Morgunblaðið - 21.03.1982, Síða 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. MARZ 1982
1 húsi listmálara
Fagrabrekka 5 í Kópavogi. Þar á
Sigurður Sigurðsson heimili.
Hann er kominn á eftirlaunaaldur
þó hann beri það ekki utan á sér.
Já, það er eftir gömlu reglunum,
sjáðu. Samtals níutíu og fimm ár
— aldur mannsins og starfsaldur.
Eg hætti undireins og það varð.
Það .tekur á taugarnar, skal ég
segja þér, að kenna í myndlist-
arskóla í 32 ár. En mér líkaði
prýðisvel við nemendurna. Það er
alltaf verið að tala um að ungt
fólk sé ómögulegt — en ég þekkti
það ekki, sjáðu! Nei, ég er ekki
orðinn gamall — nema ég hafi
alltaf verið gamall; sé fæddur
gamall. Nei, ég er alls ekki gamall.
Ekki nema hálfsjötugur. Já, kem-
ur það þér á óvart? Já, ég held mér
vel, finnst þér ekki? Líkamsæf-
ingar? Nei, biddu fyrir þér. Ég tek
lífinu bara með ró. Það er galdur-
inn. En ég á helvíti mikið apparat
hér niðrí kjallara sem aflrauna-
menn skemmta sér með. Maður
þarf að leggjast flatur á gólfið til
að brúka það og ég ætlaði varla að
geta risið á fætur aftur í þetta
eina sinn sem ég prófaði það. Ég
veit ekki hvort slíkar æfingar eru
í rauninni hollar. Ég sé ekki betur
en að þessir íþróttamenn séu allir
togaðir og teygðir. Heilsulausir
menn á miðjum aldri flestir hverj-
ir — og nú banka ég í borðið, eins
og Þorvaldur gerir. Göngutúra?
Nei, í göngutúra fer ég ekki nema
eiga erindi. Ég labba oft þegar ég
fer í bæinn. Þá legg ég bílnum við
Hallgrímskirkju og geng í bæinn.
Það eru mínir göngutúrar. Mér
finnst gaman að labba um bæinn
og hitta kunningja á förnum vegi.
Af hverju kaupirðu ekki fjöl-
skyldublaðið, spurði hann. — Þú
átt að gefa mér það, sagði ég; ég er
af svo mikilli íhaldsætt!
Sigurður leiðir mig til vinnu-
stofu sinnar og sýnir mér myndir.
Hvar á bás skyldi hann telja sig í
myndlistinni?
Ég veit það ekki, ansar hann
hugsi: Það er ómögulegt að segja
þegar maður er hvorki nýlistar-
maður eða abstraktisti. Ætli ég sé
ekki bara gamaldags. Ég býst við
því. Jú, við skulum segja að ég sé
gamaldags. Ég er sáttur við það.
En hvað er svo sem gamalt? Það
er ekkert nýtt undir sólinni og
fyrir mér er aðalatriðið, hvernig
hluturinn er gerður. Ég botna ekk-
ert í þessari nýlist og hef aldrei
fengið útskýringar á því fyrirbæri.
Ég kynntist því svolítið við skól-
ann og mér líkaði prýðilega við
strákana, en þetta brölt þeirra er
allt annað en myndlist, held ég.
Nýlistin minnir mig á nokkuð sem
hét tabló í gamla daga. Á sam-
komum voru krakkar stundum
dubbaðir í skrautbúninga og
kannski látnir bera blys og tákna
árstíðirnar uppá sviði. Það var
uppákoma. Mín vegna mega menn
hafa gaman af nýlist — en mér
finnst hæpið að kalla það mynd-
list, þó þú látir taka af þér lélega
ljósmynd með skankana útí loftið.
sinni, var það ekki, og líka Pic-
asso?
