Morgunblaðið - 19.09.1982, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1982
fttaqps: Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gurtnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 130 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 10 kr. eintakiö.
Rekstrarvandi útgerðarinn-
ar hefur legið fyrir í allt
sumar. í byrjun júlí skilaði til
að mynda starfshópur áliti
sínu um rekstrarvanda togara-
útgerðarinnar. í tilefni af álit-
inu ritaði Ragnar Arnalds,
fjármálaráðherra, grein í Þjóð-
viljann 10. júlí og sagði niður-
þingi — hana skortir meiri-
hluta í neðri deild. I umræddri
grein sagði Ragnar Arnalds
réttilega: „En erfitt er að
stjórna án ótvíræðs meirihluta
í báðum deildum þings."
Ragnar Arnalds sagði einnig
í Þjóðviljanum: „Við erum
sem metur aðstæðurnar þannig
að ekki sé kostur á nauðsynleg-
um gagnaðgerðum, bíður ekki
aðgerðarlaus í heilt ár eftir
lögmætum kosningum."
Miðað við þróun mála síðan
Ragnar Arnalds festi þessar
skoðanir sínar á blað, hlýtur
fjármálaráðherra að vera kom-
inn í hóp stjórnarandstæðinga.
Ríkisstjórninni hefur ekki tek-
ist að snúa vörn í sókn. Hún á í
vök að verjast bæði á Alþingi
og gagnvart hagsmunaaðilum.
Sjálf hefur ríkisstjórnin sýnt
svo „botnlaust óraunsæi", að
hún grípur til efnahagsaðgerða
án þess að leysa vanda útgerð-
arinnar. Landssamband ís-
lenskra útvegsmanna hefur
lýst nýjustu tillögur ríkis-
stjórnarinnar ófullnægjandi,
flotinn liggur bundinn við
bryggjur.
Kommúnistar hafa leikið
tveim skjöldum síðan þeir
komust til valda fyrir fjórum
Fjármálaráðherra í
stjórnarandstöðu
stöðu starfshópsins ágætt
dæmi um „botnlaust óraun-
sæi“. Síðan hefur þetta mál
verið á borði ríkisstjórnarinn-
ar með þeim alkunna árangri,
að nú er fiskiskipaflotinn að
stöðvast, sjávarútvegsráðherra
og ríkisstjórnin öll er jafn ráð-
alaus og áður. Hefur hún þó
síðan álit starfshópsins lá fyrir
gripið til „efnahagsúrræða".
Jafnframt hefur það gerst síð-
an Ragnar Arnalds ritaði grein
sína, að fyrir liggur að ríkis-
stjórnin hefur ekki lengur
starfhæfan meirihluta á Al-
óneitanlega að sökkva á kaf í
ískyggilega skuldasöfnun
vegna ört vaxandi viðskipta-
halla, ef ekkert verður að gert.“
Og fjármálaráðherra lauk
hugleiðingum sínum um stöðu
þjóðmála á miðju sumri með
þessum orðum: „En spurningin
verður: fær ríkisstjórnin hags-
munaaðila þjóðfélagsins til að
una nauðsynlegum aðgerðum?
Eða verður óraunsæi gagnvart
aðsteðjandi vanda ráðandi? Og
hefur ríkisstjórnin meirihluta
til nauðsynlegrar lagasetn-
ingar á Alþingi? Ríkisstjórn,
árum. Með hliðsjón af þeirri
reynslu er varasamt að taka
ummæli Ragnars Arnalds frá
því í júlí trúanleg. Um miðjan
ágúst komst þingflokkur Al-
þýðubandalagsins að þeirri
niðurstöðu, að það væri flokkn-
um fyrir bestu að stuðla að
efnahagsöngþveiti og stjórn-
skipulegri sjálfheldu með þrá-
setu í ríkisstjórninni. Með
fjármálaráðherrann í stjórn-
arandstöðu ætlar þessi furðu-
lega ríkisstjórn að bíða í heilt
ár aðgerðarlaus eftir lögmæt-
um kosningum.
Stjórnarkreppa í
V-Þýzkalandi
Frjálsir demókratar hafa
slitið 13 ára samstarfi við
jafnaðarmenn um stjórn
Vestur-Þýskalands. Helmut
Schmidt situr eftir sem kansl-
ari í minnihlutastjórn
jafnaðarmanna og vill efna til
kosninga við fyrsta tækifæri.
