Morgunblaðið - 18.03.1982, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. MARZ 1982
25
Bókmenntaviðurkenning Almenna bókafélagsins
Riddarar hring-
stigans eftir
Einar Má Guð-
mundsson hlaut
fyrstu verðlaun
„Riddarar hringstigans er skáldsaga. Hún fjallar um nokkra örlagaríka
daga í lífi drengs í Reykjavík og um félaga hans og umhverfi. Sagan er
hugmyndarík og skáldlega sögð með mjög persónulegum stíl.“ — Framan-
greind tilvitnun er umsögn þriggja manna dómnefndar Almenna bókafélags-
ins, er dæmdi verk þau er bárust í samkeppni þeirri er félagið efndi til í
tilefni 25 ára afmælis þess vorið 1980. Höfundur „Riddara hringstigans“ er
Einar Már Guðmundsson, 27 ára að aldri, nemandi í almennri bókmennta-
sögu við Kaupmannahafnarháskóla.
Ónnur verðlaun í bókmenntasamkeppninni hlaut séra Bolli Gústavsson
fyrir „Vorgöngu í vindhæringi“. Um það verk segir dómnefnd svo: „í bókinni
skiptast á óbundið mál og Ijóð í frjálsu formi. Efn>ð er sótt í líf fólksins á
Oddeyri við Eyjafjörð og gefur trúverðuga hugmynd um andrúm tiltekins
staðar á árunum eftir stríðið."
Aukaviðurkenningu hlaut svo
ísak Harðarson, fyrir Ijóðabókina
„Þriggja orða nafn“. Um hana seg-
ir dómnefndin svo: „Þriggja orða
nafn er ljóðabók. Hún er eftirtekt-
arverð tilraun til að lýsa í nútíma-
legum ljóðum leit ungs manns að
andlegri staðfestu og guðstrú."
Dómnefnd Almenna bókafélags-
ins skipuðu þeir Eiríkur Hreinn
Finnbogason norrænufraeðingur,
Kristján Karlsson bókmennta-
fræðingur og Gísli Jónsson
menntaskólakennari. Fyrsta við-
urkenning nam 70 þúsund krón-
um, önnur viðurkenning 30 þús-
und krónum, og aukaviðurkenn-
ingin 20 þúsund krónum. Dulnefni
Einars Más með skáldsögunni var
„Hreinn", Bolli nefndi sig „Bjólf
Bárðarson" og ísak „ísak Imask“.
Upphaf þessarar bókmenntavið-
urkenningar er það, að á 25 ára
afmæli sínu vorið 1980 ákvað Al-
menna bókafélagið að verja 100
þúsund krónum, sem þá voru 10
milljónir króna, til bókmenntavið-
urkenningar fyrir frumsamið ís-
lenskt bókmenntaverk áður
óprentað. Upphæðin skyldi veitt
einu til þremur verkum eftir því
sem dómnefnd ákvæði. Hæsta við-
urkenning skyldi þó aldrei nema
lægri upphæð en kr. 50 þúsund,
þ.e. 5 milljónum gamalla króna.
Handritum merktum dulnefnum
skyldi skilað fyrir árslok 1981.
Dómnefndin tók síðan til starfa
snemma í janúar síðastliðnum. Þá
höfðu borist í þessa bókmennta-
samkeppni 35 handrit — ljóð, leik-
rit, skáldsögur o.fl. Dómnefndin
lauk störfum 9. mars sl. og ákvað
að skipta hinni auglýstu upphæð í
tvennt og veita einu handriti
aukaviðurkenningu að fengnu
samþykki Almenna bókafélagsins.
Umslög annarra þátttakenda í
bókmenntasamkeppninni en
þeirra sem verðlaun hlutu, verða
ekki opnuð, og geta höfundar
handrita látið sækja þau á skrif-
Frá verðlaunaafhendingunni í gær, Eirikur Hreinn Finnbogason gerir grein
fyrir niðurstöðum dómnefndar. Aðrir á myndinni eru, talið frá vinstri: Bald-
vin Tryggvason formaður stjórnar Almenna bókafélagsins, dómnefndar-
mennirnir Gísli Jónsson menntaskólakennari og Kristján Karlsson bók-
menntafræðingur, og lengst til hægri er framkvæmdastjóri AB„ Brynjólfur
Bjarnason. Ljósm.: Kagnar Axelwton.
