Morgunblaðið - 02.02.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR 1982
13
guð hafi brugðist sér með því að
láta „óvandaðan strákhvolp"
vinna verk sitt á jörðinni með
tónlist. Gerir hann Mozart allt til
óyndis i baráttu sinni gegn hinum
rangiáta himnaföður og á þannig
þátt í næsta ömurlegum endalok-
um „undrabarnsins".
Salieri lifði Mozart um ein þrjá-
tíu ár og upplifir að tónlist hins
síðarnefnda nýtur æ meiri hylli,
meðan hans eigin verk falla í
gleymsku. Hann ákveður því að
koma nafni sínu á spjöld sögunnar
þrátt fyrir allt með því að koma
þeirri sögu á kreik að hann hafi
byrlað Mozart eitur.
Salieri á í mikilli innri baráttu
þar eð hann skynjar snilld Moz-
arts löngu áður en samtíðarmenn
þeirra, og hann berst því við vor-
kunnsemi sína þegar halla tekur
undan færi fyrir Mozart svo um
munar. En reiði hans gagnvart
guði er vorkunnseminni gagnvart
Mozart þó yfirsterkari.
Róbert Arnfinsson leikur Sali-
eri. Sem af ofansögðu má ráða er
þetta erfitt hlutverk og þá ekki
síst vegna þess, að Salieri er á
sviðinu allan tímann, einatt einn,
og þar að auki yngist hann og eld-
ist nokkrum sinnum í sýningunni
um 30-40 ár á nokkrum sekúndum
á sviðinu. Það eru ekki margir
leikarar sem eiga möguleika á að
fara með hlutverk á borð við
þetta. Ekki á íslandi og sennilega
ekki í heiminum. Róbert Arn-
finnsson er einn hinna fáu. Á
frumsýningunni voru nokkrir
hnökrar á textaflutningi Róberts,
en það breytist væntanlega á
næstu sýningum. Hvað varðar
stökkin fram og aftur í tímanum
sýndi Róbert fádæma ögun og
nákvæmni og þurfti enda að gera
hlé á leiknum snemma í sýning-
unni vegna lófataks áhorfenda
þegar Salieri breyttist á andartaki
úr farlama öldungi í mann á besta
aldri.
Guðlaug María Bjarnadóttir fer
með hlutverk Konstönsu, konu
Mozarts. Guðlaug hefur síðan hún
útskrifaðist úr Leiklistarskóla Is-
lands 1977 einkum leikið í Alþýðu-
leikhúsinu. Er þetta fyrsta meiri
háttar hlutverk hennar í Þjóð-
leikhúsinu. Hlutverk Konstönsu
býður upp á marga möguleika og
krefst jafnframt margvíslegra
hæfileika. I upphafi er Konstansa
kát stelpa, miðlungi vitræn. En í
lokin lífsreynd og buguð ekkja eft-
ir bláfátækan en skemmtilegan
snilling.
Mér fannst Guðlaug María skila
sínu hlutverki fullkomlega í sýn-
ingunni. Einkum var leikur henn-
ar áhrifamikill undir lok verksins,
enda þá náð hápunkti þess. Atrið-
ið þegar Mozart deyr í örmum
Konstönsu og Salieri heyr loka-
orrustu sína við samviskuna, er af
því tagi að sé það ekki leikið frá-
bærlega af öllum þeim þremur
leikurum sem þar koma við sögu,
er það banabiti sýningarinnar. I
sýningu Þjóðleikhússins lyftir
þetta atriði verkinu svo hátt sem
kostur er í dramatísku verki. Það
var hrein og skær upplifun að sjá
þetta gerast á íslensku leiksviði.
Það er sjaldgæft.
Sigurður Sigurjónsson leikur
titilhlutverkið. Wolfgang Amade-
us Mozart. Sigurður hefur þegar
öðlast umtalsverða frægð sem
leikari, einkum sem gamanleikari.