Frjálsir demókratar hafa hins
vegar snúið sér til flokks
kristilegra demókrata og
ákveðið að kanna möguleika á
myndun nýrrar meirihluta-
stjórnar án almennra kosn-
inga. Frjálsir demókratar meta
stöðu sína á þann veg, að faðm-
lagið við jafnaðarmenn sé orðið
banvænt.
Málefnalegar forsendur
nýrrar ríkisstjórnar í Vestur-
Þýskalandi án þátttöku jafnað:
armanna eru einkum tvær: í
fyrsta lagi verði dregið úr út-
þenslu ríkisbáknsins, skattar
verði lækkaðir, félagsleg þjón-
usta verði skorin niður, í stað
aukinna ríkisútgjalda komi
sparnaður. Með þessum aðferð-
um verði skuldasöfnun hins
opinbera stöðvuð og undirstöð-
ur atvinnulífsins treystar og
dregið úr atvinnuleysi. í öðru
lagi verði snúist gegn þeim öfl-
um innan flokks jafnaðar-
manna sem vilja spilla fyrir
varnarsamstarfi Vesturlanda.
Enginn sakar Helmut Schmidt
um að standa ekki heilshugar
að samstarfinu innan Atlants-
hafsbandalagsins en hendur
hans eru bundnar vegna há-
værs minnihluta í jafnaðar-
mannaflokknum. Kosninga-
úrslitin í Hollandi á dögunum
sýna, að í fleiri löndum en
Vestur-Þýskalandi nýtur sú
skoðun stuðnings meirihluta
manna, að hverfa beri frá oftrú
á ríkishítina og vinstra miðju-
moði í utanríkis- og öryggis-
málum.
íslenskir ráðherrar ættu að
kynna sér, hvernig fjarað hefur
út undan ríkisstjórn Helmut
Schmidts. Kanslarinn hefur
sjálfur sýnt að hann er
afburðamaður í stjórnmálum
og ódeigur baráttumaður, en
stjórn hans var komin í öng-
stræti. Hana skorti tiltrú og
þann pólitíska þrótt sem sér-
hverri ríkisstjórn er lífsnauð-
synlegur. Fyrr í vikunni komst
einn af fremstu blaðamönnum
Vestur-Þýskalands, Theo
Sommer, sem var á sínum tíma
náinn samstarfsmaður
Schmidts, svo að orði: „Ríkis-
stjórnin skuldar þjóðinni nú
aðeins eitt: að segja fljótt og
virðulega af sér.“
Kristilegir demókratar hafa
gengið í gegnum margvíslegar
þrengingar þau 13 ár sem þeir
hafa verið í stjórnarandstöðu.
Leiðtogi þeirra, Helmut Kohl,
nýtur ekki sama persónulega
trausts og Schmidt. Frjálsir
demókratar þora ekki í kosn-
ingar núna og vilja semja um
nýja meirihlutastjórn. Margir
kristilegir demókratar telja að
þeir ráði betur við Schmidt
hafi þeir farið úr stjórn lands-
ins fyrir næstu kosningar, aðr-
ir vilja kosningaslaginn strax.
Slíkar vangaveltur koma okkur
íslendingum kunnuglega fyrir
sjónir. Hvað sem þeim líður
hafa orðið þáttaskil í þýskum
stjórnmálum, sem hafa munu
áhrif langt út fyrir landamæri
Vestur-Þýskalands.
I. ww --------------- ......
Rey kj aví kurbréf
♦♦♦♦♦♦♦< Laugardagur 18. september »♦♦♦♦♦♦♦♦»
Kaldur sjór -
heitt loft
Þegar Hjálmar Vilhjálmsson,
fiskifræðingur, kynnti dökkar
horfur vegna minna seiðamagns í
sjónum á dögunum var látið í það
skína, að minnkunina væri ekki að
rekja til mannsins heldur veður-
guðanna — sjórinn væri að kólna.
