum, til að ég geti
dæmt um, hvað þau eru að
fara.“ Þannig komst Joseph
Luns, framkvæmdastjóri
Atlantshafsbandalagsins, að
orði, þegar Morgunblaðið
leitaði álits hans á ummæl-
um Leonid Brezhnevs, for-
seta Sovétríkjanna, í finnsku
blaði um kjarnorkuvopna-
laust svæði í Norður-Evrópu.
Luns taldi ummælin alltof
óljós til að byggja á þeim.
Sama viðhorf kom fram hjá
þeim Benedikt Gröndal, Geir
Hallgrímssyni og Ólafi Jó-
hannessyni, þegar Morgun-
blaðið leitaði álits þeirra.
Benedikt Gröndal sagði:
„Mér finnast þessi ummæli
mjög óljós og erfitt að átta
mig á því, hvaða þýðingu þau
hafa á þessari stundu." Benti
Benedikt á, að ekki væri
unnt að ganga fram hjá
þeirri staðreynd, að Sovét-
menn hefðu mikinn viðbúnað
á Kólaskaga umhverfis
Murmansk, en Norðurlöndin
væru í raun og veru kjarn-
orkuvopnalaust svæði. Geir
Hallgrímsson sagði engin
kjarnorkuvopn á Norður-
löndunum og eðlilegast væri
„að gera þá kröfu að Sovét-
ríkin sýndu vilja sinn í verki
með því að draga úr kjarn-
orkuvopnum á eigin land-
svæði svo sem á Kólaskaga,
við Eystrasalt og annars
staðar". Jafnframt taldi
Geir, að Sovétríkin ættu að
láta af „þeim aðgerðum sem
stofna einkum heimsfriðnum
í hættu og á ég þar við ógn
þeirra gagnvart Póllandi og
innrásina í Afganistan," eins
og hann komst að orði.
Ólafur Jóhannesson sagði, að
það væri sjálfsagt ekki
ofmælt hjá Joseph Luns, að
tillögur Brezhnevs væru
óljósar. Ólafur sagði einnig:
„Við höfum engin kjarnorku-
vopn, ætlum ekki að fá þau.
Við teljum einhliða yfirlýs-
ingu takmarkaðs hóps eins
og Norðurlandanna gagns-
litla ef hún er ekki liður í
samningum um gagnkvæma
fækkun kjarnorkuvopna.“
Eins og af þessum tilvitn-
unum sést eru málsvarar
lýðræðisflokkanna þriggja
samstiga í afstöðu sinni til
ummæla Brezhnevs. Hins
vegar kvað við annan tón í
svörum Svavars Gestssonar,
formanns Alþýðubandalags-
ins, við spurningum Morgun-
blaðsins um boðskap Brezh-
nevs. „Mér finnast þetta at-
hyglisverðar yfirlýsingar,"
sagði Svavar og bætti við:
„Mér finnst rétt að það verði
látið reyna á það hvaða
alvara fylgir slíkum orðum
og ummælum." Og enn segir
Svavar: „Það eru nú skiptar
skoðanir um það, hvort
Norðurlöndin eru kjarnorku-
vopnalaus ..." Og formaður
Alþýðubandalagsins telur,
að orð Brezhnevs séu „and-
svar við þeim ábendingum
sem komið hafa fram á
Norðurlöndum og í Vestur-
Evrópu um þessi mál.“
í ræðu, sem Benedikt
Gröndal flutti í umræðum
um skýrslu utanríkisráð-
herra á Alþingi í maí síðast-
liðnum, komst hann svo að
orði: „Það leynir sér ekki, að
allur undirtónn í hinni nýju
áróðurssókn Alþýðubanda-
lagsins er stuðningur við
Sovétríkin og fordæming á
hinum frjálsu ríkjum." Við-
brögð Svavars Gestssonar
við óljósum ummælum
Brezhnevs árétta einangrun
Alþýðubandalagsins í um-
ræðum um utanríkis- og
öryggismál. Talsmenn Al-
þýðubandalagsins hafa
keppst við að gera ísland
grunsamlegt, þegar kjarn-
orkuvopn ber á góma og
Svavar Gestsson gefur hið
sama til kynna um Norður-
löndin öll, þessar fölsku og
hættulegu forsendur eru síð-
an lagðar til grundvallar, um
leið og „friðarhjal“ Kreml-
verja er tekið trúanlegt og
látið undir höfuð leggjast að
vara við gífurlegum vígbún-
aði þeirra og yfirgangs-
stefnu. Það sannast enn einu
sinni, að kommúnistar hafa
það ekki í huga, sem kemur
sér best fyrir öryggi og
sjálfstæði íslands.