Jú, einu sinni sá ég þessa kalla
— en græddi nú lítið á því. Ég
græddi á því að sjá myndirnar
þeirra. Það var í París; ég var að
skoða söfn. Fleiri Islendingar
gistu þá París og gáfu sig að list-
inni og fengu sér í staupinu. Ég
hef aldrei lagt lykkju á leið mína
til að horfa á fræga menn og hafði
skömm á slíkum hégóma. En
eitthvert sinn sem við Þorvaldur
Skúlason erum að skoða okkur um
á safni, hnippir hann í mig og seg-
ir: — Heyrðu, þarna er nú Picasso,
þó þú viljir ekki sjá hann! — Jæja,
segi ég; ekki slæ ég nú á móti því
að sjá hann, fyrst hann er í færi.
Og þarna stóð sjálfur Picasso
álengdar. Þetta var 1951 minnir
mig. Svo rakst ég eitt sinn á Mat-
isse ellihruman mjög á göngu, og
leiddi ung stúlka gamla manninn.
Sigurður dæsir. Gamaldags
málara vill hann kalla sig Hann er
jafnan með einhverja kalla í tak-
inu; portrettin borga sig. En
skyldi hann mála úti í sínum nat-
úralisma?
Nei, ekki lengur. Núorðið tek ég
bara skyssur úti við. Og var nú
aldrei sérlega spenntur fyrir að
mála úti. Það minnir mig á kallinn
á Ásólfsstöðum. Við vorum eitt
sinn nokkrir í Þjórsárdalnum
fyrir mörgum árum og máluðum.
Sigurður gengur með rauð axla-
bönd eins og Napóleón en hann
vinnur sín lönd í kyrrþey — á lér-
eftinu. Stór maður, Sigurður, en
hæglátur.
Það er alltaf kallað að maður sé
einhver húðarletingi, ef maður
málar lítið, segir hann: En ég segi
nú bara fyrir mig: Hvað hefur það
uppá sig að mála mynd á dag — ef
maður kærir sig ekki beinlínis um
það?
Hvað er langt síðan þú hefur
sýnt?
Það eru hundrað ár síðan, bless-
aður vertu. Það var í Norræna
húsinu minnír mig. Þá sýndum við
þrír, Jóhann Briem, Steinþór og
ég. Já, það var 1977. Ég hef aldrei
haft gaman af því að sýna, en
maður á víst að gera þetta. Það
eru alltaf að koma til mín menn og
segja: — Andskotinn, ætlarðu ekki
að fara að sýna, maður? Það
gleyma þér allir ef þú sýnir ekki.
— Það gerir ekkert til, segi ég, ef
maður gleymir sér ekki sjálfur. Ég
held það séu nógar sýningarnar
útum allar trissur.
Og Sigurður kveikir sér í pípu.
Það er ágætt að búa í Kópavog-
inum, segir hann: Það er friðsælt.
Fólk er hér kurteist og skikkan-
legt og við látum hvert annað í
friði. Nema ef vera kynni á gaml-
árskvöld.
Eigum við að tala um pólitík,
Sigurður?
Pólitík? Nei, þú skalt fá hann
Einar Hákonarson til að tala við
þig um pólitík. Hann er í fram-
boði. Ég held, svei mér þá, að það
sé vonlaust að skipta sér af póli-
tík. Heldurðu það sé ekki allt að
fara til fjandans? Ég er fæddur í
fyrra stríði, sjáðu, og var í Kaup-
mannahöfn í seinna stríði — svo
ég er nú ekki sérlega spenntur
fyrir þriðja stríði. En við skulum
ekki tala um slíkt í Moggann. Fjöl-
skyldublaðið, eins og Sigurður
frændi minn Bjarnason sagði. —
Sigurður tínir fram hverja
myndina á fætur annarri.
Mynd á að flytja boðskap í
sjálfri sér, segir hann; í litum og
línum, en ekki að vera innlegg í
einhver dægurmál. Karikatúrinn
er ágætur til slíks brúks. Þú
manst eftir Daumier — hinum
franska snillingi karikatúrsins?