Ekki hefur bréfritari séð neina
einhlíta skýringu á því, hvers
vegna sjórinn í kringum ísland er
að kólna. Berst okkur ekki eins
heitur sjór með Golfstraumnum
og áður? Flytur straumurinn
minna magn af heitum sjó? Er
hann hrakinn til baka af köldum
straumum? Hvað veldur því, að
sjórinn kólnar, þegar andrúmsloft
veraldar er almennt að hitna?
Bréfritara skortir þekkingu til að
svara þessum spurningum, en
vissulega væri ánægjulegt ef ein-
hverjir sérfræðingar á þessu sviði
vildu láta til sín heyra um málið
— Morgunblaðið stendur þeim
opið.
I sumarhefti bandaríska tíma-
ritsins Foreign Affairs nú í ár
birtist grein eftir tvo bandaríska
vísindamenn, William W. Keilogg,
veðurfarsfræðing, og Robert
Schware, stjórnmálafræðing, sem
heitir: Þjóðfélög, vísindi og breyt-
ing á veðurfari. Til hennar hefur
verið vitnað víða um heim síðan og
einnig bókar um sama efni eftir
þessa tvo höfunda, sem kom út í
fyrra í Boulder, Colorado, hjá
fyrirtækinu Westview Press, en
bókin heitir á ensku: Climate
Change and Society: Consequences
of Increasing Atmospheric Carbon
Dioxide. í tilefni af hinum ugg-
vænlegu niðurstöðum í rannsókn
íslenskra fiskifræðinga á seiða-
magninu í sjónum verður leitast
við í þessu Reykjavíkurbréfi að
drepa á nokkuð af því, sem fram
kemur í grein Kelloggs og Schwar-
es í Foreign Affairs.
Stöðugt
veðurfar
„í meira en 4,5 milljarði ára síð-
an jörðin myndaðist hefur veður-
farið á henni verið merkilega stöð-
ugt, og líklegt er að líf hafi verið
við þessi veðurskilyrði í um 4
milljarði ára. Á þessum langa
tíma hefur ríkt óstöðugt jafnvægi
milli sjávar og lofts; hitinn frá
sólinni hefur verið nægilega stöð-
ugur til að aftra því annars vegar
að vatnið í sjónum syði og gufaði
upp og hins vegar að sjórinn
breyttist í klakastykki allt að
miðbaug — en þannig hefur farið
fyrir mörgum himintunglum í sól-
kerfinu.
Þó hafa tiltölulega nýlega orðið
miklar breytingar á veðurfari.
Fyrir aðeins um 18 þúsund árum
voru Kanada og Norðvestur-
Evrópa þakin íshjúp, sem var
sumstaðar margir kílómetrar á
þykkt (rétt eins og Grænland og
Suðurheimskautslandið nú).
Raunar hafa ísaldir og hlýinda-
skeið eins og við nú lifum skipst á
með um það bil 100 þúsund ára
millibili á síðustu 3 milljónum
ára.
Ef við hverfum meira en 15
milljónir ára aftur í tímann, sjá-
um við jörðina „iðjagræna" — ís
festir varla við heimskautin og
loftið er alls staðar mun hlýrra en
nú. Þannig var veðurfarið á jörð-
inni í um 90% af tímanum um
nokkur hundruð milljón ára skeið.
Þessar sögulegu staðreyndir
sýna, að veðurfarið breytist í sí-
fellu af náttúrulegum ástæðum.
Til þessa hafa þessar náttúrulegu
breytingar stafað frá sólinni,
breytingu á braut jarðar umhverf-
is sólu og flóknu samspili „veður-
farskerfa" — lofts, sjávar, lands,
heimskautaíss og lífvera.
Á síðustu 50 árum eða svo hefur
nýr áhrifavaldur komið til sög-
unnar — athafnir mannsins
sjálfs. Æ fleiri vísbendingar hafa
sannfært flesta vísindamenn um
það, að athafnir mannsins kunni
að stuðla að verulegri breytingu á
veðurfarinu á jörðinni. Þar beinist
athyglin sérstaklega að víðtækri
notkun eldsneytis sem unnið er úr
jarðefnum (kol, olía og jarðgas),
þessi notkun hefur í för með sér,
að koltvísýringur myndast í gufu-
hvolfinu, sem virðist hafa það í för
með sér, að meðalhiti á yfirborði
jarðar muni aukast um nokkrar
gráður á næstu 50 til 70 árum ...“
Á þessum orðum hefst greinin í
Foreign Affairs.
