Morgunblaðið - 12.11.1982, Page 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1982
þaö i flestum tilfellum fremur rætur
sínar aö rekja til of lítillar þjálfunar
og viöhalds en aö orsakanna sé aö
leita til breytinga á vefjum og líf-
færum líkamans. Góöar göngur,
liökandi æfingar og sund eru ár-
angursrík og einföld líkamsrækt,
og aldrei er of seint aö byrja. Lík-
amsæfingarnar eiga ekki aö vera
hraðar og snöggar heldur rólegar
og léttar, það þarf að gera þær
reglulega og bæta viö eftir því sem
viökOmandi finnst hann þola.
Hjarta og
æðakerfi
Eftir því sem fólk eldist þolir
hjartavöövinn síöur alla skyndi-
áreynslu og stórátök. Þess vegna
ber rosknu fólki að forðast of
snarpar breytingar og álag í virkni
og líkamsæfingum. Rétt er aö
byrja rólega og auka síöan álagiö
jafnt og jsétt, svo aö hjartaö fái
tíma til aö aðlagast nýjum og
breyttum aöstæðum. Þetta á viö
bæöi íþróttir og vinnu. Læknar
þekkja nokkra orsakaþætti slag-
æðaþrengsla og þeirra á meðal
eru fituríkt mataræöi, offita og sér-
staklega vindlingareykingar. Lík-
indi eru til þess aö sérlega fitu-
snautt mataræöi og líkamsþjálfun
geti hindraö æöakölkun og þar
meö æðaþrengsli en þetta er enn
aöeins tilgáta.
Kölkun og þar meö æðaþrengsli
hrjáir almenning á Vesturlöndum
og er þessi sjúkdómur svo algeng-
ur, aö hans sjást meira aö segja
sem látist hefur af slysförum jafn-
vel merki á fólki á þrítugsaldri, en
þar er fita og kalk farið aö setjast á
æöaveggina á þessu unga fólki.
Eftir því sem lengra líöur á
ævina og hægja tekur á blóö-
rennslinu safnast meira af þessum
efnum á æöaveggina og þeir taka
aö haröna og þrengjast og í slæm-
um tilfellum lokast slagæö í ótíma.
Mikilvægt er því að fólk hagi lifn-
aöarháttum sínum þannig að
minnstar líkur séu til þess aö æö-
arnar fari aö kalka fyrir aldur fram.
Hjarta- og æðasjúkdómar eru
algengastir hrörnunarsjúkdóma f
dag og ýmsar rannsóknir hafa sýnt
aö vissir þættir í fari fólks eiga
mesta sök á sjúkdómnum. Þessir
þættir hafa verið nefndir
áhættuþættir og eru há blóðfita,
hár blóöþrýstingur og sígarettur-
eykingar helstu áhættuþættir
kransæöasjúkdóma. Allir þessir
þættir sþila saman, blóöfitan er
talin mikilvægasti þátturinn og ef
áhættuþættirnir eru fleiri en einn
veröur hættan vitaskuld meiri.
Liðir og bein
Þegar aldurinn færist yfir veröa
ýmsar breytingar í liöum, beinum
og bandvef líkamans. Hryggjarliö-
irnir ganga saman, bakiö bognar
og líkamshæöin lækkar. Bein úr-
I, - ' •

ingsbundiö eins og margt annaö.
Á málanámskeiöum, föndur-
námskeiöum og öörum námskeiö-
um kemur greinilega fram aö aldr-
aöir geta veriö hinir mestu náms-
hestar. Greindarpróf hafa verið
reynd á 65 ára gömlu fólki og
endurtekin 15 árum síðar. Þau
sýna að greindarvísitalan fer ekki
minnkandi meö háum aldri, þó aö
ýmsir þættir prófsins breytist. Til
dæmis minnkar hraöi í reikningi en
oröaforði og tjáning batnar.
Húsnæðismálin
eru eitt stærsta
vandamál
aldraðra
Hér aö framan hafa veriö raktar
helstu breytingar sem fylgja því er
menn eldast, en eins og fram hefur
komiö er oft erfitt að greina á milli
hrörnunar vegna aldurs eöa vegna
þjálfunarleysis. Fólk á efri árum
getur veriö líkamlega betur á sig
komiö en mun yngra fólk ef þaö
hefur fylgt hollum lifnaöarvenjum.