Þrefalt stjórnleysi
Borgarstjórn Reykjavíkur
samþykkti á fimmtu-
daginn vantraust á vinstri-
meirihlutann, að tillögu
Sjafnar Sigurbjörnsdóttur
var tekið af borgarráði um-
boð til að stjórna málefnum
borgarinnar í sumarleyfi
borgarstjórnar. Viðbrögð
þeirra Sigurjóns Pétursson-
ar, oddvita kommúnista, og
Kristjáns Benediktssonar,
oddvita framsóknar, við van-
traustinu staðfesta enn rétt-
mæti glundroðakenningar-
innar. Þeir segja, að van-
traustið sé á Björgvin Guð-
mundsson, oddvita krata, en
Björgvin ' sjálfur bregst
þannig við, að hann lýsir
flokkssystkinum sínum,
Sjöfn Sigurbjörnsdóttur og
Bjarna P. Magnússyni, sem
óhæfum, gjörðir þeirra mót-
ist af „misskilningi" og
„fljótfærni". Það er því ekki
nóg að borgin sé stjórnlaus,
meirihlutinn er stjórnlaus og
borgarstjórnarflokkur krata
er stjórnlaus. Kosninga-
skjálfta fer nú að gæta í
borgarstjórninni, greinilegt
er að eitt af helstu stefnu-
málum þríeykisins, sem fékk
vantraustið á fimmtudaginn,
verður að úthrópa krata.
IXIIHMIIllMI III N 11 )• ININI M . IIII NMltt.fl M 2.V I'INI
TRIDENT GOES TO SEA
AMERICAS FIRST
TRIDENT SEBMARINE,
THE OHIO,
RETLRNED FROM
SLCCESSFLL SEA TRIALS
ON JLNE 20,1981.
Trident is the free world’s most important new strategic weapons system
Designed and built by the men and women of Electric Boat
QBNBRAL DYNAMICl
Electnc Boat Division
Þessa heilsíðuauglýsingu birti Generai Dynamics,
framleiðandi Ohio-kafbátsins, eftir fyrstu reynslu-
ferð hans. 1 textanum segir: Trident á haf út. Fyrsti
bandaríski Trident-kafbáturinn, Ohio, kom úr vel-
heppnaðri reynslusiglingu 20. júní 1981. Trident er
mikilvægasta og nýjasta langdræga kjarnorkuvopna-
kerfi hins frjálsa heims. Karlar og konur hjá Electric
Boat hönnuðu og smíðuðu það.
Trident á haf út
Breska ríkisstjórnin gaf út áætlun um varn-
armál 25. júní síðastliðinn. Þar er staðfest,
að haldið verði áfram undirbúningi að
endurnýjun á breska eldflaugakafbátaflotanum,
settar verði Trident-eldflaugar í 4 til 5 kafbáta í
stað Polaris-flauganna, sem þeir bera nú. Trident-
eldflaugarnar draga 7400 km og því verður það
svæði, sem nýtist kafbátum með þessum eldflaugum
um 10 sinnum stærra en það, sem kafbátar búnir
Poseidon- og Polaris-eldflaugum nota og miðast við,
að flaugar þeirra nái til skotmarka í Sovétríkjunum.
Bretar stefna að því, að hinir nýju kafbátar verði
komnir til starfa á næsta áratug og á hver þeirra að
bera 16 eldflaugar en í hverri flaug verða allt að
átta kjarnorkusprengjur, sem senda má á jafnmörg
skotmörk.
Eins og sést á meðfylgjandi auglýsingu, sem
birtist í blaðinu Intemational Herald Tribune 25.
júní sl. hefur fyrsti Trident-kafbáturinn nýlokið
reynsluferð sinni. Þessir kafbátar eru af svonefndri
Ohio-gerð og hafa tveir þegar verið smíðaðir í
Bandaríkjunum. Kostnaðaráætlanir hafa síður en
svo staðist og reikningar langt frá því að vera gerðir
upp milli stjórnvalda í Washington og verktaka.