Verðlaunahafarnir: ísak Harðarson, Bolli Gústavsson og Einar Már Guðmundsson.
stofu Almenna bókafélagsins.
— Brynjólfur Bjarnason fram-
kvæmdastjóri félagsins sagði þó
áhuga vera á að gefa sum þeirra
út, og yrði væntanlega komið boð-
um til viðkomandi aðila. Handrit
þau er bárust voru fjölbreytt að
efni, að sögn dómnefndarmanna,
hið stærsta þeirra um 1000 vélrit-
aðar blaðsíður.
Bæði þeir Einar Már og séra
Bolli hafa áður gefið út bækur, en
ljóð og smásaga hafa birst opin-
berlega eftir Isak. Verðlaunarit-
verkin þrjú verða væntanlega öll
gefin út hjá Almenna bókafélag-
inu síðar á þessu ári.
„Þetta er gífurlega mikil bók!“
sagði Einar Már á blaðamanna-
fundinum, er hann var spurður
hvort hér væri mikið verk á ferð-
inni. „Þetta er fyrsta skáldsaga
sem ég lýk við, og hún er eiginlega
hluti af stærra projekti“ sagði
Einar ennfremur. „Persónurnar
eru mjög ungar að árum er þessari
bók lýkur, og þær eiga vonandi
langt líf fyrir höndum, þó það
skuli tekið fram að ég hef ekki í
hyggju að skrifa sögu þeirra fram
undir sjötugt! — Þetta er nýja
Reykjavík sem ég er að lýsa, árin
eftir eftirstríðsárin, sjötti áratug-
urinn, þó farið sé bæði fram og
aftur í tíma. Fullorðinn maður
talar með rödd lítils stráks, en það
á sér margar hliðstæður í heims-
bókmenntunum. — Lengi í smíð-
um? — Ætli ég hafi ekki haft
þetta verk í kollinum frá því ég
fæddist, en það fór að taka á sig
fasta mynd nú síðustu misseri.
— Nei, samkeppnin varð ekki til
þess að ég færi að skrifa, en hún
kann þó að hafa rekið á eftir, og er
alla vega jákvæð og kemur sér
mjög vel fyrir mig. Sagan hefði
hins vegar orðið til samt sem áð-
ur.
Sagan er skáldsaga, ekki ævi-
minningar eða byggð á eigin
reynslu. í bókinni eiga pærsónurn-
ar þó vonandi sína ævi og eru
mjög lifandi. Hún gerist í einu af
þessum nýju hverfum í Reykjavík,
„The City of Reykjavík", ekki
neinu sérstöku, Heimunum, Bú-
staðahverfi eða einhverju öðru,
heldur einhverju hverfi sem
byggðist upp á þessu timabili.
nesjum, sem í eiga sæti fulltrúar
Keflavíkur, Njarðvíkur, Hafna,
Sandgerðis, Garðs og Keflavíkur-
flugvallar, skuli vinna að sam-
ræmingu og endurskoðun á skipu-
lagi þess svæðis, sem tekur yfir
umrædd sveitarfélög og flug-
vallarsvæðið, eftir því sem þurfa
þykir. Til að gæta sérstaklega
hagsmunamála sem varða svo-
nefnd varnarsvæði situr í nefnd-
inni fulltrúi varnarmáladeildar
utanríkisráðuneytisins og er hlut-
verk hans að gæta skipulags-
hagsmuna Keflavíkurflugvallar og
afla samþykkis utanríkisráðherra
fyrir tillögum nefndarinnar.
Skipan samvinnunefndar um
skipulagsmá! á Suðurnesjum er í
fullu samræmi við skipulagslög
nr. 19/1964, sbr. 5. mgr. 3. gr. og
beint framhald þeirrar vinnu sem
þegar hefur verið unnin á þessu
sviði í fyrrverandi samvinnu-
nefnd, en þar er lagt til grund-
vallar sem víðtækast samráð
þeirra aðila sem svæðið byggja.