Áhrif koltví-
sýringsins
Bandarísku vísindamennirnir
segja, að um síðustu aldamót hafi
bandarískur jarðfræðingur, T.C.
Chamberlain, og sænskur efna-
fræðingur, S. Arrhenius, án þess
að vita hvor af öðrum bent á það,
að koltvísýringur taki til sín infra-
rauða hitageisla af yfirborði jarð-
ar sem að öðrum kosti myndu
hverfa út í geiminn og endurvarpi
hluta infrarauðu orkunnar aftur
til jarðar, við það hækki hitinn á
jörðunni. Þótt undarlegt sé vakti
þessi uppgötvun ekki mikla at-
hygli fyrr en á sjöunda áratug ald-
arinnar. 1967 gáfu Syukuro
Manabe og Richard Wetherald frá
Princeton út greinargerð, þar sem
metið var hvaða áhrif það hefði á
hitastigið á jörðunni ef koltvísýr-
ingur tvöfaldaðist frá því sem
hann var fyrir 1900. Niðurstaðan
hefur verið rannsökuð frekar en
ekki breyst við það: tvöföldun á
koltvísýringi í gufuhvolfinu leiðir
til þess að meðalhitinn á yfirborði
jarðar hækkar um 3° á Celsius,
plús eða mínus 1,5°C. Hér er um
að ræða meðaltal, en rannsóknir
benda til, að hitinn hækki þrisvar
sinnum meira en meðaltalið á
Norðurheimskautinu og á tempr-
aða beltinu (milli 40. og 65. breidd-
argráðu) á norðurhveli jarðar
mundi tvöföldun koltvísýrings
leiða til 4° til 6°C hærri hita.
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1982 25
Konan ólétC og beljan búin,
bráðum er oróió hauaalaust.
Hankabygg þrotió, harnagníinn
beljar samstilltri hungurraust
Afl mitt ojj kraftur óðum þver
allt er skraufþurrt, sem nagad er.
Meðan ég var að fletta morg-
unblöðunum einn morguninn í
vikunni og útvarpið gekk með
leiðurum og nýjustu fréttum af
allri okkar óáran, greip ég mig í
að vera allt í einu farin að raula
þessa lýsingu hans Jóns Sigurðs-
sonar, skálds í Nefsholti, á bú-
skaparraunum nágrannans, sem
uppi var um miðja 19. öldina.
Raulaði áfram undir sama lagi
og „Oft hefi ég margan morgun
vaknað", eða kannski það hafi
bara verið „lagið hennar Sínu“,
sem að gömlum þjóðarsið veitir
heimild til að teygja tóninn að
eigin smekk og getu:
Olíulaust aó öllu leyti
ómögulega verður kveikt
llvergi fæst tólg né hrosssfeiti
hún mundi líka verða sleikt
l»að er hörmung og hugarstríð
að horfa upp á slíka tíð.
Mér heyrist nefnilega allir loks-
ins komnir í einn kór og sam-
mála um slíka tíð:
Við erum búin að eta upp loðn-
una að undanförnu og það
bankabygg þrotið. Aflaaukning
vegna endurtekinnar útfærslu
landhelginnar öll upp urin. Hún
hefur stöðvast við markið 1978
eða 1979-aflann. Höfum nú sama
aflaverðmæti sem á þeim árum.
Beljan gefur ekki meira en hún
hefur gert. En þó það.
Við erum farin að eta fram í
tímann, höfum það fram yfir
bóndann á síðustu öld að þurfa
ekki að láta okkur nægja að
belja samstilltri hungurraust og
sitja í myrkrinu eftir að þurr-
ausið er. Við erum komin í átinu
upp undir fimmta hvern fisk á
framtíðarsölumarkaði. Svo mik-
ið er búið að taka í lán, að hann
fer í vexti og afborganir.
Kaupmáttur einstaklinga hef-
ur lækkað og minnkandi laun,
sem síhækkandi skattar skilja
eftir, duga þá vitanlega í vax-
andi verðbólgu fyrir minna
magni af ... ja, hverju sem er.
Er þetta ekki nokkurn veginn
— og ýmislegt fleira — sú niður-
staða sem enginn mælir gegn.