Kostnaður við hvern kafbát hleypur á bilinu 1 til 2
milljarðar Bandaríkjadala og er stefnt að þvi, að
smíða einn bát á ári fram til ársins 1984.
í nýútkominni skýrslu Alþjóðahermálastofnunar-
innar í London um þróun hermála á árinu 1980 er
sérstakur kafli um gagnkafbátahernað. Þar segir, að
á árinu 1980 hafi Sovétmenn átt 62 kjarnorkukaf-
báta búna langdrægum kjarnorkueldflaugum. Hins
vegar hafi Bandaríkjamenn aldrei átt fleiri en 41
slíkan kafbát og þeim geti fækkað niður í 32 fyrir
lok 1981 en síðan væntanlega fjölgað aftur í um 40
fyrir lok þessa áratugar. Telur stofnunin, að
gífurleg fjárfesting Sovétmanna í þessum kafbátum
sýni, að þeir telji öryggi sínu best borgið með
miklum fjölda.
Sovétmenn hafa markvisst stefnt að því að taka
úr notkun þá eldflaugakafbáta, sem hafa orðið að
sækja út á Kyrrahaf og suður fyrir ísland á
Atlantshafi til að ná til skotmarka í Norður-
Ameríku. Nú eru sovésku Delta III-eldflaugakafbát-
arnir að taka við af eldri tegundum. Delta-kafbát-
arnir eru með SS-N-8- og SS-N-18-kjarnorkueld-
flaugar um borð, sem draga allt að 8000 km, og eiga
Sovétmenn 33 Delta I-, II- og Ill-kafbáta, sem búnir
eru langdrægum eldflaugum. Allt að 70% af þessum
kafbátum eiga heimahöfn á Kola-skaga við landa-
mæri Noregs. Vegna þessarar endurnýjunar geta
Sovétmenn haldið meirihluta eldflaugakafbáta
sinna á bak við varnarlínu, sem dregin yrði á hafinu
tiltölulega nálægt heimahöfnum þeirra. Telur Al-
þjóðahermálastofnunin, að fyrir Norðurflotann sov-
éska yrði varnarlínan líklega dregin um mitt
Noregshaf eða sunnar, en eins og kunnugt er, þá
telja herfræðingar helstu hindrunina á leið sovéska
flotans frá Kola-skaga út á Atlantshafið vera í
svonefndu GIUK-hliði, það er á varnarlínu Vestur-
landa, sem dregin yrði frá Grænlandi um ísland til
Bretlands.
Það atriði í bresku varnaráætluninni, sem út kom
25. júni, sem mest var til umræðu, er sú ákvörðun að
fækka „yfirborðsskipum" í breska flotanum og
leggja þeim mun meiri áherslu á kafbáta og notkun
flugvéla í þágu flotans. Ætlunin er að halda úti um
50 freigátum og tundurspillum í stað þeirra 59, sem
Bretar eiga nú. Ljúka á smíði nýja flugmóðurskips-
ins Ark Royal og á það að taka til starfa við hlið
systurskipa sinna Invincible og Illustrious, en þegar
til lengdar lætur ætla Bretar aðeins að eiga tvö
flugmóðurskip og hefur verið rætt um, að eitt skipa
þeirra verði selt til Ástralíu. Fjölga á kjarnorku-
knúnum árásarkafbátum, sem eru minni en eld-
flaugakafbátarnir og ekki búnir langdrægum kjarn-
orkueldflaugum.
Um miðjan þennan áratug munu Bretar taka í
notkun nýja gerð af orrustuþotum, svonefnda
Tornado F2-þotu, og þá er einnig væntanleg ný gerð
af Nimrod-þotum, sem mun gegna sama hlutverki
og AWACS-þoturnar, það er sinna eftirlits- og
flugstjórnarstörfum. Tvær sveitir Phantom-orr-
ustuþotna munu starfræktar áfram en ekki lagðar
niður við tilkomu Tornado-þotnanna, eins og áður
var áætlað. Bresku Phantom-þoturnar hafa átt
nána samvinnu við systurvélar sínar á Kefla-
víkurflugvelli og áherslan á auknar loftvarnir í
Bretlandi endurspeglar áhyggjur Breta af tíðari
ferðum sovéskra herflugvéla frá Kola-skaga suður
um Noregshaf og út á Atlantshaf.