í Amadeusi njóta sín vel hæfileik-
ar Sigurðar á því sviði. En þeir
einir myndu þó duga honum
skammt. I hlutverki Mozarts vinn-
ur Sigurður Sigurjónsson listræn-
an sigur. Maðurinn sem er búinn
að fá þjóðina til að veltast um af
hlátri með gamanleik sínum, m.a.
í sjónvarpi, er í sýningu Þjóðleik-
hússins í gervi manns sem lífið
brosir við í upphafi en ævi hans
breytist í mikinn harmleik er á
líður. Undir lok sýningarinnar
skömmu áður en Mozart deyr flyt-
ur hann eintal þar sem hann rifjar
upp líf sitt í allri þess fjarlægu
dýrð og nálægu eymd. Það eintal
sem og dauði Mozarts í þessari
sýningu verður undirrituðum
sennilega ógleymanlegt.
Það þykir ekki beint fínt um
þessar mundir að vera hrifinn af
einhverju, enda tilfinningar ekki í
tísku. Ég hef því sjálfsagt fremur
ófína skoðun á Amadeusi Þjóð-
leikhússins. Mér finnst sýningin
nefnilega frábær. Hún er öilum
aðstandendum til mikils sóma og
þó sérstaklega þeim þremur leik-
urum sem bera hana uppi, Róbert
Arnfinssyni sem enn einu sinni
sýnir hve mikilhæfur leikari hann
er, Sigurði Sigurjónssyni sem hér
með hefur skipað sér í sveit okkar
fremstu leikara og Guðlaugu
Maríu Bjarnadóttur, sem vonandi
er komin á Þjóðleikhússfjalirnar
til að vera þar til frambúðar.
Þessu fólki hefur undir stjórn
Helga Skúlasonar tekist að skapa
sýningu sem að mínum dómi
stendur upp úr hinni tilfinn-
ingasnauðu og sjálfumglöðu ís-
lensku meðalmennskumenningu.
eitt stykki stjörnu? Hefja hátíðina
í Breiðvang undir stjórn fag-
manns á borð við Ingólf Guð-
brandsson sem virðist kunna
manna best að dreifa skammaeg-
ismyrkrinu. Síðan um miðja nótt
mætti setja á svið skandal þar
sem stjarnan heimsfræga léki að-
alhlutverkið (að sjálfsögðu vel
æfð). Þar með kæmist kvikmynda-
hátíðin á allra varir og ísland í
slúðurdálka erlendra stórblaða.
Slíkt væri ekki bara góð land-
kynning heldur dægileg skemmt-
an fyrir landslýð.
Undirritaður hafði satt að segja
kviðið fyrir opnunarmynd þessar-
ar hátíðar því j fyrra hófst kvik-
myndahátíðin á einu hrútleiðin-
legasta verki kvikmyndasögunnar
„Perceval le Gallois" eftir Eric
Rohmer. Og í þetta sinn ætluðu
mennirnir að sýna finnska kvik-
mynd um „.. dularfyllsta höfund
allra tíma í Finnlandi". Birtist
með fréttatilkynningu hátíðar-
nefndar mynd af tötralegum
mannverum að sullast með lík-
vagn í forareðju. Það er máski
ekki verra að fara með neikvæðu
hugarfari í bíó. í það minnsta
hreif hin finnska opnunarmynd
mig svo að tveggja og hálfs tíma
striklotan rann fyrir sjáöldrin
þjáningarlaust. Er myndin að
þessu leyti ólík ýmsum skandinav-
ískum myndum sögulegs eðlis.
Fannst mér raunar að hér væri á
ferð stórmynd ættuð frá Rúss-
landi fremur en Finnlandi. Ef til
vill á þessi austræni blær rætur að
rekja til þeirrar sögulegu stað-
reyndar að á þeim tíma er myndin
gerist, um eða rétt uppúr aldamót-
um, er Finnland hluti Rússaveldis.
