Morgunblaðið - 02.02.1982, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR 1982
Sigurverk
Mozart og Konstansa
(Sigurður Sigurjónsson og Guðlaug María Bjarnadóttir).
Leiklist
Sveinbjörn I. Baldvinsson
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
AMADEUS
Eftir Peter Shaffer
Þýðing: Valgaróur Egilsson/Katrín
Fjeldsted
Leikstjórn: Helgi Skúlason
Leikmynd/ búningar: Björn G.
Björnsson
Lýsing: Árni Baldvinsson
Tónlist: Mozart/Salieri
Illjóóband: Þorkell Sigurbjörnsson
Eins og gjörla hefur komið fram
á síðum blaða síðutu vikurnar er
Bretinn Peter Shaffer meðal
þekktustu leikskálda samtíðarinn-
ar og verk hans, Amadeus, mikið
sigurverk, sem sýnt hefur verið
við fádæma góðar undirtektir víða
um heim allt frá því það var frum-
sýnt í breska þjóðleikhúsinu 2.
nóvember 1979. Shaffer breytti
verkinu reyndar töluvert eftir það
fyrir frumsýninguna í New York í
desember 1980 og hefur endur-
skoðaða útgáfan verið lögð til
grundvaílar síðari uppfærslum,
m.a. í þjóðleikhúsinu í London.
Mun það fáheyrt að geysilegu
gangstykki sé breytt verulega eft-
ir fyrstu frumsýningu og það af
höfundi sjálfum. Amadeus hefur
þegar farið víðar um heiminn en
þekktasta verk Shaffers til þessa,
Equus, sem LR sýndi á sínum
tíma. Það má því ljóst vera að
grunnurinn sem sýning Þjóðleik-
hússins er byggð á er traustur.
Aðstandendur sýningarinnar
hafa valið að fylgja mjög náið
fyrirmælum höfundar og fordæmi
Salieri (Róbert Arnfinnsson)
erlendra manna við uppsetningu á
þessu verki. Það finnst mér guðs
þakkar vert. Shaffer og leikstjór-
inn Peter Hall hættu ekki fyrr að
breyta Amadeusi, en þeim fannst
það orðið fullkomið. Eg leyfi mér
að efast um að það hefði verið til
bóta að ætla að gera einhverjar
endurbætur á því verki.
Þetta þýðir hins vegar engan
veginn að sýning Þjóðleikhússins
sé eitthvað síður áhugaverð eða
minna sigurverk í sjálfri sér, en ef
leitað hefði verið einhverra nýrra
og „frumlegra" leiða. Til þess að
Amadeus fái notið sín á leiksviði
þarf allt að ganga þar eins og
klukka. Smávægilegustu hnökrar í
lýsingu, staðsetningum, hraða og
skiptingum geta eyðilagt verkið,
þrátt fyrir góðan leik. Það er
skemmst frá að segja að mér
fannst frumsýningin á Amadeusi í
Þjóðleikhúsinu ganga hnökralaust
fyrir sig, hvað þetta varðar og án
efa eiga þessi atriði þó eftir að
fullkomnast enn meir í síðari sýn-
ingum. Einnig var gleðiefni, hve
þýðingin var vel gerð.
Það eru þrjú stór hlutverk í
verkinu. Þrjár manneskjur. Hitt
eru manngerðir, hálfgerðar dúkk-
ur. Ég sé ekki ástæðu til að fja.Ha
sérstaklega um meðferð einstakra
leikara á þessum manngerðahlut-
verkum. Mér þóttu allir gera þeim
góð skil. Þetta eru fremur lítil, yf-
irborðsleg, og því vanþakklát hlut-
verk, sem þó verður að fara með af
kostgæfni. Þeir Gísli Alfreðsson,
Hákon Waage, Valdemar Helga-
son, Flosi Ólafsson, Árni Tryggva-
son og Sigurður Skúlason gerðu
það jafnan úr persónum sínum,
sem efni stóðu til. Sama má segja
um þá leikara sem fóru með þögul
hlutverk í sýningunni.
Efni leikritsins er á þá leið að
tónskáldið Salieri sem var í kring-
um aldamót 17. og 18. aldar jafn
heimsfrægur og hann er gleymdur
nú, segir áhorfendum sína útgáfu
af samskiptum hans við Wolfgang
Amadeus Mozart. Salieri var ljóst
að Mozart var snillingur og taldi
hann rödd guös. Þykir honum sem
Fyrsta mynd
kvikmynda-
hátíðar 1982
Fyrsta mynd kvikmyndahátíðar 1982
TIJLIPÁÁ
Finnland 1980.
Stjórn og handrit: Pirjo Honkasaao
og Pekka Lehto.
Kvikmyndataka: Kari Sohlberg,
Perti Mutanen, Raimo Paananen.
Tónlist: Hekki Valpola.