__________________________________________Bj.Bj.
I Reykjavíkurbréf
!»♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 4. júli
Kanada og flutti þar fyrirlestra
við tvo háskóla. Var kjörinn heið-
ursdoktor við háskólann í Winni-
peg-
Síðast en ekki sízt minni ég á
boð biskups vors í páfagarð, hann
tók þar þátt í hinu mikla kirkju-
þingi, sem þar var haldið fyrir
nokkrum árum. Hann var þar
áheyrnarfulltrúi."
Þakklæti og
virðing
Biskup íslands, herra Sigur-
björn Einarsson, varð sjötugur 30.
júní sl. og lætur af biskupsstörf-
um 1. október nk. Það er engum
vafa undirorpið að Sigurbjörn
Einarsson er í hópi mikilhæfustu
kirkjuhöfðingja íslenzkra fyrr og
síðar. Þegar hann lætur biskups-
starfið í hendur eftirmanni sínum
verður þakklæti og virðing efst í
hugum þjóðarinnar: þakklæti
fyrir farsælt leiðtogastarf í ís-
lenzku þjóðkirkjunni og virðingin
fyrir þeim samferðarmanni, sem
hefur öðrum betur talað til þjóð-
arinnar tungu kærleikans og
kristindómsins í ölduróti samtím-
ans.
Þórarinn Þórarinsson, fyrrum
skólastjóri á Eiðum, sem lengi sat
í kirkjuráði undir forsæt’ biskups,
segir svo frá: „Þegar frá fyrsta
fundi er ég sat með honum í
kirkjuráði, varð mér ljóst að
Islendingar höfðu eignazt af-
burðamann fyrir biskup. í þau
seytján ár er við sátum saman í
þessu ráði styrktist þessi skoðun
mín, svo að segja með hverjum
fundi.
Svo byrjað sé á trúarskoðunum,
sem mestum uggnum ollu, kom
aldrei til neinna deilna, þótt
eitthvað bæri á milli að mínu mati
allra fyrst. Ef til þess kom að slík
mál bæri á góma, sem var afar
sjaldan, flutti biskup mál sitt af
slíkri hófstillingu, mannviti og
djúpri alvöru að ekki var hjá því
komizt að fallast á skoðun hans. í
máli hans birtist mér nýr skiln-
ingur á að vera „kallaður" til
starfa af æðri máttarvöldum en
ekki eigin skynsemi eða annarra.
Hér verða ekki upptalin þau mál
er kirkjuráð afgreiddi á þessum
árum, oftast að frumkvæði bisk-
ups. Nægir að minna á endurreisn
Skálholts og skólans þar, Hjálpar-
stofnun kirkjunnar og eflingu
æskulýðsstarfsins innan hennar,
til að sýna hvernig biskup hafði
forystu um „eflingu íslenzkrar
kristni og (að) styðja að trúar- og
menningaráhrifum þjóðkirkjunn-
ar“, eins og mælt er fyrir í 16.
grein áðurnefndra laga um kirkju-
þing og kirkjuráð. Það vakti at-
hygli okkar er sátum með biskupi
í kirkjuráði á fyrstu árum hans
þar, hversu skjótt hann hafði
yfirsýn yfir kristnihald í landinu,
jafnt í hinum dreifðustu, fámenn-
ustu og fátækustu byggðum sem í
þéttbýlinu. Það vakti einnig at-
hygli hversu annt honum var um
að allar þessar byggðir nytu sem
jafnastrar aðstöðu í kristnihaldi
sínu."
Mikilsmetinn
kirkjuhöfð-
ingi og
guðfræðingur
Ingólfur Ástmarsson segir svo í
afmælisgrein í Mbl. um Sigur-
björn Einarsson sjötugan:
„Dr. Sigurbjörn hefur verið af-
kastamikill rithöfundur. I hjá-
verkum með sínum inikla verka-
hring í prestsstöðu, prófessors-
störfum og biskupsembætti.
Mér telst svo til, að frá hans
hendi hafi komið út 19 bækur, 13
frumsamdar. Þar á meðal fræðirit
um Opinberun Jóhannesar. Sex
bækur þýddar úr erlendum málum
hafa komið út. Meðal þeirra má
nefna: Helztu trúarbrögð mann-
kyns, sem líklega er ekki síður
sjálfs hans verk en þýðing. Hann á
27 sálma í nýju sálmabókinni,
fimm af þeim eru frumsamdir.