Með útgáfu reglugerðarinnar
hinn 15. mars er ekki annað að sjá
en utanríkisráðherra reyni að
gera að engu þá skipan mála sem
samráðherra hans og yfirmaður
skipulagsmála hefur ákveðið á
þessu svæði.
í annan stað er því mótmælt, að
utanríkisráðherra skuli gefa út
reglugerð, m.a. á grundvelli skipu-
lagslaga, án þess að minnsta sam-
ráð sé haft við skipulagsráðherra
um málið.
Enda þótt lög nr. 106/1954, sbr.
reglugerð um Stjórnarráð Islands
nr. 96/1969, feli utanríkisráðherra
framkvæmd varnarsamnings og
yfirstjórn mála innan varnar-
svæða, verður að líta svo á að hon-
um beri að fylgja íslenskum lögum
í einu og öllu að svo miklu leyti
sem á slíkt reynir, og m.a. hvað
skipulagsmál varðar, að gæta
þeirra ákvæða sem þau lög bjóða
með tilliti til almannahagsmuna
og hagsmuna þeirra sveitarfélaga
sem hlutaðeigandi svæði byggja.
Telja verður að ekki sé til of
mikils mælst að ekki sé beinlinis
gerð tilraun til þess að eyðileggja
það starf sem unnið er í félags-
málaráðuneytinu á umræddu sviði
og það án nokkurs samráðs við
ráðuneytið eða ráðherra.
Félagsmálaráðuneytið,
16. mars 1982.“
Húsin, gatan og hverfið gegna
ákveðnu hlutverki, og mynda sög-
unni ákveðna umgerð. Þetta er
ein, heil saga, en hún er þó þannig
upp byggð, að hver kafli er jafn-
framt sérstök saga.“
— Þú ert við nám í bókmennt-
um í Kaupmannahöfn, þar sem
sagan er skrifuð. Er mikill munur
á því sem nú er að gerast í islensk-
um og dönskum bókmenntum?
„Nei, er það nokkuð? Eru ekki
íslenskar bókmenntir að breytast í
danskar bókmenntir? — Og þó,
þetta eru eiginlega tveir ólíkir
heimar. Laxness segir að Skand-
inavar séu 800 árum á eftir okkur,
og þó það sé ef til vill full mikið
sagt, er talsvert til í því. Þeir eiga
ekki þessa sagnahefð sem við eig-
um hér. Danir hafa verið mjög
uppteknir af sexúelum vandamál-
um í bókmenntum sínum undan-
farin ár, og alls konar reynslusög-
ur kvenna hafa verið áberandi.
Þetta er eitthvað að breytast
núna, Danir eru að brjótast undan
kvennahreyfingunni, og ljóð þar
sem þeir leyfa pönkinu að fljóta
dálítið um æðar sér, eru talsvert á
dagskrá. — Ljóð eru ofarlega á
baugi í Danmörku, og það koma
hundruð ljóðabóka út árlega.“
Bolli Gústavsson hafði meðal
annars þetta að segja um verk
sitt: „Það er eiginlega á mótum
ljóðs og sögu, á vissan hátt endur-
minningaefni. Ég nota persónur
sem ég þekkti sem drengur, frá
þessu umhverfi í mótun, þar sem
sveitamenn á mölinni höfðu enn
ekki aðlagast hinu nýja umhverfi
og ekki fest þar rætur. — En þetta
er skáldskapur, og mjög veraldleg-
ur meira að segja!"
Isak kvaðst ekki vera alveg sam-
mála því áliti dómnefndarinnar,
að hann væri í ljóðum sínum endi-
lega að leita að guði. „Þetta er,
held ég, ekki beint guðsleit, heldur
alveg eins leit að einhverjum and-
legum verðmætum, en annars er
þetta svo nátengt mér, að ég er ef
til vill ekki fyllilega dómbær á það
hver uppskeran er.“
Þeir Einar Már og ísak eru báð-
ir Reykvíkingar, 27 og 25 ára að
aldri, en séra Bolli er Akureyring-
ur, 46 ára.