Rússneskir embættismenn stjórna
ráðuneytum og Rússneska er
opinbert mál. Var áhorfandinn
stöðugt minntur á þessa óþægi-
legu staðreynd og var ekki frá því
að hugurinn hvarflaði frá mynd-
inni af Nikúlási rússakeisara (sem
hvað eftir annað bar fyrir í
sviðsmynd) til „Konesa" Brezhnev.
Þeir kumpánar hefðu vart þurft
að skipta á búningum eftir að hin
skínandi „sól frelsisins" bættist í
orðusafn Flokksleiðtogans.
Nú er þrátt fyrir að mynd þessi
bæri svo austrænt svipmót komst
ég ekki hjá því að bera hana sam-
an við rammíslenskt verk sem nú
um stundir skrýðir fjalir íslensks
leikhúss. Er hér átt við Sölku
Völku. Mér fannst hinu sögulega
andrúmslofti svipa saman í þess-
um verkum. Þá eru aðalpersón-
urnar ekki svo ólíkar. I báðum til-
vikum er um að ræða táknmyndir.
Manneskjur sem fylgja hinni tæru
rödd samviskunnar. Þó er sá
grundvallarmunur í persónugerð-
unum að Laxness gerir Sölku dá-
lítið kostulega. Hún er nefnilega
gædd peningaviti sem er raunar
það haldreipi sem hún skorðar sig
við í tilverunni. Rithöfundurinn
Maiju Lassila sem sagt er frá í
„Tulipáá“ er hins vegar ger-
sneyddur slíku hyggjuviti. Hann
er svo flekklaus í trú sinni á hina
upphöfnu alþýðustétt að peningar
eru skítur í hans augum. Enda
gera höfundar myndarinnar sér
far um að sýna hann sem lýsandi
kyndil í veröld sem byggð er ann-
ars vegar fátækum góðmennum og
hins vegar bjargálna illmennum. I
slíkri veröld sviptir smá snefill af
sjálfsbjargarviðleitni menn helgi-
ljómanum. Er leitt til þess að vita
að jafn frábærir listamenn og þau
Pirjo Honkasalo og Pekka Lehto
skuli svo njörvuð við svart-hvíta
lífssýn. Vonum að slikur hugar-
fjötur verði ekki til staðar í þeirra
næstu mynd. Þá er þess óskandi
að þau gefi kvikmyndtökumönn-
unum Kari Sohlberg, Perti Mutan-
en og Raimo Paantanen aftur
færi, því þar eru á ferð fyrsta
flokks fagmenn.
UMBOÐSMENN
OKKAR VITA ALLT UM
STÆKKUNARTILBOÐIÐ
SEM GILDIR ALLT ÁRIÐ’82
SPURÐU ÞÁ BARA!

HfiNS PETERSEN HF
TRYGGÐU GÆÐIN -TAKTÁ KODAK
Heildsölubirgöir:
Toledo
Nokkravogi 54,
Einar Ásgeirsson,
sími 34391
°g
Ásgeir Einarsson,
sími 78924.
Með Útsýn til Austurheims
Ferð hinna vandlátu
Singapore — Thailand. Brottför 28. febrúar
2 nætur í Kaupmannahöfn gist á hótel Admiral
3 nætur í Singapore gist á hótel Holiday Inn
2 nætur í Bangkok gist á hótel Montien
10 nætur í Pattaya gist á hótel Pattaya Palace
Farnar verða kynnisferðir í Singapore og Bangkok, en í Patt-
aya verður slappað af við ströndina.
íslenskur fararstjóri fylgir hópnum alla leiðina.
Verð frá kr. 17.390,-
Innifalið er: Flugfargjald, gisting, morgunverður, flutningur til
og frá flugvelli og fararstjórn.
rjgfB
Ferðaskritstofan

Rvík
sími
26611
24106
Ak.
sími
22911