Tímaritið Víðförla gaf hann út í
nokkur ár. Hann hefur einnig séð
um útgáfu merkisbóka. Eg minn-
ist Passíusálma í viðhafnarútgáfu
með formála biskups.
Ég minnist þess, að það var
Sigurbjörn Einarsson, þá ungur
maður, sem innleiddi passíu-
sálmalestur í útvarp. Hann las þá
sjálfur, framsögn afburða fögur.
Biskup vor er mikils metinn sem
kirkjuhöfðingi og guðfræðingur
meðal erlendra kirkjuleiðtoga og
guðfræðinga. Það var hans vegna,
sem stjórnarnefnd Lúterska
heimssambandsins hélt aðalfund
sinn hér á landi.
Hann hefur verið fenginn til
prédikunar á öllum Norðurlöndum
og boðinn til Grænlands til pré-
dikunar þar. Ennfremur hefur
hann þegið boð til Þýzkalands til
fyrirlestra þar í nokkrum borgum.
Þangað fór hann 1974. Hann hefur
einnig þegið boð til fyrirlestra-
halds í enskum háskólum — og
naut jafnframt heimboðs erki-
biskupsins í Kantaraborg. —
Hann hefur þegið heimboð til
Grimsby.
Hann hefur verið boðinn til
„Marxisti var
ég aldrei“
Dagblaðið Vísir birti viðtal við
fráfarandi biskup í tilefni af
sjötugsafmæli hans. Þar er vikið
að þjóðmálaviðhorfum hans á
yngri árum. Um það efni sagði
hann: „Ég var ungur mjög ákveð-
inn jafnaðarmaður og gekk í félag
jafnaðarmanna þegar það var
stofnað. Marxisti var ég aldrei og
þegar ég var ákveðnastur jafnað-
armaður á unglingsárum var ég
jafnframt eindregnastur kristinn
maður og fannst það falla mjög
vel saman."
Blaðamaður Vísis víkur að því
að Sigurbjörn Einarsson var árið
1949 í hópi þeirra sem ólu efa-
semdir í brjó^ti um aðild íslands
að NATO og spyr: „Ert þú sömu
skoðunar í dag og þú varst 1949?“
í svari biskups kom m.a. eftirfar-
andi fram: „Átlantshafsbandalag-
ið var að sjálfsögðu byggt upp með
tilliti til veru Islands í því og það
er annað mál, að þegar við erum á
annað borð komin í það, þá þurfti
að athuga það að nýju, hvort það
væri raunhæft, eðlilegt og verjan-
legt að ísland gengi úr þessu
bandalagi. Ég tel ekki raunsætt
að hverfa úr þessari fylkingu úr
því sem komið er ...“ (Leturbr.
Mbl.).
Um samskipti sín við Bjarna
heitinn Benediktsson segir biskup
í þessu viðtali: „Það var dálítið
furðulegur tími á meðan þessi
átök stóðu yfir en ég held að við
Bjarni höfum gegnum allt virt
Ragnhildur Helgadóttir afhendir Auði Auðuns Auðarbók.
hvor annan. Hann var minn ráð-
herra fljótlega eftir að ég tók við
embætti. Þá tókust með okkur
ágæt kynni. Ég man ekki eftir að
hafa farið erindisleysu til hans
með kirkjuleg málefni.
Bjarni fylgdi fast eftir lögunum
um Skálholt. Hann var sögumaður
og ég hafði orðið var við að hann
hafði áhuga á Skálholtsmálum
þegar við vórum að byrja að vekja
athygli á þeim. Hann kom á
Skálholtshátíðir, sem við héldum
undir berum himni í túnbrekkunni
í Skálholti. Ekki lét hann þann
málstað gjalda mín þótt þetta
væri á sama tíma og deilurnar
stóðu yfir.“
Bjarni heitinn Benediktsson,
þáverandi kirkjumálaráðherra, og
herra Sigurbjörn Einarsson, bisk-
up, vóru óumdeilanlegir leiðtogar,
hvor á sínu sviði, og samátak
þeirra um endurreisn Skálholts-
staðar mun bera hátt í íslenzkri
sögu. En þar komu margir fleiri
við sögu, m.a. innan Skálholtsfé-
lagsins, sem dyggilega vann að
endurreisn Skálholtsstaðar.