— AH
Jón Egilsson, sérleyfishafi á Akureyri:
Þeir, sem áður hafa gef-
ist upp, eiga enga heimt-
ingu á sérleyfum nú
„ÞAD er nú ekki allt satt og rétt, sem
Haukur Sigfússon segir i Morgun-
blaðinu í gær. Hann segir til dæmis
aA faðir sinn hafi ekið á þessari leið í
40 ár, væri það rétt hefði hann þurft
að fá meiraprófið 13 ára gamall. Sig-
fús hafði sérleyfi á þessari leið, Egils-
staðir — Mývatn, aðeins í 4 ár, frá
1963 til 1%6, er hann gafst upp og ég
tók við og ók þá fra Akureyri til Egils-
staða um Mývatnssveit og einu sinni í
viku til Seyðisfjaröar samkvæmt áætl-
un Smyrils, sem hófst 1975. Ég hef
sem sagt verið með þessa leið í 15 ár
og það má segja að hún hafi verið
rekin með tapi 13 fyrstu árin. Nú þeg-
ar leiðin er farin að skila hagnaöi vilja
þeir, sem áður gáfust upp, fá hana
aftur, þegar aðrir hafa auglýst hana
upp með ærnum tilkostnaöi," sagði
Jón Egilsson, eigandi Sérleyfisbíla
Akureyrar, í samtali við Morgunblað-
ið.
„Það virðist vera venjan í þessu,
að þegar þeir, sem gefizt hafa upp á
akstrinum, sjá að hann er farinn að
skila hagnaði, heimta þeir að fá
hann aftur. Það er talað um, að þeir
þurfi að halda uppi erfiðum vetrar-
samgöngum um landshluta sinn og
síðan komi aðrir og fleyti rjómann
ofan af sumarumferðinni. Þessir
menn virðast ekki gera sér grein
fyrir þeim augljósu staðreyndum,
að við höfum unnið þessa leið upp
með taprekstri og miklum auglýs-
ingakostnaði og geta þess ekki held-
ur, að undanfarin sumur hafa þeir
ekið farþegum um Austfirði og há-
lendið á vegum Ferðaskrifstofu
Austurlands og hafa jafnvel haft
svo mikið að gera við það, að þeir
hafa þurft að fá aðstoð frá Akur-
eyri. Maður sér ekki betur en þeir
hafi meira en nóg að gera á sumrin.
Þá eru talsverðar rangfærslur í
málflutningi Austfirðinganna, þeir
segja að við höfum ekki lagt út í
mikinn kostnað vegna leiðarinnar
og séum með 8 til 15 ára gamla bíla.
Það er bara alls ekki rétt, við erum
til dæmis með spánnýjan og glæsi-
legan 56 sæta bíl sem við fengum í
fyrra, sem meðal annars er í þess-
um ferðum. Þá segir Haukur í um-
ræddu viðtali, að hann hafi einu
sinni farið niður á Seyðisfjörð á bíl
sínum þann dag, sem Smyrill var
þar og hafi honum þá verið hótað
handtöku, kæmi slíkt fyrir aftur.
Það vill nú svo til að okkur er kunn-
ugt um að hann fór miklu oftar
niður á Seyðisfjörð en einu sinni og
endaði það með því, að sérleyfishaf-
arnir á þessum leiðum kvörtuðu. Þá
tala þessir menn um það, að við
séum utanbæjarmenn, en ég vil
bara benda þeim á-það, að hver leið
hefur tvo endapunkta, hafi þeim
ekki verið það Ijóst. Ég vil einnig
benda á það, að það eru mestmegnis
útlendingar, sem ferðast með áætl-
unarbilunum og viö erum búnir að
leggja gífurlegan kostnað í það að
auglýsa þessar ferðir erlendis í dýr-
um auglýsingabæklingum. Þannig
er uppistaðan í þessu þau sambönd,
sem við höfum aflað okkur erlendis
og hafa Austfirðingarnir hvergi
komið þar nálægt. Mér virðist því
fyllilega augljóst að við eigum að
sitja fyrir hvað varðar endurúthlut-
un sérleyfa á þessari leið. Við höf-
um stundaö hana í 15 ár með góðum
árangri, lagt út í mikinn kostnað
vegna auglýsinga og erum með dýra
og vandaða bíla á þessari leið,“
sagði Jón.