Tók bara fjári stóran skýrslu-
bunka, maraþons samráðsfundi
og langan og dýrmætan tíma. Og
nú þegar allir virðast búnir að
kyngja þvi loksins að svona sé
komið, er þá niðurstaðan ekki
eittvað lík og hjá bóndanum
gamla: Allt er skraufþurrt, sem
nagað er. Og hvað svo? Hans út-
sýn var:
Enginn tími er eftír allt saman
eins slæmur og hann Iftur út
fyrir að vera. Þaö væri gersam-
lega ómögulegt.
<>g þó nú vetur þeiwi líói
þá tekur ekki betra við.
Kyrir sumrinu sárt ég kvíði
sérhvert þá magnast andstreymið.
Þá fjölgar fólki þess að meir
það verða tíu ef enginn deyr.
Eigum við nú líka, á 20. öld-
inni, bara að bíða eftir að sér-
hvert magnist andstreymið?
Hafa stjórnvöld undanfarinna
ára ekki beðið nógu lengi? Spáð
um hver áramót að nú mundi
lagast af sjálfu sér, og skellt á
smábótum til að bjarga í horn á
þriggja mánaða fresti. Annað
hvort ekki haft skerpu eða for-
sjálni til að sjá og skilja hvað
var að gerast — þrátt fyrir sér-
fræðinga, útreikninga og spá-
menn sér við hlið. — Eða vitað
og ekki haft kjark til að taka á
móti. Nú, kannski bara ekki haft
samstöðu og þá vitanlega ekki
afl til að gera nokkurn skapaðan
hlut meðan harðnaði á dalnum.
Hver sem ástæðan er, sá sem
ekki veit, vill eða getur, hann
dugir ekki — og á að víkja. Þjóð-
in, neytendur, kjósendur, eða
hvað sem við erum nú öll köliuð,
þessi sem byggjum landið, að
velja okkur nýja sem vilja, geta
og þora. Kannski þjóðin vilji
spara tíma og skerpa 4tak með
því að þurrka út einn dragbítinn,
samstöðuleysið, og fela einum
flokki, einu afli, að takast á við
vandann um skeið?
Ekkert er svo með öllu illt,
eins og kerlingin sagði. Þegar
allir eru nú búnir að bragða á
sömu súpunni, fækkar því sem
bannað er að láta í hana. Um það
leyti sem ég kom í frétta-
mennsku var sá glæpur stjórn-
enda þjóðarskútunnar verstur,
ef þeir lentu í því að fella gengið.
Það var glæpur númer eitt, og
linnti ekki í Þjóðviljanum, man
ég, látum með svívirðingum um
þá sem það frömdu. Nú eru allir
flokkar og allir menn löngu bún-
ir að átta sig á því að gengis-
lækkun og gengissigin hröðu,
sígandi og bröttu eru bara af-
leiðing af því sem búið er að
gera. Það er einfaldlega skrán-
ing — ekki aðgerð sem iofar
meiru. Glæpur nútímans hefur á t
undanförnum árum verið launa-
skerðing. Jafnvel skerðingarhug-
myndir voru dæmdar forkastan-
legar hjá Geirsstjórninni í maí
1978. í dag viðurkenna allir að
við værum heldur betur í stakk
búin núna ef við hefðum látið
þær yfir okkur ganga þá. Og nú
eru allir flokkar búnir með að-
gerðum sínum að viðurkenna að
slikar skerðingar geta verið
réttlætanlegar — meira að segja
skynsamlegar í ákveðinni stöðu,
þótt bölvaðar séu. Þar er líka
orðinn einn kór — bölvaðar, en
réttlætanlegar stundum.
Á þessum tímamótum stönd-
um við. Hábölvað ástand viður-
kennt af öllum, að baki rifrildið
um hvort bregðast þurfi við,
menn sammála um að ástandið
hafi verið að versna sl. 2 ár og
geti ekki annað en gert það, ef
enginn tekur á móti. Eigum við
svo bara að halda áfram að bíða
og kvíða vondu sumri eftir vond-
an vetur í skelfingu yfir því að
íslendingum, sem sjá þarf far-
borða, fjölgi meir, eins og hinn
úrræðalausi bóndi?