í hugum íslenzkrar þjóðar er
Sigurbjörn Einarsson, biskup,
hinn mikli meistari orðsins, bæði í
ræðu og riti, og að baki hrífandi
framsetningar býr víðfeðm þekk-
ing og leiftrandi greind. Hann er
fyrst og fremst kristniboði meðal
þjóðar sinnar; predikari, sem með
trúarsannfæringu sinni, listrænni
túlkun, einlægni og hreinskiptni
hefur náð eyrum þjóðarinnar.
Þegar hann lætur af löngu og
farsælu biskupsstarfi er sá Islend-
ingur vandfundinn, sem ekki býr
yfir þakklæti og hlýhug í garð
Biskupshjónin Magnea Þorkels-
dóttir og Sigurbjörn Einarsson.
þeirra hjóna, frú Magneu Þorkels-
dóttur og herra Sigurbjörns Ein-
arssonar, fyrir leiðsögn þeirra og
margþætt störf í þjóðkirkjunni.
Audarbók
Auduns
Landssamband sjálfstæðis-
kvenna og Hvöt, félag sjálfstæðis-
kvenna í Reykjavík, hafa gefið út
Auðarbók Auðuns, sem hefur að
geyma, auk formála Ragnhildar
Helgadóttur, 18 ritgerðir um
margvísleg efni, sem öll eru innan
áhugasviðs frú Auðar. Á titilblaði
bókarinnar stendur:
„Þetta rit er helgað brautryðj-
andanum Auði Auðuns i tilefni
sjötugsafmaiis hennar hinn 18.
febrúar 1981“
Auður Auðuns er brautryðjandi
um mjög margt í sögu íslenzkra
kvenna. Hún er fyrsti íslenzki
kvenlögfræðingurinn; lauk emb-
ættisprófi 1935. Hún varð og fyrsti
kvendómarinn í landinu. Hún er
eina konan sem gegnt hefur stöðu
borgarstjóra í Reykjavík og eina
konan sem gegnt hefur ráðherra-
störfum í ríkisstjórn hérlendis, en
hún var dóms- og kirkjumála-
ráðherra í ráðuneyti Jóhanns heit-
ins Hafstein. Auður Auðuns var
bæjar- (borgar-) fulltrúi í Reykja-
vík 1946—1970, í bæjar- (borgar-)
ráði 1952—70 og forseti borgar-
stjórnar 1954—1959 og 1960—
1970. Hún sat á Alþingi sem
varaþingmaður 1947—49 en var
kjörin þingmaður Reykvíkinga
1959 og sat á Alþingi til 1974. Hún
gegndi margvíslegum trúnaðar-
störfum innan Sjálfstæðisflokks-
ins, m.a. formennsku í Hvöt og
Landssambandi sjálfstæðiskvenna
og sat í miðstjórn flokksins um
árabil.
Guðmundur H. Frímannsson,
sem skrifar ritdóm um Auðarbók
Auðuns í Mbl., segir m.a. svo um
Auði: „Hún hefur ekki talað hæst
um kvenréttindi, enda skiptir það
ekki öllu máli endanlega, hver
hefur hæst á hverjum tíma, en
hún hefur orðið fyrsta konan til að
neyta margra þeirra réttinda, sem
konum vóru veitt 19. júní 1911.
Það er mun mikilvægara þegar
formlegum réttindum hefur verið
náð. Það sýnir öðrum konum að
þær geta öðlast virðingu og völd,
ef þær kæra sig um að sækjast
eftir þeim og það sýnir líka, að
lögin eru ekki dauður bókstafur.“
Ragnhildur Helgadóttir, fyrrv.
alþingismaður, orðar þetta svo í
formála fyrir bókinni: „Auður
hefur alla tíð verið mikil kvenrétt-
indakona. Mestum árangri hefur
hún náð á því sviði með þeim
sporum, er hún sjálf steig með
miklum sóma inn á nýjar brautir
og efldi þannig kjark og þrótt með
konum.“
Þátttaka kvenna í sveitarstjórn-
ar- og þjóðmálum hefur ekki orðið
jafnmikil og vænta hefði mátt
með hliðsjón af framvindu í ná-
grannaríkjum. Engin stjórnmála-
flokkur, íslenzkur, hefur þó af jafn
mörgum konum að státa í þjóð-
málaforystu og Sjálfstæðisflokk-
urinn. Ingibjörg H. Bjarnason,
fyrsta konan sem kjörin var á
Alþingi, 1922, var ein af stofnend-
um íhaldsflokksins og síðar Sjálf-
stæðisflokksins. Síðan hefur mörg
konan gegnt fulltrúastarfi fyrir
Sjálfstæðisflokkinn, bæði í sveit-
arstjórnum og á Alþingi, en hlutur
kvenna er þó enn langtum of lítill.
