Morgunblaðið - 16.09.1982, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1982
29
grímssonar. Það var Jón, hrepp-
stjóri á Bjarnastöðum í Kol-
beinsdal, síðast í Hofsstaðaseli í
Blönduhlíð, mikilsvirtur dugnað-
armaður, sem á marga fræga og
þekkta afkomendur, skáld, lög-
fræðinga og stórbændur. Iilt væri
að greina ætt Jóns hreppstjóra,
væru ekki upplýsingar Espólíns
fyrir hendi í ættarbókum hans.
Hitt dæmið er sunnan úr Flóa.
Það er um afkomendur Jóns bónda
Þorvaldssonar í Sviðugörðum í
Gaulverjabæjarhreppi. Að vísu
eru þær líka fyrir hendi í Ættar-
tölubókum Snóksdalíns, en öllu
betri hjá Espólín. Frá Jóni er
margt merkisfólk komið, listafólk,
skipstjórar, fiskimenn og góðir
bændur. Framætt hans er líka
kunn af skjölum með samanburði
við fræði Jóns sýslumanns. Þessi
dæmi læt ég nægja að þessu sinni.
Eitt höfuðeinkenni á Ættartölu-
bókum Espólíns er hve hann er
glöggur á að einkenna fólk eftir
bústöðum og ferli þess milli sveita
og héraða. Skilgreining hans í
þessu er mjög þýðingarmikil fyrir
nútímafólk sem rekur ættir. í
þessum greinum hefur hann notað
margskonar upplýsingar, en sér-
staklega frá vertíðarfólki, ferða-
fólki, verzlunarmönnum og lausa-
kaupmönnum. Einnig hefur hann
fengið upplýsingar hjá prestum
sem fluttust til Norðurlands, og
jafnvel með bréfaskriftum til
presta. En natni hans er alveg
ótrúleg í því að skilgreina þetta í
fræði sinni af nákvæmni og leikni.
Af Vesturlandi og Vestfjörðum
hefur Jón sýslumaður ótrúlega
mikið af ættafróðleik, og er
öruggt, að hann jók þar talsverðu
við frá því sem er hjá Ölafi
Snóksdalín. í þessu hefur Jón
Espólín fengið til liðs við sig vini
sína og kunningja, sérstaklega þá,
sem bjuggu í þjóðbraut eða í nánd
verstöðvanna.
Ættartölubækur Espólíns eru
sérstaklega merkilegar fyrir
Norðlendinga, Húnvetninga,
Skagfirðinga og Eyfirðinga, sök-
um þess að svo mikið vantar þar í
kirkjuleg gögn úr samtíð Espólíns.
Fræðimenn úr þessum héruðum
eiga í þeim mikinn fjársjóð, sem
þeir geta lengi gengið í til mikils
arðs. Þetta er því fremur, að ætt-
afróðleikur Jóns sýslumanns er
mjög traustur og öruggur.
Eg hef gert nokkrar tilraunir til
þess að tengja rakningu Espólíns
við manntölin 1703, 1729, 1762,
1801 og 1816, en þau tvö síðast-
nefndu eru prentuð af Ættfræði-
félaginu. Þessar athuganir gefa
mjðg góða raun. Sama er uppi á
teningnum, sé borið saman við
bændatölin sem til eru frá 18. öld.
En þessar heimildir hefur Espólín
ekki haft, og líklega hefur hann
lítið notað kirkjubækur, jafnvel
ekki úr næstu grennd.
Eg vil benda fróðleiksfúsu fólki
í ættfræði á þessa merku útgáfu
Samskipta á Ættartölubókum
Jóns Espólíns sýslumanns. Þær
eru sérstaklega góð handbók í
ættfræði, og fátt hefði ég kosið
fremur þegar ég var að byrja í
ættfræði en hafa slíkt rit heima
hjá mér til fróðleiks og annarra
nota.
í ráði er að ljósrita fleiri ætt-
bækur frá fyrri öldum, verði und-
irtektir almennings góðar. Um
þær verður síðar rætt.
Ljón. Mbl. RAX.
Byrgjum brunninn áður
en barnið fellur í hann
VIÐ Snælandsskóla í Kópavogi er
búið að taka grunn að viðbyggingu
við skólann. í vikunni festist dreng-
ur í drullupytti í grunninum og sökk
upp að mitti. Smiðir sem voru að
verki komu drengnum til hjálpar.