Austantjalds mála menn traktora
og fólk að störfum. Flestar eru
þær myndir ekki ólagleg plakat-
verk — en lítið meira. Einu sinni
fór ég í ferðalag um Rússland. Þar
var þá íslensk yfirlitssýning og
menn forfölluðust héðan í þessa
austurferð og Gylfi Þ. bauð okkur
Valtý að fara. Við þökkuðum kær-
lega fyrir okkur og heimsóttum
Rússa. Fórum alla leið til Úrbik-
istan og lifðum í vellystingum. En
Valli þurfti að standa fyrir máli
sínu sem abstraktmálari. Unga
fólkið botnaði ekkert í þeirri kúnst
og spurði margs. í annað skipti fór
ég til Rússlands fyrir tilviljun.
Það var með Jóhannesi Jóhann-
essyni. Ágætur túr. Dag einn
sýndi túlkurinn okkur mikið mál-
verk. Stórmerkileg mynd, sagði
hann, fullur lotningar, en okkur
fannst hún alls ekkert merkileg.
Þá sagði túlkurinn að hún væri af
frægum atburði — og þá, sjáðu,
var myndin farin að hafa annað
gildi en myndlistarlegt og það gát-
um við Jóhannes ekki gúterað.
Myndin er litur og línur; uppbygg-
ing. Ef það væri ekki rétt, þá væri
nonfígúratíf mynd bara vitleysa.
En hvað er góð mynd?
Matisse sagði að góð mynd vekti
svipaða tilfinningu hjá manninum
og að setjast í hægindastól; semsé
vellíðan. Ég veit það ekki. Þegar
ég sé góða mynd, þá verð ég hissa,
slæ út höndunum og yppti öxlum
og segi „ha“. Það eru listfræðingar
einir manna sem geta skrifað
þykkar bækur um mynd. En hver
les þær ritgerðir? Ekki listamenn.
Matisse — þú sást hann einu
Þangað komu í eina tíð Asgrímur
og Jón Stefánsson. Dag nokkurn
gekk til okkar kallinn á Ásólfs-
stöðum og sagði: — Mikið óskap-
lega var hann duglegur hann Ás-
grímur, en hann var skrítinn þessi
Jón; hann gerði ekki neitt! Jón
teiknaði nefnilega í litla vasabók
skyssur sem hann kærði sig um.
Fékk sér svo göngutúra og naut
náttúrunnar. Jón Stefánsson mál-
aði sjaldan úti í náttúrunni: Hann
málaði íslenskt landslag úti í
Kaupmannahöfn. Ég þekkti hann
vel. Kom oftlega í hús hans á mín-
um árum útí Höfn. Skemmtilegur
karl. Hann naut þess að segja af
ferðum sínum á íslandi.
Við færum okkur til stofu og
setjumst í hægindastóla. Það er
orðið framorðið. Sigurður kveikir
sér í fimmtu pípunni.
Það er nú sem betur fer mest
vinnan sem á hug manns, segir
hann og blæs frá sér reyknum:
Ekki þar fyrir að maður spekúleri
ekki í öllum fjandanum. Kíkkar í
blað, opnar bók, glápir á sjónvarp
og talar við fólk. Allt til þess að
halda heilanum á hreyfingu,
sjáðu. Á sumrin rækta ég blóm.
Eg hef alltaf haft gaman af því.
Svo ferðast maður útá land og líka
til útlanda, ef því er að skipta.
Annars er ég latur ferðamaður og
lítið gefið um suðræn lönd. Maður
tapar vinnuþrekinu í miklum hita.
Helst maður endist við að liggja í
sjónum eins og nashyrningur. Ég
var hæstánægður þegar við feng-
um þrumuveðrið í Róm. En ég hef
gaman af því að ferðast um ís-
land, þó ég sé enginn fjallamaður.
Það er hressandi að hreyfa sig
svolítið á sumrin; skipta um um-
hverfi. Við Þorvaldur og Jóhannes
förum í túr á hverju sumri með
kellum okkar. Það er ansi
skemmtilegt. Oft lágum við í
tjaldi, en þeir eru hættir að nenna
því, þessir herramenn.