En fordæmi Auðar Auðuns er
lýsandi vegvísir.
Forvitnileg bók
Auðarbók Auðuns geymir marg-
þættan fróðleik í framsetningu
ágætra höfunda. Guðmundur H.
Frímannsson rekur efnisþætti
hennar í ritdómi með þessum
orðum:
„I þessa bók hefur verið safnað
saman 18 ritgerðum, 8 eftir konur
og 10 eftir karla, og fjalla þær um
margvísleg efni, en allar tengjast
þær hugðarefnum Auðar Auðuns.
Fjórar ritgerðanna eru um lög-
fræðileg efni eða lagadeild Há-
skólans. Agnar Kl. Jónsson rifjar
upp atvik frá því, er hann sat í
lagadeild fyrir fimmtíu árum.
Ingibjörg Rafnar fjallar um rétt-
arhjálp án endurgjalds sem tæki
til að ná því takmarki að allir
njóti jafnræðis fyrir lögunum.
Baldur Möller fjallar um ríkis-
borgararétt og Steinunn Margrét
Lárusdóttir um upptöku ólöglegs
sjávarafla og vanda, sem fylgir
reglugerð þar um frá 1976. Fimm
greinar huga að baráttu kvenna
fyrir réttindum sinum. Ólöf Bene-
diktsdóttir greinir frá lífshlaupi
og baráttu Þorbjargar Sveinsdótt-
ur. Kristín Norðfjörð segir frá
tveimur baráttukonum fyrir
mannréttindum í Sovétríkjunum,
Nadezhdu Mandelstam, eiginkonu
Osips Mandelstam, ljóðskálds,
sem var myrtur í hreinsunum
Stalíns, og Natalyu Gorbanev-
skayu, sem er menntuð í málvís-
indum, en hefur eytt drýgstum
hluta starfsævi sinnar í baráttu
gegn yfirvöldum í austurvegi og
hefur gefið út A Chronicle of
Current Events, sem flytur fregn-
ir af föngum í Sovétríkjunum.
Bessí Jóhannsdóttir segir frá Ingi-
björgu H. Bjarnason, fyrstu kon-
unni, sem sat á Alþingi, og
aðdragandanum að kosningu
hennar. Esther Guðmundsdóttir
veltir fyrir sér, hvort réttlætan-
legt sé að veita konum réttindi
umfram karla um tíma, til að þær
standi jafnar að vígi í samkeppn-
inni við karla. Gísli Jónsson segir
frá 7. júlí 1915.
Ein ritgerð greinir frá fræðslu-
málum í Reykjavík og er eftir
Áslaugu Friðriksdóttur, önnur frá
velferðarmálum aldraðra og
sjúkra í Reykjavík, eftir Þóri Kr.
Þórðarson, en bæði þessi viðfangs-
efni hafa verið Auði Auðuns kær
um dagana. Geir Hallgrímsson og
Ólafur Björnsson lýsa þáttum úr
sögu Sjálfstæðisflokksins. Friðrik
Friðriksson fjallar um ímynd
Lange af markaðssamhyggju og
gagnrýni á þessa ímynd. Matthías
Johannessen veltir fyrir sér frelsi
listamannsins til orðs og æðis og
þeirri tilhneigingu sósíalista að
beygja öll mannanna verk undir
eitt allsherjar markmið. Kjartan
Gunnarsson svarar þeirri stað-
hæfingu, sem nýlega hefur komið
fram um herstöðina í Keflavík, að
hún gegni ekki sama hlutverki og
áður. Sigríður Snævarr lýsir
kenningum Hönnu Arendt um
uppruna alræðisstefnunnar og
setur fram gagnrýni á hana.
Halldór Guðjónsson rekur hug-
myndir um, hvert verði hlutverk
menntakerfisins á næstu árum og
áratugum."
Ritnefnd Auðarbókar Auðuns
skipuðu: Elín Pálmadóttir, blaða-
maður, Hannes H. Gissurarson,
sagnfræðingur, og Ragnhildur
Helgadóttir, fyrrv. alþingismaður.