Grunnurinn var óvarinn þegar
drengurinn festist í drullupyttinum.
Þegar var hafist handa um að girða
grunninn og var því verki lokið á
miðvikudag. Lögregla vaktaði svæð-
ið á þriðjudag meðan grunnurinn var
enn óvarinn.
Mildi er að ekki varð slys þarna
og minnir atvik þetta okkur á
nauðsyn þess að fyllsta öryggis sé
gætt og nauðsyn þess, að brunnur-
inn sé byrgður áður en barnið fell-
ur í hann.
Fiskiræktarstöð
í Borgarfirði
SfÐASTLIÐIÐ vor var stofnað fyrir-
tækið Fiskiræktarstöð Vesturlands hf.,
sem reka á stóra fiskeldisstöð að
Stóra-Ási í Borgarfirði. Sambandið er
aðili að þessu fyrirtæki ásamt Kaupfé-
lagi Borgfirðinga, og á hvort um sig
20% hlutafjár, en afgangurinn er i eigu
veiðifélaga á Vesturlandi frá Hvalfirði
vestur í Dali. Auk þess eru nokkrir
einstaklingar hluthafar, segir í Sam-
bandsfréttum frá 8. þessa mánaðar.
Markús Stefánsson verzlunar-
stjóri er fulltrúi Sambandsins í
stjórn fyrirtækisins og samkvæmt
upplýsingum hans var fyrirtækinu
meðal annars valinn staöur að
Stóra-Ási vegna þess, að þar var
hægt að fá sjálfrennandi heitt vatn
og væri nú raunar verið að leggja
hitaveitu á svæðið. í haust er síðan
ætlunin að leggja kaldavatnsleiðslu
að staðnum úr Hrauná í landi Gils-
bakka, og einnig að byggja grunninn
undir stöðina. Þarna er svo fyrirhug-
að að hafa stóra og fullkomna seiða-
eldisstöð, sem þjónað gæti öllu Vest-
urlandssvæðinu. Stöðin á að geta al-
ið allt að 200.000 gönguseiði á ári, en
stefnt er að því að hún byrji að taka
á móti hrognum haustið 1983. Hlutfé
fyrirtækisins er ein milljón króna.
Hver er imdirbúningur-
inn fyrir ævikvöldið?
Eftir Guðjón B.
Baldvinsson
„Gæðum ellina lífi“
Þetta er kjörorð í dag, en kemur
mönnum misjafnlega fyrir sjónir.
Sleppum því. Við vitum að hugs-
unin á bak við er: Að búa gamla
fólkinu bjart og friðsælt ævikvöld.
Sumir hafa á orði: Þriðja ævi-
skeið mannsins á að vera há-
punktur lífsins. Hversu sem til
tekst um það, þá er víst að við
óskum þess öll og viljum að sú ósk
rætist.
Ár aldinna á að vekja okkur öll
til umhugsunar um þá aðstöðu og
þann aðbúnað, sem gamla fólkið
býr við, og um leið, sem við kjós-
um að það eigi við að búa.
Við skulum því ekki telja eftir
þann tíma og þau orð, sem notuð
eru til að rifja upp þau verkefni,
sem bíða úrlausnar og eru nær-
tæk. Við ræðum þau ekki öll í
senn, en hvaða ráð eru tiltækust
til að ræða þau við þá, sem ann-
aðhvort eða hvorttveggja, eiga að
leysa þau og njóta þeirra.
Heilsuvernd er heilladrýgri en
hælisvist vegna hirðuleysis um
líkamann. Heilsugæsla er hag-
kvæmari öllum en holskurður þeg-
ar í óefni er komið. Okkur hættir
öllum til að huga ekki að þessum
sannindum. Vinnuáhuginn og
tekjuöflunin taka allan hugann.
Er ekki undarlegt að við hugsum
ekki sjálf um hvað bíður okkar á
síðasta æviskeiðinu? Vinnulauna-
tíma lýkur fyrr en við er litið. Og
hvað tekur þá við? Hefur þú les-
andi góður leitt hugann að því?
Sértu kominn yfir fertugt ætt-
irðu að gefa því gætur hvort þú átl
hugðarefni, tómstundagaman,
sem fullnægir þér þegar ellilaunin
eru orðin endurgjald þíns daglega
brauðs.