Búið er að gera vel grein fyrir
stöðunni, hvernig hún er nú og
hvernig hún hefði getað orðið, ef
annað hefði verið gert. Það er að
baki. Spurningin er ekki um
þörfina, heldur hvernig á að gera
það sem gera þarf. Brettum því
upp ermarnar, skyrpum í lófana
og förum að taka til hendi. Næst
er að ákveða hvernig og fá nýtt
fólk til að framkvæma það.
l.jóam. Sig. Sigm.
í grein sinni benda þeir Keilogg
og Schware á það, að margir efist
um að þessar niðurstöður séu rétt-
ar, því að samkvæmt þeim hefði
hitastig á jörðunni átt að hækka
um 0,5°C á þessari öld en þó hafi
kólnað um heim allan frá 1940 til
1965. Höfundarnir segja, að rann-
sóknir á Suðurheimskautinu bendi
hins vegar til þess að þar dragist
ís saman vegna hærri hita á suð-
urhveli jarðar. Þá hafi einnig
komið í ljós við rannsóknir, að til
dæmis eldgos geti haft þau áhrif á
gufuhvolfið að um skamman tíma
dragi úr hitunaráhrifum koltví-
sýringsins og þau ásamt öðrum
þáttum kunni að rugla um fyrir
mönnum í þessu efni.
Hitinn hækkar
um 1°C fyrir
2020
Kellogg og Schware telja, að
meðalhiti á jörðunni muni hækka
um 1°C frá því sem hann er nú ef
til vill fyrir árið 2000 en áreiðan-
lega fyrir árið 2020, ef aðeins er
miðað við áhrif koltvísýrings, og
yrði meðalhitinn þá meiri en
nokkru sinni undanfarin 1000 ár,
eða frá því rúmum hundrað árum
eftir að menn settust að á Islandi.
Höfundarnir segja, að mönnum
kunni ef til vill ekki þykja mikið
til um 1°C en benda jafnframt á,
að hækkunin margfaldist við
heimskautin og verði 2° til 3°C í
tempraða beltinu á norðurhveli. Á
því svæði mundi slík hitabreyting
svara til þess sem nú munar i hita
milli fjögurra breiddargráða eða
sem svarar fjarlægðinni á milli
Kaupmannahafnar og Parísar,
Boston og Washington, eða
Reykjavíkur og Ósló, svo að nær-
tækara dæmi sé tekið. Verði hins
vegar tvöföldun á koltvísýringi
miðað við magnið fyrir 1900 yrði
svipaður hiti í Boston og nú er á
Miami í Flórída, en suðurhlutar
Bandaríkjanna og Evrópu yrðu
hitabeltissvæði. Loftslagið yrði
svipað því og það var á þeim tíma,
þegar fyrstu sögur hófust fyrir
4.500 til 8.000 árum.
Við þetta breytist auðvitað
heimsmyndin ekki síst fyrir þá
sök, að hitabreytingar hafa veru-
leg áhrif á úrkomu. Stór svæði í
Afríku, Mið-Austurlöndum og á
Indlandi sem og miðhluti Kína,
þar sem nú skortir vatn, myndu
líklega hafa nægilegt vatn. Hins
vegar yrðu stór svæði í miðhluta
Norður-Ameríku þurrkasvæði og
sömu sögu er að segja um norður-
og miðhluta Sovétríkjanna, blóm-
legustu ræktunarhéruð stórveld-
anna kynnu því að breytast í eyði-
merkur.
Hærri hiti leiðir til þess að ís
bráðnar og þar með hækkar sjáv-
arborðið. Rannsóknir benda til
þess, að jöklar hafi bráðnað á
Grænlandi og Suðurheimskauts-
landinu undanfarin 100 ár og við
það hafi sjávarborð hækkað um
fimm til tíu sentímetra. Ef allur ís
á vesturhluta Suðurheimskauts-
landsins bráðnaði mundi það hafa
í för með sér, að sjávarborðið
hækkaði um fimm til sjö metra.
Kæmi til þess yrðu þjóðflutningar
meiri en nokkru sinni fyrr. Jökla-
fræðinga greinir á um, hve langan
tíma það tæki fyrir alian þennan
ís að bráðna, en að minnsta kosti
eru 200 ár til stefnu að flestra
mati. !