Þá er fjórða kvikmyndahátíðin
hafin með pomp og prakt. Meira
segja búið að draga hingað fjóra
merka kvikmyndaleikstjóra og tvo
frá nágrannalandi okkar Finn-
landi, þau Pirjo Honkasalo og
Pekka Lehto, og skötuhjúin Juliet
Berto og Jean-Henri Roger, alla
leið frá Frakklandi. Sýnir þetta
mikinn dugnað framkvæmda-
stjóra hátíðarinnar Örnólfs Árna-
sonar enda hælir hann fram-
kvæmdastjórninni óspart í for-
mála hátíðardagskrár. Er það svo
sem í besta lagi því myndaval
virðist óvenju vel lukkað að þessu
sinni. Allt frá hressustu klám-
mynda-dúdíum uppí ljóðræn
skrautverk einsog „Northern
'82
Kvíkmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
Lights" eftir John Hanson og Rob
Nilsson. Þá er yfirlit yfir íslensk-
ar myndir ’80—’81. Unglingar og
börn hafa heldur ekki gleymst og
er það vel.
Eg sagði í upphafi máls að há-
tíðin hefði hafist með pompi og
pragt. Þetta er máski orðum aukið
því dauflegra upphaf hátíð getur
ekki. Einhver samtíningur af fólki
sest í A-sal Regnbogans. Hlustar á
ræðustúfa. Klappar fyrir ókunn-
ugu fólki og síðan horfa menn á
tveggja og hálfs tíma mynd í ein-
um rykk. Af hverju ekki að lyfta
svolítið febrúarskammdeginu með
glæsilegri opnunnarathöfn? Væri
ekki upplagt að fá hingað svo sem
Án
ástar
ÁN ÁSTAR
Stjórn: Bonnie Sherr Klein.
Kvikmyndataka: Pierre Letarte.
Kvikmyndahátíð ’82.
Regnboginn.
„Engin ástarsaga" heitir 6f
mínútna heimildarkvikmynd frá
„National h’ilm Board of Canada"
sem nú er sýnd á kvikmyndahátíð
í Regnboganum. Eins og nafnið
gefur til kynna er hér ekki á ferð-
inni rósrauð ástarsaga. Enda
myndin gerð í þeim tilgangi að
svipta hulunni af starfsemi sem
ranglega er kennd við ást, það er
klámiðnaðinum. Tekst höfundum
myndarinnar, kvikmyndaleik-
stjóranum Bonnie Sherr Klein og
fyrrum nektardansmær, Lindu
Lee Tracey, all sæmilega að sýna
inní þá tilfinningasnauðu veröld
sem hefur að yfirvarpi ástarguð-
inn Eros. Annars held ég að mynd
þessi höfði frekar til kvenfólks en
karla, vegna þess að höfundarnir
eru konur. Að vísu eru kvaddir til
sögunnar karlmenn sem á einn
eða annan hátt tengjast klámiðn-
aðinum. Meðal annars lýsir einn
klámkvikmyndaleikari svo auka-
verkunum starfs síns: Eitt sinn
svaf ég hjá konu. Ég hafði ekki
fyrr lagt mig eftir ástarleikinn að
hún spyr: „Eigum við ekki að
byrja aftur?" Eg svara, að ég sé
þreyttur. Þá rís hún upp við dogg
og segir með þjósti: „Ég sá þig
gera það fimm sinnum í röð í sein-
ustu kvikmynd." „Já, en hún var
tekin á viku vina mín.“ Við þetta
svar snarast konan á braut.
Þetta litla dæmi sýnir máski
best hve klámið getur ruglaö veru-
leikaskyn fólks. Það dregur upp
ýktar og rangsnúnar myndir af
því sem ætti að vera hvað eðli-
legast í samskiptum tveggja
mannvera. Jafnvel svo sakleysis-
legir hlutir sem myndir af nöktum
glæsipíum í blöðum geta haft víð-
tæk áhrif. Þannig fyllast þær kon-
ur sem ekki falla inní glæsikonu-
ímyndina vanmáttarkennd og
karlmenn miða ósjálfrátt við hin-
ar glæstu fyrirmyndir. Þá virðist
klámið gætt svipuðum eiginleik-
um og fíkniefni. Það æsir menn en
svalar ekki. Líkt og eiturlyfjaneyt-
andinn sem sækist eftir símagn-
aðri áhrifum svo leitar klámneyt-
andinn að æ stórkostlegri uppá-
ferðum. Uns skilin milli hins heil-
brigða og hins úrkynjaða mást út.
í myndinni er forðast að sýna
hinar skelfilegri hliðar klámsins
eins og barnaklám og sadisma.
Hins vegar eru málin rædd fram
og aftur af fullri hreinskilni. Þá
eru fróðleg viðtöl við „topp“-menn
í faginu. Kom í ljós í einu slíku að
klámmyndaiðnaðurinn í N-Amer-
íku veltir meira fjármagni en
samanlagður kvikmynda- og
hljómplötuiðnaðurinn. Þá var
upplýst að meirihluti hinna tutt-
ugu þúsund klámbúla sem starf-
ræktar eru á þessu svæði er
stjórnað af mafíunni. Þessi hrika-
lega staðreynd fyllti mann hálf-
gerðu vonleysi. Þó var fjarri því að
höfundar myndarinnar væru
svartsýnir. Gáfu jafnvel í skyn að
kvenréttindasamtök í N-Ameríku
skæru senn upp herör gegn þeirri
viðurstyggilegu niðurlægingu sem
klámiðnaðurinn býr konunni. Við
skulum vona að blessuðum konun-
um verði eitthvað ágengt, það er
helst að heimurinn breytist
eitthvað fyrir þeirra tilstuðlan.
Höfundar myndarinnar og yfirljósmyndari Hustler (lengst til hægri).