Viö spurðum Þóri aö endingu
hvert væri aöalvandamál þeirra
sem leituöu aöstoöar Félagsmála-
stofnunar. Þórir sagöi aö í Reykja-
vík væru nú um 11.000 lífeyrisþeg-
ar og stór hluti þeirra sem leituðu
til Félagsmálastofnunarinnar væri í
húsnæöiserfiöleikum. „Hérna bíöa
t.d. um 700 aldraðir eftir leigu-
húsnæöi. Rúmlega helmingur
þeirra búa í ótryggu leiguhúsnæði
og hinn hlutinn situr ýmist í óskiptu
búi eöa er í eigin húsnæöi, sem
þaö getur ekki nýtt lengur, ýmist
vegna þess aö þaö er of stórt eöa
á annan hátt óhagkvæmt. Svo
viröist sem kynslóðabiliö sé alltaf
aö aukast í okkar nútímaþjóöfé-
lagi, í dag býr unga fólkið sér, full-
oröna fólkiö sömuleiöis og einnig
gamla fólkiö. Þar sem flestallir eru
í dag útivinnandi er hætta á að
gamla fólkiö einangrist meira nú
en áöur var.“
En hvernig vill eldra fólkiö sjálft
búa? Viö höföum tal af Einari Guö-
jónssyni, en hann hefur ákveönar
hugmyndir um hvernig betra væri
aö skipuleggja íbúöir meö tilliti til
þarfa ungra, sem þeirra sem eldri
eru. Einar telur aö hnignandi
ástand fjölskyldunnar sé eitt af
stóru vandamálum nútíma þjóöfé-
lags. Börnum og gömlu fólki sé í of
ríkum mæli ýtt út úr fjölskyldunni á
stofnanir. Hann telur einnig aö ým-
islegt mætti fara betur, eldra fólkiö
vill vera sem lengst á sínu eigin
heimili en þaö neyðist til aö fara á
elliheimili eöa stofnanir, oft gegn
vilja sínum mörgum árum áöur en
þaö þyrfti þess nauðsynlega. Hann
telur aö fyrirkomulag íbúöa, sér-
staklega stærri íbúða sé í flestum
tilfellum óhagkvæmt þegar til
lengdar lætur. Fulloröiö fólk vill
gjarnan halda áfram aö búa í eigin
húsnæöi, en þaö verður því þó yf-
irleitt erfitt vegna stæröar, en jafn-
framt er erfitt aö leigja út hluta
húsnæöisins, þar sem t.d. eldhús
og baðherbergi eru sameiginleg.
Einar leggur til aö byggt sé í upp-
hafi meö tilliti til hugsanlegra
breytinga á fjölskyldustærð og
koma hugmyndir hans fram á
meöfylgjandi teikningum. Eins og
sjá má eru íbúöirnar á einni hæö
og skiptast í tvær misstórar sjálf-
stæöar íbúöir, meö sérinngangi í
hvora íbúö, en þær eru síðan
tengdar saman á innra gangi meö
Heimilishorn
Bergljót Ingólfsdóttir
Gamall kjóljakki færöur
í nútímalegt horf.
GAMALT —
en gert sem nýtt
Það kemur því miöur oft fyrir, að fólk er búið að losa sig
við gamlan fatnað, sem allt í einu kemur aftur í móð.
Stuttir dragtarjakkar, sem áður fyrr voru mikið notaðir,
hurfu af sjónarsviði í nokkra áratugi en eru nú t.d. gjald-
gengir á tískumarkaði aftur. Svo hefur verið um fleiri
flíkur, sem fólk er þá búið að henda, nema þessir örfáu
sem hafa nokkurs konar auka skilningarvit á þessu sviði
og geta gert sér mat úr ótrúlegasta fatnaði.
Á myndunum, sem hér fylgja meö, má sjá hvaö hægt er aö
gera á þessu sviði. Gamall kjóljakki af herra er lagaöur til
handa ungri tískudrós, þ.e. löfin eru tekin af og sömuleiðis
breytt dálítiö kraganum.
Sömu sögu er að segja af síðbuxunum, þær voru af
venjulegri gerö en breytt í hnébuxur meö því aö taka
neðan af þeim, nota þá búta til að gera lín.ingu og skálm-
arnar aöeins látnar rykkjast undir. Ef vel tekst til eru þetta
hinar eigulegustu flíkur.
kalka sem kallaö er og veröa
stökkarl. Því er eldra fólki hættara
viö beinbroti en yngra fólki. Lær-
belnsbrot eru t.d. mun tíöari hjá
gömlu fólki en ungu. Lítil hreyfing
og rangt mataræði getur flýtt fyrir
þessum breytingum.
Hreyfigeta minnkar þegar þess-
ar breytingar eiga sér staö og lík-
amsriöan segir til sín. Liöamót
stiröna vegna breytinga á bandvef
umhverfis þau og oft veröur erfitt
aö greina hvort um hrörnun eöa
sjúkdóm er aö ræöa. Nauösynlegt
þykir því aö viökomandi sé eins
virkur og mögulegt er til þess aö
hann stiröni ekki óeölilega hratt.
Námshæfileíkar
Meö háum aldri minnkar
námshæfileikinn aö nokkru en þó
engan veginn í þeim mæli sem áö-
ur var taliö. Nýjar rannsóknir sýna
greinilega aö aldraöir geta auð-
veldlega lært og tileinkaö sér ýms-
ar nýjungar sé löngun og áhugi
fyrir hendi, þó þaö sé einstakl-
Síðbuxur geröar að hnébuxum.