Rekís við heimskautin mun
minnka og þess sjást þegar merki
á suðurhveli. Nú þekur rekís
Norður-íshafið, Dumbshaf, allan
ársins hring, en því er spáð, að
snemma á næstu öld verði
Dumbshaf íslaust á sumrin. Hins
vegar hækkar það ekki yfirborð
sjávar, þótt rekís bráðni, öðru
máli gegnir um jökla.
Áhrif á
mannlífið
Hér er ekki rúm til að rekja lýs-
ingarnar á því hvaða áhrif þessi
breyting hafi á mannlífið en Kell-
ogg og Schware minna á þá kenn-
ingu Arnold Toynbees, að þjóðfé-
lög blómstri helst, þegar þau
mæta hæfilegri áreitni frá um-
hverfi sínu. Hitabeltis- og
heimskautaloftslag standa í vegi
fyrir því, að það sem kallað er
sönn „siðmenning" myndist en á
tempruðu beltunum sæti menn
hæfilegri áreitni til að mynda slík
menningarsamfélög. Sé þetta rétt
munu menningarsamfélögin fær-
ast fjær miðbaug á næstu öldum.
En hvernig færi fyrir mannfólk-
inu, ef það héldi kyrru fyrir á
sama stað og nú þrátt fyrir hita-
breytinguna? I sumum tilvikum
mætti létta umskiptin með tækni-
legum aðgerðum svo sem loftkæl-
ingu á sumrin en veturnir yrðu
mildari og líklega gjöfulli. Rann-
sókn sýnir, að verkamenn frá
tempraða beltinu á Vesturlöndum
skila tvö til þrjú prósent minni
afköstum fyrir hverja gráðu á
Celsius sem hitinn hækkar — en
enginn getur sagt fyrir með vissu
hver áhrifin eru til lengdar.
Ef jöklarnir á Suðurheim-
skautslandinu bráðna að fullu og
öllu eftir 200 ár, hefði það hörmu-
legar afleiðingar fyrir 30% jarð-
arbúa sem nú eiga heima í innan
við 50 km fjarlægð frá sjávarmáli.
Hvad er
til ráða?
í lok greinar sinnar segja þeir
William W. Kellogg og Robert
Schware meðal annars:
„Við verðum að meta breytingu
á veðurfari vegna aukins koltví-
sýrings með hliðsjón af öðrum
jafn mikilvægum umhverfis- og
þjóðfélagsbreytingum sem við
mannkyni blasa. Á fyrra helmingi
næstu aldar, þegar breytingar á
umhverfinu verða mun ljósari en
nú, búa ef til vill tvöfalt fleiri
menn á jörðunni en nú, þeir neyta
þrisvar sinnum meiri fæðu og
brenna fjórum sinnum meiri orku.
Vandamálin verða nógu mörg þótt
ekki verði breyting á veðurfarinu.
Eins og nú horfir gæti hnattræn
veðurfarsbreyting raskað mjög
lífskjörum ýmissa þjóða, þótt hún
hefði almennt ekki hörmungar í
för með sér. Breytingin kann að
hafa áhrif á landbúnað, verslun og
lífshætti fjölda manna — og kann
eftir nokkrar aldir að neyða fólk
til að yfirgefa láglendi vegna
hærra sjávarborðs. Æskilegast
væri, að þjóðir heims sameinuðust
um að takmarka notkun eldsneýt-
is, sem unnið er úr jarðefnum til
að koma í veg fyrir eða að minnsta
kosti fresta þessari röskun.
Pólitískan vilja til þess vantar
hins vegar og ekki eru líkur á, að
hann verði fyrir hendi í fyrir-
sjáanlegri framtíð. Nýrri stefnu
yrði mótmælt af mörgum bæði
vegna alþjóðlegra og þjóðlegra
hagsmuna, og engin alþjóðastofn-
un er til sem gæti tekið svo
afdrifaríka ákvörðun hvað þá
heldur fylgt henni fram.
Við eigum því ekki annarra
kosta völ en búa okkur undir veð-
urfarsbreytinguna. Við hljótum að
vona, að nauðsynlegar ráðstafanir
til að mæta henni séu gerðar ...“