Við hljótum flest að þekkja
dæmi þess að einstaklingurinn
standi ráðþrota frammi fyrir því
vandamáli, hvað hann skuli nú
taka sér fyrir, þegar vinnustaður-
inn hefur lokast að baki honum í
síðasta sinn. Kannist þið ekki við
einhvern, sem hefur „hrunið
niður" andlega og líkamlega, þeg-
ar síðasti útborgunardagurinn var
um garð genginn? Er ekki van-
virða á „ári aldraðra" að leiða ekki
huga að þessu vandamáli, sem
blasir við vinnandi manni eftir
langa starfsævi?
Hverjum ber að huga að þessu?
Vitanlega okkur öllum. En það
þarf að hafa aðgát fyrr en yfir
lýkur starfsævinni, sem svo er
nefnd. Heilsugæsla þarf að vera í
góðu horfi, a.m.k. þegar náð er
fimmta áratug ævinnar. Starfs-
hæfi er einstaklingsbundin eins og
allir þættir mannlífsins. Stytting
daglegs eða vikulegs vinnutíma er
sumum þörf fyrr en náð er löggilt-
um lokadegi. Öðrum hentar betur
að fá annað starf, léttara eða bet-
ur við hæfi.
Þá er oft nauðsyn endurmennt-
unar, sem vitanlega kemur oft
fyrr til greina vegna breyttra
starfshátta, m.a. afleiðing tækni-
væðingar. Heilsuverndin má ekki
vera slík hornreka sem nú er —
óhætt að segja hjá hvorum
tveggja aðila vinnumarkaðarins.
Þar er mikilla breytinga þörf, og
mikillar umræðu, sem fyrst og
fremst er að vænta frá þeim, sem
þekkingu hafa á líkamsrækt og
heilsufari.
Eldri kynslóðin hefur ekki átt
kost á þt'irri fræðslu í þessum efn-
um sem skyldi og það ber að hafa
i huga. Vonandi eru þeir yngri bet-
ur í stakk búnir til að leggja nauð-
synlega r:vkt við líkama sinn.
Loks skal aöeins vikið að þeirri
nauðsyn, sem öllum þarf að vera
Ijós, að hver ein.staklingur búi sjg
svo sem besl niá verða undir ævi-
kvöldið.
Lífsha'ttir breytast óhjákva-mi-
lega þegar árin færast yfir. Ilver
og einn þarf að finna sitt hugðar-
efni, eftir því sem heilsa og hugs-
un leyfir. Þegar tómstundirnar
eru allan sólarhringinn, þá þarf aö
kunna að hagnýta þær til afþrey-
ingar og ána'gju. Samfélagintt er
fjárhagslegur léttir að því að hver
ntaður geti bjargað sér sem lengst
á eigin býti, allir heilbrigðir óska
þess innilega að |>eim veitist sú
gæfa að geta og mega hjálpa sér
sjálfir meðan kraftar endast.
Leiðbeiningar um hvernig best
ntegi til takast unt þennan untlir-
búning eru skyldufræðsla, er sitnt-
félagið láti í té. Stéttarfélögin eiga
þarna ópla'gðan akur. Þeitn er það
Ijóst sunium hverjum og hafa þeg-
ar stofnað til nántskeiða, en al-
mennt er þetta ekki ennþá, og það
sem verra er, þeint sem eiga <>g
þurfa að njóta, er ekki vakinn
skilningur á þeirri lífsnauðsyn,
sem hér er á ferð. Launagreiðend-
ur og samfélagið eiga að koma hér
með sinn stuðning, hvatningu og
fjárhagslega tilhliðrun eftir þörf-
um.
Við eigum sérhæft fólk, sem vill
og getur hjálpað til. Notum okktir
starfskrafta |h'ss samhliða sjálf-
boðinni vinnu. llndirbúum og
hefjum fræðslustarf þetta þegar í
haust!
Vonandi gefst tækifæri til að
huga að námsefni síðar.
Guðjón B. Baldvinsson.
SMITWELD
Sýnihennsla
Sýnikennsla í notkun rafsuöuvírs fyrir viðskiptaaöila
Sindra Stál hf verður haldin í birgðastöð okkar,
Borgartúni 31, laugardaginn 18. september frá kl. 9
til kl. 17. Leiðbeinendur veröa W.Herlaar og A.Steen,
sérfræðingar frá Smitweld í Hollandi.
Rafsuðumenn! Nýtið ykkur þetta tækifæri.
SINDRA
STALHR